Kimi zaman büyük tepkiler verilen bir olaya, başka bir zaman ve yerde aileler tepkisiz kalabiliyor. Ancak ebeveynlerin koyduğu kurallar zamana, şartlara ve duruma göre değişmemeli diyor uzmanlar. Zira, tutarsızlık çocuğa, doğruların zamana, duruma göre değişebileceğini ve yeterince ısrar, ağlama ile kararların değişebileceğini düşündürüyor.
Ebeveynlerin tutarsız ve çelişkili tavırlarının çocuğun karakter gelişimi üzerindeki etkisini Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Prof. Özalp Ekinci ile konuştuk.
Çocuğun önünde bir ebeveynin diğer ebeveyn kuralını eleştirmemesi gerekiyor. Eksik ya da belli açılardan yeterli düşünülmemiş bir kural da olsa çocuğun yanında ebeveynler tartışmamalı ve kural o sefer için uygulanmalı.
Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Prof. Özalp Ekinci
Tutarsız ebeveynin çocuğu kurallara daha az uyuyor
"Ebeveynlerin kurallarının tutarlılığı çocuğun ya da gencin duygusal gelişimi açısından çok önemli" diyor Prof. Özalp Ekinci ve sadece tek bir ebeveynin çocuğa karşı tavrı değil, iki ebeveynin birbiri arasındaki tutarsızlığın da çocuğu etkilediğini anlatıyor.
"Ebeveyn tutarsızlığı derken, bir ebeveynin tutumlarının, kuralların diğeriyle uyuşmamasını da aslında kastediyoruz. Hem ebeveynin kendiyle çelişir tutumlarda olması ve iki ebeveynin aynı olaya farklı bakması... Örneğin bir ebeveynin kabul ettiği bir davranışı ve öbürünün kabul etmemesi... Bir ebeveynin cezalandırdığı bir davranışı diğer ebeveynin olumsuz olarak görmemesi gibi..."
[Fotoğraf: Getty]
Peki, çocuklar durum ve ebeveyne göre esneyen ya da sertleşen kurallara nasıl tepki veriyor? Özalp Ekinci, tutarsızlık arttıkça çocuğun kurallara uyma ihtimalinin de azaldığını söylüyor:
"Tutarsız ebeveynin bizim açımızdan önemli sonuçlarından biri, çocukların kurala uyma zorlukları yaşamasıdır. Ebeveynin koyduğu kurallara, sınırlara uymama, dediklerini yapmama, bilinçli olarak karşıt olmama, ebeveynler bunu tırnak içinde; 'Biz ne dersek tam tersini yapıyor özellikle inadına hayır diyor' şeklinde tanımlarlar. Bu durum ebeveynlerin tutarsızlığı ile direkt ilişkilidir."
Tutarsızlık DEHB tedavisinde dezavantaj
DEHB yani dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sıkça rastlanan bir sağlık sorunu.
Tutarsız ebeveyn tutumu, bu hastalığın tedavisini sekteye uğratıyor diyor Özalp Ekinci.
"Çocuk ergen psikiyatrisinde yine bizim çok gördüğümüz bir klinik tablo var; dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu... Yani çabuk sıkılma, odaklanmakta zorlanan, unutkan, çok hareketli, sabırsız, çok konuşan, kendini kontrol etmekte zorlanan, özellikle akademik uyum sağlamakta, sınıf kurallarına uyum sağlamakta zorlanan çocukları kastediyorum.
Yaptığımız çalışmalar şunu gösteriyor; tutarsız ebeveynlik dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı olan çocuklarda da gidişatı çok belirgin olarak olumsuz etkiliyor. Bu çocukların tedaviye verdiği yanıtı olumsuz etkiliyor, uyumunu bozuyor, ergenliğe sağlıklı geçisini etkiliyor."
Çocuğun kimlik gelişiminden çevreyle ilişkisine, ebeveynlerin tutarlılığının etkili olduğunu anlatıyor Ekinci ve şöyle devam ediyor:
"Tutarsız ebeveynliğin süreğen olduğu durumlarda, özellikle ergenliğe geçiş döneminde, kimlik gelişiminin de olumsuz etkilendiğini görüyoruz. Ebeveynlerin ilgisizlik, bilinçsizce ödüllendirme ve sert cezalar şeklinde çocukla iletişim kurmasının çocuğun duygusal gelişimini de bozduğunu söyleyebiliriz. Bu şekilde yetişen çocuklar olumsuz olaylara sağlıklı ve dengeli tepkiler vermekte zorlanıyorlar ve daha kırılgan oluyorlar.
Toplum kurallarına aykırı davranma, sorumluluk almama ve genel olarak okulda, evde başka ortamlarda insanlara, çocuklara, kimi zaman da hayvanlara uygunsuz, rahatsız edici şiddet içerikli tutumlarda bulunma olarak tanımlayabiliriz durumu."
Tutarsız tutumu iyileştirmek için neler yapmak gerekir?
Cep telefonu kullanma saatlerine uymayan bir çocuğa annenin bazı günler yalnızca sözlü olarak kızması, bazı dönemler ise telefonu haftalarca yasaklaması... Kimi zaman da çocuk fazladan zaman isteyince kuralı bozup saati uzatması...
Cep telefonu üzerinden verilen bu örneğin benzerleri yeme alışkanlıklarından, yatma saatlerine pek çok alanda yaşanıyor ve ebeveynler hem kendileri hem de diğer ebeveynle çelişebiliyor. Özalp Ekinci ne yapılması gerektiğini ise şöyle özetliyor:
"Burada uyulması gereken en önemli konu, çocuğun yaşı ve gelişim düzeyine uygun kuralların, çocuğun da fikri alınarak belirlenmesi ve -çok özel koşullar dışında- bu kurallara uyulmasıdır.
Yazılı anlaşmalar yapılması ve kurala uyulmadığında sonucun ne olacağının çocuğa, önceki hataları yüzüne vurmadan, sakince ifade edilmesi yine çok önemli. Ne olursa olsun çocuğun önünde bir ebeveynin diğer ebeveyn kuralını eleştirmemesi gerekiyor. Eksik ya da belli açılardan yeterli düşünülmemiş bir kural da olsa çocuğun yanında ebeveynler tartışmamalı ve kural o sefer için uygulanmalı. Tabii ki ebeveynler başbaşa kaldığında kuralı masaya yatırıp çocuk için daha uygun hale getirebilirler."
6.6ºC
Ankara
