İran'daki gösterilere kim, ne dedi?

İran'da geçen hafta ekonomik kriz ve işsizliğe karşı başlayan gösterilere Türkiye, Rusya, Batı ve özellikle de ABD’den tepkiler geliyor.

ABD Başkanı Donald Trump, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert ve Beyaz Saray Sözcüsü Sarah Sanders başta olmak üzere pek çok ABD’li yetkili protestoları desteklediklerini ve İran hükümetinin aldığı tedbirleri kınadıklarını söyledi.

İran’daki durumla ilgili art arda açıklamalar yapan ABD Başkanı Trump Twitter hesabından, Tahran’a, İran halkının haklarına saygı gösterme çağrısı yaptı. “Dünyanın bu süreci izlediğini” belirten Trump, “rejimin yolsuzluklarından ve ülkenin varlığının yurt dışında terörizme harcanmasından bıkmış İran halkının barışçıl protestolarıyla ilgili bilgiler aldıklarını” dile getirdi.

Many reports of peaceful protests by Iranian citizens fed up with regime’s corruption & its squandering of the nation’s wealth to fund terrorism abroad. Iranian govt should respect their people’s rights, including right to express themselves. The world is watching! #IranProtests

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 30 Aralık 2017

Trump ayrıca, "İran, Obama yönetimi tarafından yapılan korkunç anlaşmaya rağmen her düzeyde başarısız oluyor. İranlılar yıllardır baskı altında. Yiyecek ve özgürlüğe açlar. İnsan haklarıyla birlikte İran'ın zenginliği de yağmalandı. Değişim zamanı" mesajını paylaştı.

Big protests in Iran. The people are finally getting wise as to how their money and wealth is being stolen and squandered on terrorism. Looks like they will not take it any longer. The USA is watching very closely for human rights violations!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 31 Aralık 2017

Iran is failing at every level despite the terrible deal made with them by the Obama Administration. The great Iranian people have been repressed for many years. They are hungry for food & for freedom. Along with human rights, the wealth of Iran is being looted. TIME FOR CHANGE!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 1 Ocak 2018

Beyaz Saray açıklamasında da, "İran halkının kendini barışçıl bir şekilde ifade etme hakkını destekliyoruz. Onların sesi duyulmayı hak ediyor. İlgili tüm tarafları, barışçıl yollarla temel ifade hakkını korumaya ve sansüre katkı sağlayacak herhangi bir eylemden kaçınmaya çağırıyoruz" ifadelerine yer verildi.

Bunların yanı sıra Hillary Clinton ve John McCain gibi ABD’li siyasetçiler de rejim değişikliği isteklerini saklamıyor.

İran'dan ABD'ye yanıt

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi ise, ABD’den gelen bu mesajları sert ifadelerle reddetti. Sözcü Behram Kasımi, “İran halkı Amerikalıların bu değersiz ve fırsatçı değerlendirmelerini ciddiye almıyor” dedi. 

Ruhani: Özgür bir ülkeyiz

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani Pazar günü sessizliğini bozarak, "Biz özgür bir ülkeyiz. Bu yüzden insanların kendilerini ifade etme hakkı var" diye konuştu. Açıklamaları devlet televizyonunda yayınlanan Ruhani, "hükümetin toplumda huzursuzluk yaratan, kamu düzenini bozan ve kamu mallarına zarar verenlere" ise tolerans göstermeyeceğini söyledi.

Ruhani Pazartesi günü bir araya geldiği milletvekillerine hitaben yaptığı konuşmada ise, olayları sadece dış güçlerin komplosu olarak görmenin hata olacağını söyledi. "İnsanların sorunları sadece ekonomik değil. Aynı zamanda daha fazla özgürlük talep ediyorlar" diyen Ruhani, siyasi ve kültürel reformlar gerçekleştirme girişimlerine karşı çıkan muhafazakarları da dolaylı yoldan eleştirdi. "Her şey bu hükümetin kontrolünde değil" ifadesini kullanan Ruhani, önemli konularda son söz sahibinin muhafazakar din adamları olduğuna atıfta bulundu ve protestoların tehlike değil, fırsat olarak görülmesi gerektiğini söyledi.

Hamaney: Düşmanlarımız isyan çıkardı

İran dini lideri Ali Hamaney de gösterilerin beşinci gününde ilk açıklamasını yaptı. Hamaney, "Düşmanlarımız isyan çıkardı. Para, silah ve istihbarat birimlerini kullanarak ülkeyi karıştırdı" dedi.

Hamaney resmi internet sitesi üzerinden, "doğru zaman geldiğinde" bu olaylarla ilgili halka açıklama yapacağını da ekledi.

Türkiye'den itidal çağrısı

Türk Dışişleri Bakanlığı'nın yazılı açıklamasında ise, İran’da 28 Aralık'ta başlayan gösterilerin yayılarak sürdüğü ve çıkan olaylarda ölenlerin olduğu ayrıca kamu binalarının zarar gördüğü yönündeki haberlerden endişe duyulduğu belirtildi.

Türkiye'nin, dost ve kardeş İran'ın toplumsal huzur ve istikrarının korunmasına büyük önem atfettiği belirtilen açıklamada, şöyle denildi:

"Bu bağlamda, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin halkın barışçıl gösteri yapmaya hakkı olduğu ancak kanunların çiğnenmemesi ve kamu malına zarar verilmemesi gerektiği yolundaki açıklaması dikkate alınarak şiddetten kaçınılması ve provokasyonlara kapılınmaması lazım geldiğine inanıyoruz.

Bir an önce ülkede sükunetin sağlanmasını ve sağduyunun hakim kılınarak olayların tırmanmasının önüne geçilmesini, gelişmeleri kışkırtıcı söylem ve dış müdahalelerden kaçınılmasını temenni ediyoruz."

Rusya: İran'ın iç meselesi

Rusya'dan da protesto gösterilerinin İran’ın iç meselesi olduğuna dair açıklamalar geldi. Gösterilerin şiddet ve kan dökerek tırmanmamasını umduklarını belirten Rusya Dışişleri Bakanlığı, dış müdahalenin kabul edilemeyeceğini vurguladı.

Netanyahu'dan İranlı göstericilere: Kahramanlar

İranlı göstericileri “kahraman” diye niteleyen İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise, ülkesinin İran’da yaşananlara sessiz kalmayacağını vurgulayarak, "İran rejimi düştüğünde İranlılar ile İsrailliler samimi dostlar olacaklar" dedi.

Batı ne diyor?

İran'daki süreci izleyen Batı ülekelerinden de açıklamalar var.

Alman Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel, ölümlerin yaşandığı gösterilerden duydukları kaygıyı dile getirdi.

Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, gelişmeleri izlediklerini kaydederek gösteri hakkı ve ifade özgürlüğünün korunmasını istedi.

İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson ise, İran’daki gösterileri yakından izlediklerini belirterek, protestocuların gündeme getirdiği önemli sorunlarla ilgili anlamlı ve meşru bir tartışma olması gerektiğine inandıklarını belirtti.

Eski İsveç Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Carl Bildt de İran’ın vakit kaybetmeden ekonomik sorunlar konusunda adım atması gerektiğini söyledi.

Kaynak: TRT Haber, Reuters, AA