Anaokulu öğretmeniniz çocuğunuzun okula hazır olduğunu söyleyebilir, ancak bu her zaman doğru olmayabilir. Zira zamanından önce okula başlamak, başarıyı düşürebiliyor hatta DEHB tanısı alma ihtimalini artırıyor. Bu risk, 8. sınıf sonuna kadar devam ediyor. İşte bu nedenle özellikle 6 yaşını doldurmamış çocukları okula göndermeden önce iki kez düşünmek gerekiyor.
Peki, yaşı dolmadan okula gönderilen çocuklar okulda ve evde ne gibi problemler yaşıyor?
Çocuk gelişiminde ay farklılıkları neden bu kadar önemli?
Ebeveynler çocuklarını nasıl gözlemlemeli?
Bu soruların yanıtlarını Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı İpek Kuşçu Özücer'den dinledik.
Bir çocuk 5 yaş 9 aylık okula başladığında DEHB tanısı alma ihtimali yükseliyor. Bu yüzde 100 değil tabii ki; mutlaka bu sorunları yaşayacak gibi bir durum söz konusu değil. Ama bu riski kendi elimizle artırıyoruz.
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı İpek Kuşçu Özücer
.jpeg)
[Fotoğraf: Getty]
Çocukların beyin gelişimi ve yaş faktörü
İpek Kuşçu Özücer, beyin gelişimi açısından birkaç ayın bile büyük farklar yaratabileceğini belirtiyor. Yürütücü işlevler olarak adlandırılan planlama, organizasyon ve kendini kontrol etme becerilerinin 6-7 yaşlarında büyük değişkenlik gösterdiğini vurguluyor.
"5-7 yaş döneminde çocukların gelişiminde ay farkları dahi ciddi fark yaratabiliyor. Bu daha çok yürütücü işlevlerle ilgili oluyor. Ama bu yürütücü işlevler; planlama, organizasyon, daha çok kendimizi frenleme ile ilgili işlevlerimiz. Yani elimizin kolumuzun hareketini frenleme, konuşulmayacak yerde ağzımızı frenleme, kurallara uyulması gereken yerde istediğimizi yapmamızın frenlenmesi gibi... Yaş büyüdükçe buradaki ay farkının önemi giderek kapanıyor. "
Özücer, çocukların 72 ayını doldurmadan okula başlamasının bu bağlamda ekstra stres yüküne neden olabileceği, akademik başarı ile arkadaşlık ilişkilerini olumsuz etkileyebileceği konusunda uyarıyor. Özücer'e göre, özellikle ekim, kasım ve aralık aylarında doğan çocukların okula başlama yaşlarının ertelenmesi daha sağlıklı bir gelişim için önemli.
Anaokulu ve ilkokul arasındaki farklılıklar
Ebeveynler çocuklarının anaokulunda gösterdikleri uyumu ilkokulda sürdürememesi konusunda şaşkınlık yaşayabiliyor. Oysa anaokulu daha serbest ve yapılandırılmamış bir ortam sunarken, ilkokul daha disiplinli ve yapılandırılmış bir eğitim gerektiriyor.
Özücer, anaokulunda uyum gösteren çocukların ilkokulda oturma, kendini kontrol etme ve verilen görevleri tamamlama konusunda zorlanabileceğini ifade ediyor. "Örneğin, 5 yaş 9 aylık bir çocuk anaokulunda başarılı olabilirken, ilkokulda bu becerilerde yetersiz kalabiliyor" diyor.
"5 yaş 9 ay olan bir çocukla 6 yaş 9 ayda başlayan bir çocuk aynı sınıfta olabiliyor. 5 yaş 9 aylık çocuk etkinliği söylenen sürede bitirmede, yazı yazmada, o anda yapmak istemeyeceği bir şeyi yapmakla ilgili motivasyonu bulmakta çok zorlanabiliyor. Aslında öğrenmesi, zekası, algılamasıyla ilgili bir problem olmamasına rağmen, sadece 5 yaş 9 ay olduğu için yaşayacağı zorluklar okul hayatını ekstra bir strese ekstra bir yüke dönüştürebiliyor."
Özücer, çocukların yüklendiği bu ekstra stresin bazı semptomlarla kendini belli ettiğini söylüyor.
[Grafik: TRT Haber]
DEHB riski neden artıyor?
Harvard Üniversitesi tarafından yürütülen bir çalışmada, çocukların okula başlama yaşının dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) teşhisi alma olasılığı üzerinde önemli bir etkisi olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, okula erken başlayan çocukların, aynı sınıfta yer alan ve kendilerinden daha büyük olan yaşıtlarına göre DEHB teşhisi alma ihtimali yüzde 34 daha yüksek. Özücer bu riskin, 8. sınıfa kadar devam ettiğini anlatıyor.
"Bir çocuk 5 yaş 9 aylık okula başladığında DEHB tanısı alma ihtimali yükseliyor. Bu yüzde 100 değil tabii ki; mutlaka bu sorunları yaşayacak gibi bir durum söz konusu değil. Ama bu riski kendi elimizle artırıyoruz. Çocuk bu riski alacak kadar semptom üretmese bile farklı semptomlar üretebilir."
Bu durumun çocukların yaşlarına uygun olmayan bir eğitim ortamında bulunmalarından kaynaklandığını söyleyen Özücer, yaşıtlarına kıyasla ayca daha küçük olan bu çocukların, daha fazla çaba harcamak zorunda kaldığını anlatıyor.
"Akşam ev yaşantısı daha zor olabilir. Çünkü okulda gün içerisinde uygun davranmak, kurallara uymak, söylenenleri yerine getirmek için 6 yaş 9 aylık bir çocuğun gösterdiği efordan çok daha büyük efor göstereceği için tahammülü daha tükenmiş olur. Duygusal tahammül haznesi daha çabuk boşalır. Okulda böyle zorluklar yokken evde çok dramatik bir farklılık yaşanabilir. 'Hafta içi akşamları çok zor geçiyor. Hep kendi istediği olsun istiyor' diyor bazen ebeveynler. Aslında bunlar da kronik strestir. Çocuğun o stresi daha iyi yönetebileceği, daha kolay yönetebileceği bir yaşta okula yollamak varken erken yollamak bu anlamlarda da dezavantajlı."
Büyük olmak başarıyı artırıyor mu?
Araştırmalar, yılın ilk çeyreğinde doğan çocukların akademik ve sportif alanlarda daha başarılı olma ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor. Bu durum, çocukların gelişiminde ay farklarının önemini bir kez daha vurguluyor. Özücer bu konuda yapılan araştırmaları şöyle özetliyor:
"Spor alanında, akademik alanda, bilim alanında başarılı olan kişilerin doğum tarihlerine bakıldığında yılın ilk çeyreğinde doğma oranı yüksektir. Yani ocak, şubat, mart... Tabii ki bir insan eylül, ekim, kasım doğumlu olduğunda da çok başarılı olabilir. Bu istatistiksel bir oran, yani başarılı olanların yıl içindeki doğum tarihleri homojen dağılmamıştır. Bu bizim ülkemize özgü bir şey değil evrensel bir veridir."
[Fotoğraf: Getty]
Ebeveynler ne yapmalı?
Özücer bu evrensel durumun bir dezavantaj olarak görülmemesi gerektiğini söylüyor. Ebeveynlerin çocuklarının bireysel gelişimlerini dikkate alarak bu konuda bilinçli karar vermelerini, doğru yapılan gözlemle okula başlamayı geciktirme kararının verilebileceğini belirtiyor. Ayrıca gerekli durumlarda profesyonel destek alınması ve çocuğun ihtiyaçlarına uygun bir okul seçilmesi gerektiği konusunda uyarıyor:
"Yılın sonlarında doğmayı tek başına dezavantajlı bir durum olarak algılamayalım. Üzerinde etkimiz olabilecek alanlarda çocuğumuzu tanıyarak, onun mizaç özelliklerinin farkında olarak ve hayatlarında onlara dezavantaj getirebilecek konularda nasıl destek verebileceğimizi düşünerek onları güçlendirelim. Çocuklara karşı duyarlı ve yanıtlayıcı olmaya, duygularını anlaması için onlara aynalama yapmaya, rehberlik etmeye, mizaç özelliklerinden arkadaşlık ilişkilerine, topluma katılımlarında onlara dezavantaj oluşturabilecek taraflarının farkında olmaya niyet edelim ve bununla ilgili destek verelim. 72 ay öncesinde okula başlamamaları için de gayret edersek elimizden geleni yapmış oluruz."
3.8ºC
Ankara
