Beyaz gürültü makineleri: Çocuklar için faydalı mı, tehlikeli mi?

Yağmurun sesi, dalgaların kıyıya vuruşu ya da hafif rüzgarın esintisi... Birçoğumuz için huzur ve dinginlik kaynağı olan bu sesler, beyaz gürültü makineleri ile bebeklerin de uyku düzenine destek sağlıyor.

Beyaz gürültü makineleri çeşitli frekansları bir araya getirerek doğa sesleri, vantilatör, rüzgar, yağmur, ya da deniz dalgaları gibi sesleri taklit edebiliyor. Bu sesler, dışarıdan gelen gürültüleri maskelemeye yardımcı oluyor, özellikle bebeklerde uykuya dalma süreci hızlanıyor.

Cihazlar uykuya geçişi kolaylaştırmak ve gece uykusunun kesintisiz devam etmesini sağlamak amacıyla sıklıkla kullanılıyor. Ancak uzmanlar, yüksek ses seviyelerinde uzun süreli kullanımın işitme sorunlarına ve bilişsel gelişim üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceği konusunda uyarıyor.

Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği'nden Prof. Dr. Perran Boran ile beyaz gürültü makinelerinin riskini ve sağladığı avantajları konuştuk.

[Fotoğraf: Getty]

Uluslararası araştırmalar ne diyor?

Beyaz gürültü makinelerinin bebeklerin uyku düzenine olumlu katkıları olduğu düşünülse de, bu teknolojilerin uzun vadeli etkileri konusunda uluslararası araştırmalar endişeleri gündeme taşıyor. ABD ve Kanada’da yapılan çalışmalar, bu makinelerin 50 desibelin üzerinde ses üretmesi durumunda bebeklerin işitme sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini öne sürüyor.

Kanada’daki çalışma, beyaz gürültü makinelerinin bebeklerin doğal uyuma döngülerini bozabileceğini belirtiyor. Özellikle sürekli bu makinelerle uyuyan bebeklerde, zamanla dış dünyadaki normal seslere karşı duyarsız hale gelme ve kendi başlarına uyuyabilme yeteneklerini kaybedebileceği düşünülüyor.

İngiltere’deki araştırmalar ise, beyaz gürültüye alışan çocukların büyüdüklerinde sessiz bir ortamda uyumakta zorlandıklarını ortaya koyuyor. Araştırmacılar, bu makinelerin çocukların içsel sakinleşme becerilerini köreltebileceğini ve ilerleyen yaşlarda uyku sorunlarına neden olabileceğini ifade ediyor.

Makineler çocuklarda uyku kalitesini nasıl etkiliyor?

Beyaz gürültü, beyin üzerindeki etkileriyle uykusuzluk çeken çocuklar için alternatif bir yöntem olarak kullanılıyor. Türkiye’de de kullanımı giderek yaygınlaşıyor. Prof. Dr. Perran Boran ise, cihazların uykuya geçişi hızlandırdığını ancak sürekli kullanımda etkilerinin tam anlamıyla kanıtlanmadığını ve bazı riskler taşıdığını belirtiyor.

“Yağmur sesi gibi geniş frekanslı seslerin çocukların uykuya dalmasını sağladığı ve erken doğan bebeklerde kalp ile solunum hızını düşürdüğü gözlemlenmiştir. İkinci olarak, beyaz gürültü, dışarıdan gelen rahatsız edici sesleri maskeleyerek uyanma olasılığını azaltabilir. Bu da, uykunun bölünmesini engeller. Popülerliği artmasına rağmen, sürekli gürültünün uyku üzerindeki objektif ve subjektif etkileri konusunda kesin bir fayda sağladığı henüz netleşmiş değil. Beyaz gürültü gibi seslerin etkinliği tam olarak kanıtlanmamış olsa da, bebeklerden yetişkinlere kadar uykusuzluk yaşayan kişilerin uykuya dalmasına ve uykuda kalmasına yardımcı bir teknoloji olarak kullanılmaktadır."

Perran Boran, cihazların bağımlılık geliştirme riskine dikkat çekiyor. Ailelerin bu makineleri sürekli bir uyuma aracı olarak kullanmamaları gerektiğini vurguluyor.

"Bağımlılıkla ilgili herhangi bir bilimsel kanıta ulaşamamakla birlikte, sürekli kullanımla alışkanlık gelişmesi sonucu gürültünün etkinliğinin azalabileceği ileri sürülmekte. Öte yandan, çocuklarda uyku sırasında sürekli gürültüye maruz kalmanın gelişim üzerinde olumsuz etkileri olabileceği konusunda endişeler giderek artmakta. Kronik gece gürültüsü maruziyetinin çocuk gelişimi üzerindeki etkisine dair mevcut kanıtlar, okul çağındaki çocuklarda orta düzeydeki çevresel beyaz gürültü seviyelerinin arttıkça konuşma, okuma, beslenme ve uyku gibi gelişimsel alanların olumsuz etkilendiğini göstermekte."

[Fotoğraf: Getty]

Cep telefonlarından kullanılan beyaz gürültü uygulamalarına dikkat

Beyaz gürültü, çocukların uyku düzenine yardımcı olması amacıyla sıklıkla kullanılan bir yöntem. Ancak, cep telefonları gibi taşınabilir cihazlardan yayılan yüksek ses seviyeleri, bazı riskleri de beraberinde getiriyor. Zira cep telefonlarından yayılan sesler, genellikle beyaz gürültü makinelerinden daha yüksek frekansta olabiliyor. Perran Boran da, uzun süreli kullanımın işitme kaybına yol açabileceği konusunda uyarıyor.

"Özellikle cep telefonlarından kullanılan beyaz gürültü uygulamaları daha tehlikeli olabilir, çünkü cihazın donanım özelliklerine bağlı olarak 100 dB seviyelerine ulaşabilirler. Bu uygulamalar uzun süre uyuyan küçük çocuklarda yaygın olarak kullanıldığından, uzun süreli gürültü maruziyetinin olası olumsuz gelişimsel etkileri daha da büyüyebilir. Bu yüzden, çocuklar ve bebeklerde bu cihazların kullanımına özellikle dikkat edilmelidir."

Beyaz gürültü uygulamalarına alternatif çözümler

Perran Boran, beyaz gürültü makinelerine alternatif olarak bebeklerin uykuya dalarken ebeveynlerinin sesini duyabilecekleri ya da hafif melodilerle uyumayı öğrenebilecekleri yöntemler üzerinde duruyor. Boran, ebeveynlere şu önerilerde bulunuyor.

"Eğer beyaz gürültü kullanmayı düşünüyorsanız, cihazı bebeğinizden en az 30 cm uzağa yerleştirmek, en düşük ses ayarında çalıştırmak ve bebeğiniz uyuduğunda cihazı kapatmak bebeğinizin işitme sağlığını korumaya yardımcı olacaktır. Bebeklere canlı olarak söylenen ninnilerin ve şarkıların yatıştırıcı bir etkisi olduğu ve bu etkinin özellikle bebeğin ilk yılında daha belirgin olduğu görülmüştür. Dolayısıyla daha sağlıklı ve güvenilir olanı bebeğinizi sakinleştirmek ve uyutmak için bebeğinize ninni ve şarkı söylemek olabilir. Ayrıca, canlı sesler, bebeklerin ebeveynleriyle birlikte duygu ve davranışlarını düzenleme becerilerini geliştirmelerine de yardımcı olur."