Kahramanmaraş merkezli depremlerden binlerce çocuk etkilendi. Kimi en yakınlarını, evini, kimi arkadaşlarını, öğretmenlerini kaybetti. Bölgeye çocukların ihtiyaçlarının karşılanması için ise Türkiye'nin dört bir yanından destek yağdı. O desteklerden biri de, oyuncaklar... Çünkü deprem bölgesindeki çocuklar için "oyun" sanılandan çok daha fazlasını ifade ediyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Çalışmaları Uygulamalı Ruh Sağlığı Programı Öğretim Üyesi, aynı zamanda Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Prof. Dr. Işık Karakaya ile deprem bölgesindeki çocuklar için oyunun önemini konuştuk.
Prof. Işık Karakaya, "Yetişkinler paylaşarak sorunlarını aşmaya çalışırken, çocuklar bunu oyun aracılığıyla yapıyor. Bu nedenle onlara oynayabilecekleri alan ve fırsatlar tanınması gerekiyor" diyor.
Çocuklar oyunu "dil" olarak kullanıyor
"Biz yetişkinler yaşadığımız deneyimi tekrar tekrar anlatma ihtiyacı duyuyoruz. Belki karşımızdaki beşinci kez dinliyor ama biz aslında o bilgiyi kendi zihnimizde olgunlaştırabilmek için anlatıyoruz. Çocuklar ise sözel becerileri yeterince gelişmediği noktada bunu oyun aracılığıyla yapıyor. Yani oyunu bir dil olarak kullanıyor. Çünkü bu deneyimi bir şekilde aktarmaları lazım.
Travmatik deneyimi unutmak gibi bir şey söz konusu değil. Artık onların zihninde çok önemli bir yer olacak, önemli bir anı olarak kalacak. Ama hedef, bu travmatik deneyimi ileriki dönemde hatırladıklarında şimdiki kadar duygusal yük altında kalmamaları. Dolayısıyla sizin yaptığınız hiçbir aktivite o deneyimi unutmalarına yardımcı olmayacak. Sadece kontrol sağlamalarını, travmatik anının yarattığı olumsuz duygular üzerinde kontrol sağlamayı hedeflemek gibi bir derdimiz var bizim aslında. O nedenle oyun oynamalarına fırsat verecek ortamlar yaratmak onlar için sağlıklı bir yöntem."
Oyunlar yaş gruplarına göre seçilmeli
"Örneğin okul öncesi çocuklarda daha fazla motor becerilerini geliştirecek oyuncaklar seçilebilir. Daha oyun çağına gelindiğinde, aile oyunları kurma, yaşadıkları deneyimi aktarabilecekleri materyallerle; tamir aletleri, tıbbi gereçler içeren oyunlar olabilir. Bilişsel fonksiyonlarını destekleyecek yapbozlar, puzzlelar, legolar tercih edilebilir. Tabi koşulların da zorluğu düşünülerek bunları seçerken dikkat etmek lazım.
[Fotoğraf: AA]
Bu çocukların aynı zamanda normal gelişimsel süreçlerini de desteklemek gibi bir görevimiz var. Çünkü travmatik deneyimlerin çocuklarda bozduğu şey aslında gelişim basamakları. Dolayısıyla o gelişimsel ihtiyaçlarına yönelik oyuncakları da seçmekte yarar var. Her yaş için de mutlaka resim yapabilmelerini sağlayacak boyalar, kalemler, resim defterleri ya da farklı el becerilerini geliştirecek makas, kağıt gibi çalışmalar yapabileceği materyalleri de bulundurmak gerekiyor."
Bazı oyuncaklar çocukların travmasını tetikleyebilir mi?
"Çocuklar oyunlar aracılığıyla yaşadıklarını yeniden deneyimleyip onlar üzerinde bir kontrol duygusuna ulaşmaya çalışır. Dolayısıyla da onlara verdiğiniz herhangi bir materyal aracılığıyla bu deneyimi yeniden yaşama eğiliminde olabilirler. Bu nedenle travma tetikleyebileceği düşünülen kepçe, kamyon, jenga vermek sakıncalı bir davranış değil. Çocuklar her halükarda ellerindeki materyalleri kullanarak bu deneyim üzerinde bir kontrol dokusu kazanmaya çalışıyorlar.
[Fotoğraf: AA]
Depremden etkilenen çocuklara umutlu bir sonu olan kitapların verilmesini tercih ediyoruz. Çünkü bu çocukların en çok ihtiyacı olan şeylerden birisi de umut. Umutların yitirildiği bir noktada yaşıyorlar şu anda. Çözümler bulunabilen yeniden hayata umutla bakılabilen, çocuğa farklı çıkar yollar bulması için yardımcı olan öyküler onlar için sağlıklı olacaktır."
Rutine dönmek iyileşme sürecini hızlandıracak
"İnsanlar tabii ilk dönemde gerçekten bu bölgelere fazlaca yardım götürme eğiliminde oluyorlar. Sonra ister istemez herkes kendi döngüsüne geri dönüyor. O noktada da hem çocuklar hem yetişkinler gerçekle yeniden yüzleşmeye, kayıplarıyla yeniden yüzleşmeye başlıyorlar ama bu iyileşme açısından da önemli bir fırsat.
Yani kendi güçlerini fark etmek, kendi kaynaklarını fark etme noktasında da bir fırsat yaratabiliyor. Tabii çocukların perspektifinden bakarsak insanların destekleri azaldıktan sonra rutinlerine geri dönebilmek için de sistemin onları desteklemesi lazım. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığımız okulların en kısa zamanda açacağını ilan etti çünkü çocukların ihtiyacı olan şey rutine dönmek. Orada kendilerini daha güvende hissederler. O yardımlar çekilse dahi akranlarıyla birlikte olabildiği okul sistemine dahil edildiklerinde iyileşme süreçleri daha da hızlanacaktır diye düşünüyorum."
1.9ºC
Ankara
