Kimi tavan arasından çıkıyor kimi çeyiz sandığından… Türkiye’nin dört bir yanında, kenarda köşede unutulmuş yerel tohumlar yıllar sonra gün yüzüne çıktı ve tarlalarda yeniden yeşerdi. Son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde “Bir zamanlar” diye başlayan cümlelere konu olan lezzetler, sofralardaki yerini alıyor. 2019 sonu itibarıyla bin 131 çeşit yerel tohum toplandı.
[Fotoğraf:AA]
Yerel Tohum Buluşmaları sürüyor
Aslında bu konuyla ilgili ilk adımlar 2017’de atıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde Tarım ve Orman Bakanlığının yürüttüğü projeyle, yerel tohumları sistemli bir şekilde gelecek kuşaklara aktarmak hedeflendi. Bunun için de “Yerel Tohum Bulaşmaları” başlatıldı. 2017’deki ilk buluşmanın adresi İzmir oldu. Aynı yıl Samsun’da, bir yıl sonra ise Şanlıurfa’da yeni buluşmalar gerçekleştirildi. Böylece çok sayıda kişi atalarından, dedelerinden kalan tohumları başkaları ile paylaşarak projeye katkı sundu.
Bu önemli buluşmalar neticesinde toplanan tohumların yarısı gelecek kuşaklara aktarılmak üzere Tohum Gen Bankasında koruma altına alındı. Diğer yarısı ise uzmanlara teslim edildi. Ata yadigarı tohumlarla ilgili işlemleri, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) ile Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) gerçekleştiriyor. Buralarda yürütülen çalışmalarda gerekli özellikleri taşıyan tohumlar çoğaltılıyor ve tescilleri yapılıyor.
Mazide kalan lezzetler tekrar hatırlandı
Bir taraftan da ata yadigarı ürünlerin tüketiciyle buluşması sağlandı. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından üretilen domates, biber, patlıcan, karalahana, marul, pazı, turp ve beyaz lahana fideleri Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafından çiftçilere dağıtıldı. Böylece özlenen lezzetler yeniden sofralardaki yerini almaya başladı.
2019’da bu çalışmalara bir yenisi daha eklendi: Mirasımız Yerel Tohum... 4 Eylül’de başlayan projeyle ata mirası tohumlardan elde edilen ürünler TİGEM Polatlı Tarım İşletmesinde görücüye çıktı. Proje 2020’de de bütün hızıyla sürüyor. Bu kapsamda Karacabey Tarım İşletmesinde üretilen kavun ve karpuz fideleri Adana bölgesindeki; domates, biber ve patlıcan fideleri ise Bursa’daki üreticilere dağıtıldı.
Yüzlerce kilo tohum elde edildi
Tüm bunların yanı sıra tanımlama ve tohumlama çalışmaları da sürüyor. Bu çalışmalar yine Tarım ve Orman Bakanlığı uzmanları gözetiminde TİGEM’e ait işletmeler ve bakanlığa bağlı enstitülerde devam ediyor. Eskişehir-Anadolu işletmesinde fasulye ve barbunya ekimleri, Bursa-Karacabey İşletmesinde ise kabak ekimleri gerçekleştirildi.
Ayrıca Karacabey Tarım İşletmesinde yetiştirilen domates, biber, patlıcan, hıyar, kavun ve karpuz fidelerinin tanımlama ve üretim amacıyla dikimi gerçekleşti. Ankara-Polatlı Tarım İşletmesi ile Ankara’daki TİGEM Sosyal Tesislerde bulunan üretim alanlarına dikildi.
2019 yılında bin 131 çeşit yerel tohum toplandı. Aynı yıl TİGEM’de 773 kilo tohum elde edildiği görülüyor. Çalışmalar 2020 yılı içerisinde de hız kesmeden sürüyor. Bu yıl, 42 çeşit bitki tohumunun çoğaltım ve tanımlama işlemi bitirilecek. Ardından TAGEM tarafından tescile sunulacaklar. Tescil süreci tamamlandıktan sonra ise üretilen tohumlukların satışına başlanacak.
3.8ºC
Ankara
