Anadolu'nun ilk telsiz telgraf istasyonu 114 yıl sonra restore ediliyor

2`nci Abdülhamit`in emriyle kurulan istasyon, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan`ın 2020`yi "Patara Yılı" ilan etmesinin ardından Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı Batı Akdeniz Kalkınma Ajansının (BAKA) desteğiyle yeniden ayağa kaldırılarak bölgesel kalkınmaya da katkı sağlayacak.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Varank, çalışmayı sosyal medya hesabından duyururken, "Kuzey Afrika`daki son toprağımız Trablusgarp ile bağlantımızı sağlayan telsiz telgraf istasyonunu aslına uygun olarak restore ediyoruz. Hem ecdadımızın sembol anıtlarından birini kazanacak hem de bu yapıyı turizme ve bilim insanlarımızın çalışmalarına açacağız." değerlendirmesinde bulundu.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına dair mutabakat muhtırası ile diplomatik, siyasi, ekonomik ve askeri birçok alanda iş birliğini derinleştiren Türkiye ve Libya, tarihten gelen köklü bağlarını yeniden keşfetmeye başladı. Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu toprakları içinde bulunan Libya ile olan sıkı ilişkilerini kültürel bir boyuta da taşıyor. Antalya`nın Kaş ilçesinde yer alan ve Likya Birliği`nin başkenti olarak bilinen Patara`daki Osmanlı`nın ilk ve devrinin en ileri telsiz telgraf istasyonu, restorasyonu yapılarak müzeye dönüştürülecek. Başvurusu Antalya Valiliği Yatırım, İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı tarafından yapılan ve BAKA tarafından belirlenen iştirakçilerden Kaş Kaymakamlığı, Kaş Belediye Başkanlığı, Antalya İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Patara Kazı Başkanlığının katıldığı proje, 24 ayda sonuçlandırılacak. Projeyle Patara Telsiz Telgraf İstasyonu Külliyesi restorasyonu kapsamında telsiz ana istasyonu, tesisat binası, lojman binası, telsiz kulesi tekrar ayağa kaldırılacak. Bölgenin mekanik ve elektrik tesisat kurulumları ile çevre düzenlemesi yapılacak.

2`nci Abdülhamit, Osmanlı ile kara bağlantısı kalmayan Trablusgarp ile daha hızlı iletişim sağlamak amacıyla 1906 yılında biri Patara`da diğeri Derne`de iki istasyon yaptırdı. Döneminin en teknolojik cihazlarıyla donatılan istasyonlar için devlet bütçesinden önemli bir miktar olan 12 bin Osmanlı lirası harcandı. Patara ile Derne arasındaki mesafe, kuş uçuşu 850 kilometreyi bulurken, o dönemde bu mesafede iletişim sağlayan başka bir sistem yoktu. İki istasyon arasında günde 4 bin kelimenin aktarılması hedeflenmişti. Patara`daki istasyonun açılışı, 2`nci Abdülhamit`in tahta çıkışının yıl dönümünde gerçekleştirildi. İstasyon, sadece Derne ile iletişimi sağlamakla kalmıyor, Akdeniz`de seferde olan askeri gemiler ile ticari gemiler de istasyondan, başta meteorolojik bilgiler olmak üzere faydalanıyordu. İtalyanların 1911`de Derne`deki istasyonu bombalamasıyla Patara-Derne irtibatı kesildi. İtalyanlar daha sonra Patara`yı da bombaladı. Mustafa Kemal Atatürk de Libya`daki istasyonun bulunduğu Derne`de yerel halkı teşkilatlandırarak İtalyanlara karşı savaştı. Ardından gelen Birinci Dünya ve Kurtuluş savaşları sonrasında harabeye dönen Patara`daki istasyon, 114 yıl sonra bu kez müze olarak turistlere ve bilim insanlarına hizmet verecek.

Açıklamada görüşlerine yer verilen Patara Antik Kenti Kazı Başkanı ve Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Havva İşkan Işık, istasyonun 2`nci Abdülhamit`in vizyon projesi ve son derece önemli bir teknoloji mirası olduğunu bildirdi. İstasyonun Alman Siemens Halske firmasına yaptırıldığını belirten Işık, "Bu istasyon, 850 kilometreyi kesintisiz aşarak Akdeniz`den Libya`ya ulaşmaktadır. Trablusgarp`ın doğusunda Derne kentinde konuşlanan karşı istasyonumuzla bir haberleşme sağlanmış ve Osmanlı`nın Kuzey Afrika`da kalan son toprakları da böylece güvence altına alınmak istenmiştir." değerlendirmesinde bulundu.

Işık, 1911 yılında Trablusgarp Savaşı`nın ilanından kısa süre sonra İtalyanların Derne`deki istasyonu bombaladığını hatırlatarak, "Buradaki istasyonumuz da İtalyan donanması Anadolu kıyılarına geldikten sonra bombalandı. O bombalamada Patara Antik Tiyatrosu da büyük hasar gördü." ifadelerini kullandı.

Osmanlı`nın Kuzey Afrika`da kalan son toprağı için verdiği mücadelede asla unutulmaması gereken bir diğer ismin Mustafa Kemal Atatürk olduğunu vurgulayan Işık, "O gönüllü bir Osmanlı subayı olarak Derne`de göreve gitmiş ve orada İtalyanlar ile mücadeleyi yürütmüştür. Gözündeki rahatsızlığın nedeni de Derne`deki şarapnel yarasıdır. Dolayısıyla Patara`daki telsiz telgraf istasyonu, Osmanlı`nın son mücadelelerinin ve Türkiye`nin yeniden inşası azminin adeta bir simgesi niteliğindedir. Bu teknoloji mirasımızın ayağa kaldırılması nedeniyle Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan, Kültür ve Turizm Bakanımız Mehmet Nuri Ersoy ile Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Mustafa Varank`a teşekkür ediyorum." değerlendirmesinde bulundu.

BAKA Genel Sekreteri Volkan Güler de istasyon ile ilgili kazı çalışmalarının tamamlandığını ve restorasyona ilişkin ihalenin yapıldığını bildirdi. Güler, şu bilgileri verdi: "Restorasyon çalışması neticesinde ana istasyon binası, lojman binası, depo alanı ve 4 kuleden bir tanesini ayağa kaldıracağız. İstasyon, tarihi, kültürel, diplomatik, teknolojik açıdan önemli. Aynı zamanda o dönemden bugüne ayakta kalan muhtemelen tek eser olduğu için yapıyı bilim insanlarının çalışmalarına sunacağız. Bu projeyle, Libya ile güçlü bir şekilde devam eden tarihi bağlarımızın en önemli sembol anıtlarından birini de inşa etmiş olacağız."