Dijital çağın hastalığı: Phubbing

Son zamanlarda teknoloji bağımlılığı ve türleri günümüz insanlarının en büyük sorunlarından birini oluşturuyor. Bu sorun türleri öncelikli olarak internet ve oyun bağımlılığı iken, akıllı telefonun gelişimi ile yeni bir boyut kazandı.

Akıllı telefon bağımlılığı, İngilizce phone (telefon) ve snubbing (yok sayma, kötüye kullanma) kelimelerinden oluşan "Phubbing" kavramı ile tanımlanıyor.

Phubbing kelimesi temel olarak, çevrelerindeki insanlarla konuşurken veya sosyalleşirken telefonlarını kullanan ve doğrudan sizinle konuşan kişiler için kullanılıyor.

ABD’de yapılan bir çalışma yüzde 98'i aslında böyle durumlarla karşılaştıklarını söyledi. Yani teknede yalnız olduğunuzu düşünüyorsanız, değilsiniz.

Phubbing yaparken en çok ziyaret edilen uygulamalar hangileri?

Telefonlarımızın ve sosyal medyanın hayatımız üzerindeki kontrolü ve nasıl bağımlı hale geldiğimizi hiç merak ettik mi? Phubbing yaparken en çok ziyaret edilen sosyal medya TikTok olurken, onu Instagram, Twitter ve son Facebook izledi.

[Grafik: TRT Haber / Hafize YURT ATEŞ]

Hangi durumlarda can sıkıntısından telefonu elinize alıyorsunuz?

Araştırmalar, sıklıkla elimizin telefonlara gittiğini gösteriyor. Hatta televizyon izleyen insanların yüzde 99’u aynı zamanda telefonları ile vakit geçiriyor.

[Grafik: TRT Haber / Hafize YURT ATEŞ]

Tuvaletler ve telefonlar mükemmel bir ikili

İnsanların yüzde 90'ı telefonlarını düzenli olarak tuvalette kullanıyor ve yüzde 75'i, telefonlarında dikkatleri dağıldığı için tuvalette başlangıçta amaçladıklarından daha fazla zaman harcadıklarını söylüyor.

Uyandığımız andan itibaren uykuya dalana dek mobil telefonumuzla iç içe bir hayatımız var. Ankete katılanların yüzde 86’sı uyumadan önce, yüzde 82’si de uyandıktan hemen sonra telefonlarına baktıklarını ortaya koydu.

[Grafik: TRT Haber / Hafize YURT ATEŞ]

Bildirime bakmadan duramayanlardan mısınız?

Her beş dakikada bir bildirim gelmiş mi diye eliniz telefona mı gidiyor? Araştırma bu bağlılığımızı çarpıcı sonuçlarla ortaya koyuyor. İnsanların telefona gelen bir bildirimi kontrol etmeden bekleyebileceği ortalama sürenin 64 dakika olduğunu gösteriyor.

[Grafik: TRT Haber / Hafize YURT ATEŞ]

Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Murat Kırık, konuyla ilgili alınması gereken tedbirleri anlattı.

“Dijital teknolojiler birçok açıdan büyük avantajları beraberinde getirse de insan davranışlarını ve sosyal hayatı da derinden etkilemeye başlamıştır. Hatta dijital iletişim araçları aracılığıyla edinilen bazı alışkanlıklar insani ilişkilerin zarar görmesine bile sebebiyet verebilmektedir. İşte belki kavramsal olarak bilmesek de phubbing sebebiyle insanları küçümseyip yalnızca akıllı telefonlarımıza odaklanabiliyoruz. Diğer bir ifadeyle phubbing, telefona gerçek insan etkileşiminden daha fazla önem vermek anlamına gelmektedir. Kısaca arkadaşlarımızı, sevdiklerimizi ve çevremizi akıllı telefonumuza değiştirmektir.” 

“İletişimi azaltıyor, ilişkilere zarar veriyor”

Kırık, phubbingin ilişkilere zarar verdiğini söyledi, belirtileri hakkında şu bilgileri verdi:

“Phubbing kavramı ilk olarak 2012 yılında bir Avustralya reklam ajansı tarafından halk arasında artan bu eğilimi tanımlamak için kullanılmıştır. Bu terimin oluşmasından sonra ise 'phubbingi durdur' kampanyası başlatılmıştır. Phubbing, yakınımızdaki diğer insanlarla etkileşim kurma yeteneğimizi azaltmakta, ilişkilere ise ciddi anlamda zarar vermektedir.

Araştırmalar, phubbingin ilişkiler üzerinde son derece olumsuz bir etkisi olabileceği sonucuna varmıştır. Bu durum, evlilikleri ve insani ilişkileri ve ayrıca arkadaşlıkları da olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Birçok araştırma, özellikle karşılıklı konuşma esnasında yalnızca telefonun açık ve mevcut olmasının diğer kişiyle olan bağlantı duygunuzu, yaşanan yakınlık duygularını ve konuşmanın kalitesini etkilediğini ortaya koymuştur. Bu olgu, özellikle mühim konuşmalar sırasında geçerlidir. Dolayısıyla phubbing olgusunu telefon bağımlılığının farklı bir versiyonu olarak değerlendirebilmek mümkündür.

Akıllı telefon sendromu olarak da ifade edebileceğimiz phubbingin belirtilerini aşağıdaki şekilde sıralayabilmek mümkündür:

• Karşılıklı sohbet esnasında karşımızdaki kişi yerine telefon ekranına bakmak,
• Buluşma esnasında istemsiz bir şekilde telefonu kontrol etmek,
• Fiziksel olarak orada bulunan biriyle konuşurken telefonla ilgilenip, mesaj yazmak,
• Görüşme esnasında fotoğraflar çekip yayınlamak,
• Sosyal medya hesaplarını ve feedlerini sürekli kontrol etmek,
• Karşımızda birisi varken mesaj atmak veya oyun oynamak

Araştırmaların birçoğunda arkadaşlarıyla veya aileleriyle yemek yerken telefonlarını kullanan kişilerin, masada teknoloji kullanmayanlara göre yemeklerinden daha az keyif aldıkları görülmüştür. Öğrencileri de olumsuz etkileyen bu olgu, kişisel ilişkilerinin kalitesinde bozulmaya ve sosyal bağların kaybolmasına (izolasyon, sıkıntı, özgüven kaybı) neden olabilmektedir. Öğrenciler telefonlarına bakmaya başlar başlamaz konsantrasyonlarını kaybettikleri için, phubbingin çalışmaları üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olduğu bir gerçektir.”

Phubbing yapmanın, insanın dört temel ihtiyacını tehdit ettiğini anlatan Kırık, şunları söyledi:

“Sürekli telefonuna bağlı bir ebeveyn için durum daha kritiktir. Zira çocuklar ailelerinin yaptıklarını izleyerek öğrenmektedir. Çoğunluğu daha küçük yaşlarda cep telefonuna sahip olan küçük çocuklar bile, bir ebeveynin phubbing yapma şeklini anlayıp bu davranışı benimseme olasılığı yüksektir.

“Phubbing, insanların dışlanmış, küçülmüş hissetmelerine neden oluyor”

Günümüzde insanlar dijital sosyal yaşamdan çok etkilendikleri için sanal dünyada vakit geçirmek için gerçek hayatta sosyal görgü kurallarını terk etme eğilimindedirler. Phubbing, bir insanın dört temel ihtiyacını tehdit etmektedir.  Bunlar; ait olma, özsaygı, anlamlı varoluş ve kontroldür. Phubbing eylemi, insanların dışlanmış, küçülmüş hissetmelerine neden olabilmektedir. Dolayısıyla farkındalığı oluşturmak adına öncelikle kişinin kendi farkına varması gerekmektedir.

Bunun dışında phubbing ile mücadele yolları mevcuttur. Görüşmeler esnasında telefonlarla ilgilenmemek ve rahatsız etme modunu kullanmak son derece önemlidir. Empati kurmak ve karşımızdakine saygı göstermek de bir diğer mühim husustur. Telefonunuzda tam olarak kaç saat harcadığınızı öğrenmek için bir ekran süresi izleyicisi kullanın.

Sosyal medya uygulamaları için günlük zaman sınırları belirleyin ve bunlara bağlı kalın. Dijital detoks gibi çözümleri uygulamak, bireylerin dikkati dağılmadan gerçek hayattaki sosyal etkileşimlere yeniden odaklanmasına yardımcı olabilir. İnsanlar teknolojiden geçici olarak vazgeçerek, sürekli bağlantıya sahip olmaktan kaynaklanan aşırı stresten kurtulabilirler.”