Çocuklarda içe kapanıklık ve utangaçlık benzer özellikler gösterse de, aslında farklı kavramlar. Ancak toplumda çoğu zaman içe kapanık özellikler gösteren çocuklar utangaç, çekingen olarak tanımlanıyor. Oysa içe kapanıklık bir kişilik özelliği, utangaçlık ise sosyal durumlardaki endişe hali... Bu iki durumu birbiriyle karıştırmak ve çocukları yanlış etiketlemek ise onların duygusal ve sosyal gelişiminde sorunlara yol açabiliyor.
Haberimizde içe kapanık (içe dönük) ve dışa dönük ile utangaçlık kavramlarına yakından baktık. Çocukları yanlış etiketlemenin yol açtığı sorunlara değindik.
[Grafik: TRT Haber]
Çocuklarda içe kapanık olmak
İçe kapanıklık, genellikle sosyal etkileşimlerden kaçınma ve içsel dünyaya yönelme eğilimini ifade eder. İçe kapanık çocuklar, kendi başlarına vakit geçirmekten hoşlanırlar ve genellikle yalnız aktivitelerle meşgul olurlar.
Sosyal etkinliklerde daha az aktif olurlar, sessiz kalmayı tercih ederler ve diğer insanlarla etkileşime geçmekte isteksiz olabilirler. İçe kapanıklık, kişilik özelliği olarak da görülebilir ve bireyin doğuştan gelen özellikleriyle ilişkilidir. Ancak travmatik deneyimler veya düşük özgüven gibi faktörler de içe dönük olmaya neden olabiliyor.
Yalnız vakit geçirme isteği: İçe kapanık çocuklar kitap okumak, resim yapmak gibi bireysel aktivitelerle meşgul olmayı tercih ederler. Gürültülü ve kaotik ortamlardan kaçınırlar.
Hayal kurma: Genellikle derin düşüncelere dalarlar, hayal kurmayı severler.
Dikkatli ve gözlemci: Çevrelerindeki detayları fark ederler ve gözlem yapmayı severler.
Duygusal derinlik: Duygularını yoğun bir şekilde yaşayabilirler, ancak bu duyguları dışa vurmakta zorlanabilirler.
Yaratıcılık: Hayal gücü ve yaratıcılık, içe kapanık çocukların önemli özelliklerindendir.
Çocuklarda dışa dönük olmak
Dışa dönük çocuklar, sosyal ortamlarda bulunmaktan ve insanlarla etkileşimde olmaktan keyif alırlar. Konuşkan, enerjik ve girişken olan bu çocuklar, genellikle yeni deneyimlere açıktır ve dikkat çekmekten hoşlanırlar. Pozitif tutumları ve yüksek enerji seviyeleri sayesinde sosyal aktivitelerde ve grup çalışmalarında başarılı olurlar. Empati kurma ve iş birliği yapma yetenekleri gelişmiştir. Bu da onların takım çalışmalarında uyumlu ve etkili olmalarını sağlar. Dışa dönük çocuklar, sosyal becerilerini ve enerjilerini olumlu yönde kullanarak potansiyellerini gerçekleştirebilirler.
Sosyal ve konuşkan olma: Sosyal ortamlarda bulunmaktan ve insanlarla etkileşimde olmaktan keyif alırlar. Düşüncelerini ve duygularını ifade etmekte rahattırlar.
Enerjik ve aktif: Hareketli ve aktif olmayı tercih ederler, genellikle spor ve açık hava etkinliklerine katılırlar.
Girişken: Fırsatları değerlendirir, risk almaktan çekinmezler.
İyi bir ekip arkadaşı: İnsan ilişkilerinde başarılı, başkalarının duygularını anlama konusunda yeteneklidirler.
Pozitif düşünme: Sorunlarla karşılaştıklarında çözüme odaklanırlar, hayata pozitif bakarlar.
[Grafik: TRT Haber]
Utangaçlığın belirtileri
Utangaçlık sıklıkla bir karakter özelliği olarak görülse de aslında bireyin belirli sosyal durumlarda yaşadığı bir kaygı türü... Hem içe hem de dışa dönük çocuklarda rastlanabilen utangaçlık tepkisi deneyim kazandıkça azılıyor hatta tamamen ortadan kalkabiliyor.
Utangaçlık belirtileri arasında yeni veya kalabalık ortamlardan kaçınma, yabancılarla iletişimde zorluk çekme, fiziksel belirtiler (örneğin, titreme, terleme), davranışsal belirtiler (örneğin, grup etkinliklerinden kaçınma), içsel kaygılar (örneğin, başkalarının ne düşündüğüyle ilgili endişe) ve aileye bağlılık gibi faktörler bulunuyor. Utangaçlığın anlaşılması ve çocuğa uygun destek sağlanması, onların sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabiliyor.
[Grafik: TRT Haber]
Yanlış etiketlemek zarar veriyor
İçe dönüklükle utangaçlığın sık sık karıştırıldığını söylemiştik. Peki karakter olarak içe dönük olan bir çocuk, utangaç olduğuna inandırılırsa gelişimi nasıl etkilenir?
Öncelikle içe kapanık bir çocuğu utangaç olarak etiketlemek, çocuğun kendisini yanlış anlamasına ve özgüven sorunları yaşamasına neden olabiliyor. Yanlış etiketleme, çocukta stresi artırırken, sosyal beceriler konusunda baskı altında hissetmesine yol açıyor. Çocuk gelişimi uzmanları, bu durumun çocuğun kendine olan güvenini zedeleyebileceğini ve sosyal ortamlarda daha fazla kaygı yaşamasına neden olabileceğini belirtiyor.
Yanlış etiketlemelerden kaçınmak, çocukların kendilerini doğru bir şekilde ifade etmelerine ve potansiyellerini gerçekleştirmelerine yardımcı oluyor.
Peki ebeveynler ve eğitimciler için doğru yaklaşımlar neler?
Çocukların duygusal ihtiyaçlarını anlamak ve onlara uygun destek sağlamak.
İçe kapanık çocukların bireysel ilgi alanlarını desteklemek
Kendi tempolarında sosyalleşmelerine olanak tanımak
Utangaç çocukları sosyal beceriler kazanmaları ve öz güvenlerini artırmaları için teşvik etmek
Çocukların hislerini ciddiye almak ve onlara empatiyle yaklaşmak.
Grafik: Hafize Yurt Ateş
0.4ºC
Ankara
