81 İle İçme Suyu

Dünyanın dörtte üçü sularla kaplı ancak bunun yüzde 2,5’u ancak içilebilir ve kullanılabilir su. Diğer bölüm ise tuzlu su olduğu için içmek ya da tarım için elverişli değil.

Hayatın kaynağı olan suyun önemini hatırlatmak ve temiz su kaynaklarını israf etmeden kullanmayı özendirmek için BM 22 Mart 1993 tarihinde bir kararı kabul edilerek, 22 Mart’ı Dünya Su Günü ilan etti. BM üyesi ülkeler, tatlı su kaynaklarını korumak ve çoğaltmak için gereken adımları atmayı taahhüt ettiler. Dünya nüfusunun dörtte birine yakınının güvenli ve temiz suya ulaşımda sorun yaşıyor olması ise bu çalışmaların her yel daha geniş kapsamlı yapılmasına neden oluyor. Özellikle 2050 yılında dünya nüfusunun yarınının su sıkıntısı yaşayacağına ilişkin karamsar tahminler, ‘Dünya Su Günü’nü daha anlamlı hale getiriyor.

81 İle İçme Suyu Projesi

Türkiye’de sulardan sorumlu olan Tarım ve Orman Bakanlığı, bu yılı ’81 İle İçme Suyu Eylem Planı’ ile değerlendiriyor. Ocak ayında ‘Su Verimliliği Seferberliği’ başlatan bakanlığın planına göre tarım gibi su da ‘milli güvenlik meselesi’ olarak ele alınıyor ve “21. Yüzyılın en stratejik ve değerli kaynağı” olarak gösteriliyor. Bakanlık hesaplamalarına göre 2030 yılında 104 milyon, 2050 yılında 110 milyon nüfusa ulaşacak olan Türkiye ‘de, bugün itibariyle kişi başı kullanılabilir su miktarı yıllık bin 313 metreküp. Bu rakam Türkiye’yi ‘su stresi çeken ülke’ sınıfına sokuyor. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) aracılığıyla, 1968’den bugüne 386 içme suyu projesi işletmeye alınmış ve yıllık 5 milyar metreküp içme suyu temin edilmişti. Bu yıl kuraklık yaşanması ve su ihtiyacının da artması nedeniyle, ’81 İle İçme Suyu Eylem Planı’ hazırlandı. Bu yılın teması ise ‘Ortaklıklar ve İş Birliği Yoluyla Değişimi Hızlandırmak’ olarak belirlendi.

(Grafik: TRT Haber/Şeyma Özkaynak)

Suda Sıfır Kayıp

Türkiye’nin 2050 yılından itibaren su sıkıntısı yaşayan ülkeler arasına gireceği tahmin ediliyor. 100 yıllık iklim değişikliği hesapları ise su kaynaklarının yüzde 25 azalacağını gösteriyor. Bu nedenle eldeki suyu daha verimli kullanmak için ‘Suda Sıfır Kayıp’ ilkesiyle tasarruf tedbirleri devreye sokulacak.

Tarımda su kaybı yüzde 50, belediyelerin sorumluluk alanındaki içme suyu sistemlerinde kayıplar ortalama yüzde 33 olarak hesaplanıyor. Bu oranın 2033 yılına kadar yüzde 25’in altına çekilmesi hedefleniyor. Konu, “siyaset üstü” olduğu için bütün belediyeler de bakanlıkla iş birliği yapmaya ve su kayıplarını önlemeye davet edildi.

Azalt, Yeniden Kullan, Değiştir

‘Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı’ ile 2100 yılına kadar içme suyu sistemlerinde kayıp oranı yüzde 10’a indirilecek. Tarımsal sulamadaki yüzde 25’in altına düşürülecek ve tarımda kullanılan suyun yüzde 50’si yeniden kullanılabilir hale getirilecek. Kişi başı günlük su tüketimi 75 litreye düşürülecek. Bu amaçla ‘azalt, yeniden kullan ve değiştir’ prensibi ile suyun tekrar kullanımı yaygınlaştırılacak.

(Grafik: TRT Haber/Şeyma Özkaynak)

2071’e Kadar Planlandı

İçme Suyu Eylem Planı ile Türkiye’nin 2071 yılına kadar içme suyu ihtiyacı planlandı. Plana göre 81 il için ayrı ayrı içme suyu temini projesi hazırlandı. İçme suyu konusunda en kritik yerlerden biri olan Sivas il merkezinin su kaynağı olan ‘4 Eylül Barajı’na, ‘Pusat Özen Barajı’ndan su verilmeye başlandı. Sisteme su verilmesine ise 30 Aralık 2022 tarihinde geçildi. Benzer durumdaki Artvin, Denizli ve Karabük illerinde de çeşitli projeler devreye sokuldu. İl merkezlerinin yanı sırası 100’den fazla ilçe merkezi içinde eylem planı hazırlandı.

13 İl Acil Dönem Kapsamında

Ağrı, Batman, Diyarbakır, Düzce, Gümüşhane, Kastamonu, Mersin, Muğla, Muş, Nevşehir, Samsun, Trabzon ve Mardin illeri, ‘Acil Dönem’ kapsamına alındı. Bu şehirlere içme suyu sağlanması için öncelik verildi. Türkiye genelinde halen 90 adet içme suyu projesi devam ediyor. Bu projeler tamamlandığında, 18 milyon nüfusa, mevcuda ek olarak 1,8 milyar metreküp içme suyu daha götürülmüş olacak.

KKTC Ayağı da Var

Suyla ilgili projeler ülke içiyle sınırlı kalmadı. KKTC’ye yapılan su hattı ile bu ülkedeki temiz su ihtiyacı büyük oranda çözüldü. 2003 yılında yürürlüğe giren ‘Afrika ile Ticari ve Ekonomik İlişkileri Geliştirme Stratejisi’ kapsamında ‘Afrika’da Temiz İçme Suyuna Ulaşım Projesi’ başlatılmıştı. Bu proje kapsamında Afrika’da 512 su sondaj kuyusu inşa edildi, 1 milyon 850 bin kişiye yetecek temiz içme ve kullanma suyu sağlandı. Ayrıca Suriye’nin kuzeyinde, yerel halkın ihtiyacı için de su kuyuları inşa edildi.

26 Havzaya Koruma

Doğal bir kaynak olan suyun korunması amacıyla, ‘havza bazında koruma’ yaklaşımı benimsendi. Bu amaçla Türkiye’deki 26 su havzası için koruma eylem planları hazırlandı.

DSİ tarafından tamamlanan 24 atık su arıtma tesisi ile de günlük 322 bin metreküp atış su temizlenerek tarımsal sulamada kullanılabilecek hale getiriliyor. Afyonkarahisar’da 905 hektarlık tarım arazisi ve Kilis’te 472 hektarlık alan, bu arıtılmış suyla sulanabilecek.

Ulusal Su Kurulu Oluşturuluyor

Tarım ve Orman bakanlığı, su-gıda-enerji-ekosistem ilişkini temel alan ve su politikaları geliştirecek, stratejik planlar hazırlayacak bir ‘Ulusal Su Kurulu’ oluşturulması için harekete geçti. Bunun yasal altyapısı için ‘Su Kanunu Taslağı’ hazırlandı. Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi ise Su Günü ile ilgili yaptığı açıklamada, “Değişen iklim nedeniyle su kaynakları üzerinde oluşan olumsuz etkiyi, verimlilik uygulamaları ile bertaraf edebiliriz. Ülkemizin su kaynaklarının tek bir damlasının dahi israfına tahammülümüz yoktur. Su israfının önlenmesi, topyekûn bir seferberlik ile mümkündür” değerlendirmesini yaptı.

(Grafik: TRT Haber/Şeyma Özkaynak)