Cumhurbaşkanlığı himayesinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde düzenlenen 3. Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında, 8 bilim insanı Şili, Belçika, Güney Kore ve Kolombiya'nın aralarında olduğu kıtadaki araştırma üslerinde çalışmalar yapmıştı.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi (PolReC) koordinasyonunda gerçekleştirilen sefer kapsamında, ikili iş birliğiyle Belçika'nın Antarktika'daki üssünde araştırma yapan Kırklareli Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yeşiltaş da kıtada uzay bilimleri alanında çalışmalar yürütmüştü. Beyaz kıtadan topladığı 3 meteoritle Türkiye'ye dönen Yeşiltaş, bunların ilk incelemesini yapmak üzere NASA'ya gitmişti.
Meteoritler sınıflandırıldı
Yeşiltaş, Antarktika'dan topladığı meteoritlerin NASA'daki ilk incelemelerinin tamamlandığını söyledi.
.jpg)
NASA'nın Johnson Uzay Merkezi'ndeki ortak araştırmacılarını nisan ayında ziyaret ettiklerini ve incelemeler için gerekli numuneleri hazırladıklarını belirten Yeşiltaş, "Laboratuvarda incelediğimiz meteorit örneklerinin sınıflarının 'sıradan kondrit', alt sınıflarının ise L, H ve H, hepsinin petrolojik tiplerinin ise 5 olduğunu tespit ettik. Bu sınıflandırma uluslararası literatürde L5, H5 ve H5 şeklinde verilmekte. Bu sınıflandırmanın yapılması önemliydi çünkü daha sonra yapacağımız tüm çalışmalar için meteoritlerin sınıflandırılması gerekiyordu. Dolayısıyla bu adımı, alanında uzman bilim insanlarıyla birlikte dünyanın en gelişmiş laboratuvarlarında tamamlamış olduk." dedi.
Meteoritlere "Asuka" ismi verildi
Yeşiltaş, meteoritlerin sınıflarının Uluslararası Meteorit Topluluğu tarafından değerlendirilerek onaylandığını ifade ederek, Antarktika'dan topladığı meteoritlerin Uluslararası Meteorit Veritabanı'nda yayımlandığını bildirdi.
Antarktik meteoritlerin genellikle bulunduğu lokasyonun adını aldığını aktaran Yeşiltaş, şu bilgileri verdi:
"Örneğin, Doğu Antarktika'nın Yamato Dağları'nda bulunan meteoritlere 'Yamato meteoritleri' ismi verilmiş. Uluslararası Meteorit Topluluğunun isimlendirme şartları ve standartları gereğince bu bölgeden toplanacak sonraki tüm meteoritler de bu ilk verilen ismi almak zorundalar. 1986 yılında Japonya, Antarktika'nın Sor Rondane Dağları ve civarında buldukları ilk meteoritlere 'Asuka meteoritleri' ismini vermişler. Biz de 2018-2019 Antarktik seferimizde bu bölgeyi ziyaret ederek meteorit toplamıştık, dolayısıyla bizim topladığımız meteoritler de bu ilk verilen ismi takip ederek Asuka 18001, Asuka 18002 ve Asuka 18003 olarak isimlendirildiler. Şayet bu bölgeyi ilk biz ziyaret etmiş olsaydık, topladığımız meteoritlere istediğimiz bir ismi verebilirdik."
"Ülkemizde meteorit çalışmaları hız kazanıyor"
Türkiye'deki meteorit araştırmalarındaki gelişmelere de değinen Yeşiltaş, meteorit çalışmalarını hızlandırmak, meteorit temin etmek ve bilim insanları yetiştirebilmek amacıyla geçen yıl Türk Meteorit Çalışma Grubunun oluşturulduğunu söyledi.
Yeşiltaş, İstanbul Üniversitesi ev sahipliğinde 21-22 Haziran'da ilk kez bir meteorit araştırmaları çalıştayı düzenlediklerini belirterek, "İki gün süren çalıştayda, meteoritler üzerine araştırmalar yapan ve yapacak olan bilim insanları bir araya gelmiş, bilgi alışverişinde bulunmuştur. Ülkemizdeki çeşitli laboratuvarlardan gelen araştırmacılar ise sahip oldukları deney sistemlerini tanıtmış, ortak araştırmalar yapmak üzere aralarında iş birlikleri oluşturulmuştur." diye konuştu.
Türkiye ve dünyadaki meteorit araştırmalarının önemine dikkati çeken Yeşiltaş, güneş sisteminin oluşumu ve daha sonra geçirdiği evrelerle sistemde bulunan gezegen ve asteroitlerin, meteoritler üzerinde yapılan bilimsel araştırmalarla daha iyi anlaşılabildiğini ifade etti.
Yeşiltaş, Türkiye'deki meteorit araştırmalarının yetişmiş insan ve meteorit eksikliği nedeniyle yetersiz olduğunu belirterek, "Geçen yıldan bu yana olumlu gelişmeler olduğunu ve ülkemizde meteorit çalışmalarının hız kazandığını görmekteyiz. Antarktik meteoritlerin toplanması ve ülkemize getirilmesi, bir meteorit çalıştayının düzenlenmesi, uluslararası projelerimiz sayesinde öğrencilerin farklı ülkelerde deneylere katılabilmesi ve konferanslara konuşma yapmak üzere katılım sağlanması bu olumlu adımlardan bazılarıdır." değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye'nin ilk meteorit araştırmaları laboratuvarı
Türkiye'de ilk defa bir meteorit inceleme laboratuvarının da kurulduğuna dikkati çeken Yeşiltaş, şunları kaydetti:
"Meteorit adayı olan veya meteorit olduğu kesinleşmiş numuneleri incelemek ve karakterize etmek adına bu bilim dalında ayrılmış özel bir ulusal laboratuvar eksikliği mevcuttu. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde 20 Haziran'da faaliyete geçen Meteorit Araştırmaları Laboratuvarı, meteorit araştırmaları odaklı ilk ulusal tematik laboratuvar eksikliğini giderdi. Bu laboratuvar, ülkemizdeki araştırmalara katkıda bulunmayı, söz konusu numuneleri uluslararası standartlar ve protokoller çerçevesinde muhafaza etmeyi ve analitik olarak incelemeyi hedeflemektedir. Böylece meteoritlerin incelenmesi, sınıflandırılması ve karakterizasyonu gibi çalışmalar yürütülerek bu örneklerden elde edilecek bulgularla meteorit araştırmalarına hız ve derinlik kazandırmak amaçlamaktadır."
Meteorit numunesi sağlayan bir veritabanının da Türkiye'de faaliyette olduğu bilgisini veren Yeşiltaş, bu veritabanının bilimsel araştırma için kataloglanmış çeşitli meteoritleri bünyesinde barındırdığını, talep edilmesi halinde meteoritleri ve bilgilerini araştırmacılara sunduğunu aktardı. Yeşiltaş, Türk Antarktik meteoritlerinin de yakın zamanda bu kataloğa ekleneceğini ve talep eden araştırmacılara ulaştırılacağını bildirdi.
Kaynak: AA
4.1ºC
Ankara
