Geri dönüşüm gerçeği: Milli sermayemiz çöpe gidiyor

Kağıt havluların içindeki rulolardan, meşrubat şişelere, yağ şişelerinden, yoğurt kaplarına her şey geri dönüşüm tesislerinde ham maddeye dönüştürülebiliyor. Ancak Türkiye'deki geri dönüşüm tesislerine ulaşan atıkların yalnızca yüzde 15'inin dönüştürülebildiğini biliyor muydunuz? Bu oran yurt dışından gelen atıklarda yüzde 85'lerde... Peki neden ülkemizdeki atıklardan yeterince verim alınamıyor? Yanıt basit, geri dönüşümü bilmiyoruz. Ancak aslında çözüm hiç de zor değil. Bazı alışkanlıkları bırakmak ve yenilerini kazanmak yeterli... Hatta işe, pet şişelerin "çöp" olmadığını kabul ederek başlarsak, ilk alışkanlığı kazanmış oluruz.

Geri dönüşüm mutfakta başlar

Türkiye'de yılda 30 milyon ton çöp üretiliyor ve bu çöplerin 20 milyon tonu mutfaklarımızdan çıkıyor. Yetişkin bir kişi günde ortalama 1,5 kg. çöp üretiyor ve bu çöplerin büyük kısmını ambalaj atıkları oluşturuyor. Dört kişilik bir aile ayda ortalama 550 TL değerinde ambalaj atığını çöpe atıyor.

[Fotoğraf: Getty]

"Sıkıştır, presle ve kapağını kapat..." Bir pet şişeyi geri dönüşüme yollamak aslında işte bu kadar basit... Ancak içine izmarit ya da başka bir atık atılan plastik şişler geri dönüştürülemiyor. Aslında bu durum bütün atıklar için geçerli. Atıkları geri dönüştürmedeki temel kural, başka atıklarla kirletmemek...

Temiz Atık Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Esra Kara yaklaşık 10 yıldan beri Kırklareli'de geri dönüşüm tesisi de işletiyor. Meselenin içerisinden gelen biri ve Türkiye'deki yanlış atık alışkanlıklarını yerinde gözlemliyor...

"Bizler gerçekten geri dönüşümü tam olarak bilmiyoruz. Bilmediğimiz için de yeterince ambalaj atığını ülkemize geri kazandıramıyoruz. Milli sermayemiz çöpe gidiyor. Çöpe giden şey aslında paramız. Ülkemizin de parası..."

Türkiye'de geri dönüşüme neden önem verilmesi gerektiğini Esra Kara işte bu sözlerle anlatıyor...

"Geri dönüştürebileceğimiz atıklarımızı sanayimize kazandıramazsak, üretimimize kazandıramazsak ne yaparız, yurt dışından ham madde almak zorunda kalırız. Bunlar da çok büyük rakamlara tekabül ediyor. Halbuki biz mutfağımızda doğru ayrıştırma yaparsak, yani aldığımız her şeyin ambalajlı satıldığını düşünürseniz, ambalaj atığımız çok fazla. Onların büyük çoğunluğu tekrardan üretimimizi temiz bir şekilde kazandırılırsa o zaman cari açığımıza azalır, enflasyonumuz azalır ve ülkemize gelir olarak geri döner."

Mutfağımızda doğru ayrıştırmayı yaparsak...

Gerçekten de dönüşüm mutfakta başlıyor. Zira mutfağa giren ambalajlı her ürün aslında geri dönüştürülebiliyor. Dikkat edilmesi gereken şey, bu atıkların yiyeceklerle kirletilmemesi.

"Yeter ki yemek artıklarımızla ambalaj atıklarımızı pisletecek şekilde karıştırmayalım. Ayrı ayrı atalım." diyor Esra Kara.

"Kendi cinsi olmayan bir şey içerisine atılırsa o pet şişenin geri dönüşümü maalesef mümkün olmuyor. Geri dönüşüm tesisine gitse de o artık bir çöp olarak kalıyor ve çöplüğe gidiyor." Ya da başka atıklarla karıştırılan ürünler, kalitesini yitiriyor."

[Fotoğraf: Getty]

Sadece mutfaktaki değil, sokaktaki alışkanlıkların da değiştirilmesi gerekiyor.

"İnsanlar yiyeceklerini yedikten sonra ellerini siliyorlar ıslak mendille ve bütün çöpü o ayran bardağının içine sıkıştırıyorlar. Öyle olduğunda o ayran bardağı ne yazık ki çöpe gidiyor. Mesela parkta çekirdek yiyoruz ya da piknik yapıyoruz... Biz tükettiğimiz şeyleri özellikle ambalajların ya da pet şişelerin içerisine, meşrubat şişelerinin içerisine yiyeceklerimizin artıklarını sıkıştırıyoruz. Çekirdek çöplerini mesela etrafa atmak istemeyen insanlar var. Aslında yarı bilinçli bir davranış... Ancak o şişenin aslında bir ham madde olduğunu, milli gelirimiz ollduğunu bilseler o çöpümüzü o pet şişenin içerisine atmazdık, çöpe atardık."

Ayrıştırılan atıklar sadece geri dönüşüm kutularına mı atılmalı?

Aklımıza ambalaj geldiğinde bunun geri dönüştürülebilir olduğunu bilmemiz lazım. Ve bu ambalajları temiz bir şekilde çöp konteynerına attığımızda, geri dönüşüme gideceğini... Dönüştürülebilir atıklar sokaklardaki çöp konteynırlarına ayrı bir poşet içinde atıldığında, belediyelerce ayrıştırılıyor.

"Geri dönüşüm tesislerinde elle ayrıştırma yoğun bir şekilde yapılmıyor, optik okuyucularla yapılıyor. Eğer optik okuyucular o ham maddenin içerisinde başka cisimleri görürse onu kenara ayırıyor, yani çöp oluyor. Çevremizde geri dönüşüm kutusu yoksa ambalaj atıklarımızı yemek artıklarımızdan ayrı bir şekilde, ayrı bir poşete koymalı ve poşetin ağzını sıkıca kapatmalıyız. Belediyemiz çöpümüzü alıp çöp sahasına götürdüğünde, belediye çalışanlarımız kirlenmemiş, yemek artığına bulaşmamış olan ambalaj atığımızı fark edecek ve geri dönüştürülebilen atıklarımızı geri dönüşüm tesislerine ileteceklerdir."

Plastik şişeler, yağ şişeleri, salça kavanozları, konserveler, yoğurt kapları, zeytin kapları bunların hepsi geri dönüştürülebilir. Geri dönüştürüldüğünde de bize dolu dolu ham madde kazandırabilirler. Sadece biraz özenle geri dönüşüme herkes katkı sağlayabilir.