Çizgi filmler iyi bir iletişim aracı olmanın yanı sıra toplumsal bir işleve de sahip… Özellikle nitelikli çizgi filmler, doğal akışında ilerleyen gelişim sürecine olumlu katkı sağlıyor.
Duyguları, ilişkileri, paylaşma ve yardımlaşmayı öğreten çizgi filmler sayesinde çocuklar gelişim sürecinin basamaklarını daha hızlı tırmanıyor. Ancak her çizgi film gelişim sürecini olumlu desteklemeyebiliyor. Özellikle de yaşa uygun seçilmeyenler…
Çizgi filmlerin çocuk gelişimi üzerindeki etkisini Uzman Klinik Psikolog Elçin Akı Konuk ile konuştuk.
Çizgi filmler dil becerilerini geliştirmeye ve ilerletmeye yardımcı olurken özellikle küçük yaştaki çocuklar için sayılar, renkler gibi kavramları öğrenmeyi de destekler.
Uzman Klinik Psikolog Elçin Akı Konuk
Çizgi filmler çocuklara ne öğretiyor?
Çoğu ebeveyn çizgi filmleri bir tür vakit geçirme, çocuğu oyalama aktivitesi olarak kullansa da aslında bu filmlerin çok daha önemli bir işlevi var. Uzman Klinik Psikolog Elçin Akı Konuk çizgi filmlerin eğitici ve öğretici niteliklerini şu şekilde örneklendiriyor:
“Çizgi filmler dil becerilerini geliştirmeye ve ilerletmeye yardımcı olurken özellikle küçük yaştaki çocuklar için sayılar, renkler gibi kavramları öğrenmeyi de destekler. Duyguları, ilişkileri, sosyalleşmeyi, paylaşma ve yardımlaşmayı geliştirerek çocuklara olumlu davranışlar kazandırabilirler.”
2 yaşından önce çocukların çizgi film seyretmeleri ve ekrana maruz kalmaları gelişimleri açısından risk oluşturmaktadır.
Kaç yaşından itibaren çizgi filmler izletilmeli? Bebekler çizgi film izleyebilir mi?
Çizgi filmler her ne kadar eğitici ve öğretici olsa da, belli bir yaştan önce yarardan çok zarara yol açıyor. Uzman Klinik Psikolog Elçin Akı Konuk, çocuklarda 2 yaşa işaret ediyor:
“2 yaşından önce çocukların çizgi film seyretmeleri ve ekrana maruz kalmaları gelişimleri açısından risk oluşturmaktadır. Bu yaş dönemlerinde televizyon izleyen çocukların dil becerilerinde gecikmeler görülebilmektedir. Özellikle konuşmada gecikme ve iletişim sorunları yaygın olarak gözlenebileceği gibi dikkat becerileri ve fiziksel gelişimleri açısından da olumsuz etkileri olabilir. “
Peki, hangi yaş grubu ne izlemeli?
Televizyondaki programların neredeyse hepsinde hangi yaş grubuna hitap ettiğini belirten ibareler bulunuyor. Aynı durum çizgi filmler için de geçerli. Her yaşın gelişim hızı ve becerisi farklı olduğu için, ebeveynler çocuklarının ne izlediğine önem vermeli. Peki hangi yaş grubu ne izleyebilir, Elçin Akı Konuk anlatıyor:
[Grafik: TRT Haber]
“7 yaş öncesi çocuklarda gerçeklik algısını zayıflatan çizgi filmlerin izletilmesi hem sosyal hem bilişsel açıdan zararlı olabilmekte. Özellikle 3-6 yaş arasındaki çocukların hayal dünyaları çok zengindir ve hayal ettiklerinin gerçekleşeceğini düşünürler. Bu nedenle gördükleri ve izledikleri filmlerde yaşanan olayların gerçek olduğuna inanırlar. Bu durum çizgi filmlerde gördükleri karakterlerin olumlu veya olumsuz davranışlarını ayırt etmeksizin taklit etmelerine neden olabilmektedir.”
"3-7 yaş arasındaki çocuklara izletilebilecek en iyi çizgi film türleri eğitici ve öğretici nitelikte olanlardır. Bunlar çocuklara olumlu biçimde sosyal ve duygusal paylaşımları öğreten, zihinsel olarak geliştirici, problem çözmeyi öğreten çizgi filmler olmalıdır. Aile sevgisi, doğayı ve hayvanları tanıma, farklılıklara saygı, yardımseverlik, iyilik, doğruluk, hoşgörü, sosyalleşme, paylaşma gibi değerleri barındıran eğitici ve faydalı konuları işleyen çizgi filmler seçilmelidir.”
Şiddet içeren yapımlar güven duygusunu zedeliyor
Şiddet ve korku içeren çizgi filmler çocukların sosyal, duygusal, bilişsel gelişimleri ve kimlik gelişimleri için uygun türde değil. Çünkü bu tür çizgi filmler çocukların güven duyma ve güvenlik duygularını zayıflatıyor.
Elçin Akı Konuk, yaş düzeyi ve gelişim dönemi özelliklerine uygun seçim yaparken şiddet ve korku ögelerine dikkat etmenin önemine değiniyor.
“Şiddet, cinsellik veya doğaüstü olaylar içermeyen, kaygı yaratacak veya korkutucu figürlerin olmayacağı, eğitici ve öğretici nitelikte olan güven ve güvenlik duygusunu çocukta oluşturabilecek çizgi filmler aile kontrolünde belli bir süre sınırlaması ile izletilebilir.”
Peki, bu tür yapımlara maruz kalmak çocukları nasıl etkiliyor?
“Şiddet ve korku içeren çizgi filmler çocukların sosyal, duygusal, bilişsel gelişimleri ve kimlik gelişimleri için uygun türde değil. Çünkü bu tür çizgi filmler çocukların güven duyma ve güvenlik duygularını zayıflatıyor. Buna maruz kalan çocuklar başkalarına güvenmemeyi ve çevrenin sürekli olarak tehlikeli olduğunu düşünürler ve yoğun biçimde kaygılı davranışlar ortaya koyabilirler. Özellikle çizgi filmlerde şahit oldukları şiddet sahnelerinden etkilenen küçük yaştaki çocuklar, gerçek ile hayal olanı ayırt edemedikleri için kendilerinin de şiddet kurbanı olabileceğini düşünerek yoğun bir korku ve kaygı duyabilirler."
[Fotoğraf: Getty]
"Bu durum sonucunda çocuklarda sık sık ağlama, anne babadan ayrılamama, saldırganlık eğilimi, uyku bozuklukları, kekeleme, tuvalet alışkanlıklarında bozulma, güven sorunları, sosyal ilişkiler kuramama, benlik değerinde düşme ve depresif belirtiler artabilir.”
Uzun süre ekrana maruz kalmanın sakıncaları
Ders başarısı ve derslere katılım düşer, sosyal faaliyetlere katılım sınırlanır hatta çocukları oyun oynamaktan bile alıkoyar. Sonucunda ise çocuğun sosyal ilişkileri zayıflar ve yalnızlaşarak içe dönük bir hale gelebilir.
Ekrana uzun süre maruz kalmak da gelişimi yavaşlatan etkenlerden. Elçin Akı Konuk ekran süresi uzun olan çocuklarda uyku düzeninin de bozulduğunu belirtiyor.
“Bu durum, gelişim üzerindeki olumsuz etkileri daha derin ve daha kalıcı kılmaktadır. Bununla birlikte uzun süre çizgi film başında kalan çocukların hem bilişsel performansları olumsuz etkilenir hem de dikkat sürelerinin gelişmesi bozulabilir."
Uzun süreler çizgi film izlemek çocuğu akademik ve sosyal açıdan da olumsuz etkiliyor.
“Böyle bir durumda ders başarısı ve derslere katılım düşer, sosyal faaliyetlere katılım sınırlanır hatta çocukları oyun oynamaktan bile alıkoyar. Sonucunda ise çocuğun sosyal ilişkileri zayıflar ve yalnızlaşarak içe dönük bir hale gelebilir.”
Çizgi filmler okuma alışkanlığının körelmesine yol açar mı?
Merak edilen bir başka konu da çizgi filmlerin okuma alışkanlığını olumsuz etkileyip etkilemediği. Uzmanlar doğru planlanmış bir günlük rutin ile okuma alışkanlığının devam edeceği görüşünde.
“Eğer ebeveynler tarafından çocukların günlük rutinleri iyi bir şekilde planlanabilir ve takip edilebilirse çizgi filmlerin okuma alışkanlığı üzerinde olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Bunu sağlayabilmek için gün içinde hem çizgi film saati hem de okuma saatlerinin ayrı olarak planlanması ve düzenli biçimde uygulanabiliyor olması çocuğun rutinlerinin bozulmamasını sağlayacaktır. “
Grafik: Ayhan Akgün
