Yapay zeka çocukların eleştirel düşünme becerilerini köreltir mi?

Yapay zeka, öğrencilerin soruları hızlı bir şekilde yanıtlamasına olanak sağlıyor. Peki, bu süreçten onların analiz etme ve problem çözme yetenekleri olumsuz etkilenebilir mi?

Bazı eğitimciler AI'ın kullanımına tamamen karşıyken, kimileri de yapay zekanın etik kullanımı öğretilirse, öğrencilerin düşünce yapılarını geliştirebileceğini savunuyor. Amerikan Psikoloji Derneği de, öğrencilerin ödevlerinde yapay zekayı bir araç olarak kullanmalarını destekliyor. Ancak bu süreçte öğrencilerin kendi düşünce ve bakış açılarını geliştirmeleri gerektiğini vurguluyor.

[Fotoğraf: Getty]

Eğitimde yapay zeka ve kopya tartışmaları

ABD'deki New York City Eğitim Departmanı, 2023 yılında ChatGPT'yi okullarda yasakladı. Yapay zekanın, öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini olumsuz yönde etkileyebileceği ve kopya çekmeyi kolaylaştırabileceği düşüncesi yasak kararının temelini oluşturdu. Öğrencilerin kendi cihazları üzerinden AI'a ulaşmalarını engellemek zor olduğu için, yasağın etkinliği tartışmalı hale geldi ve kalıcı olmadı. ABD'de bazı okullar özellikle ChatGPT'yi yasaklamaya devam ediyor. Ancak eğitimciler başka bir soru üzerinde daha çok yoğunlaşıyor: Yapay zeka araçları eğitime nasıl entegre edilebilir?

Kimi eğitimciler, yapay zekanın tamamen yasaklanması yerine, öğrencilere bu teknolojiyi etik ve etkili bir şekilde kullanmayı öğretmenin daha faydalı olacağı görüşünde. Texas Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma da bu yönde. Çalışmada, yapay zekanın öğrencilerin yazma becerilerini geliştirme ve metinleri daha iyi düzenleme yeteneğini artırdığı ortaya konuyor. Ancak bu tür araçların yanlış kullanımının, eleştirel düşünmenin gelişmesini engelleyebileceğine de vurgu yapılıyor.

Eleştirel düşünme, bilginin değerlendirilmesi, analiz edilmesi ve farklı açılardan bakılmasıyla gelişiyor. Oysa yapay zeka bu süreçleri saniyelerle sınırlı tutarak eleştirel düşüncenin devreye girmesine pek de olanak tanımıyor. Özellikle yazılı ödevler konusunda öğrencilerin çaba harcamadan sonuçlara ulaşmalarını kolaylaştırıyor. Bu durum, eğitimin "sorgulama" ve "problem çözme" boyutuna zarar verebileceği endişesini artırıyor. Uzun vadede ise öğrencilerin "beyin fırtınası" ve "yaratıcı düşünce" becerilerini nasıl etkileyecek sorusunu gündeme taşıyor.

Yapay zeka eğitimde nasıl etkin bir araç olarak kullanılabilir?

Texas Üniversitesi'nde yapılan çalışmaya göre, yapay zeka, yalnızca dil bilgisi hatalarını düzeltmekle kalmıyor, aynı zamanda farklı yazım tarzlarını öğretip içerik düzenleme tekniklerini de öğretiyor. Örneğin, ChatGPT gibi araçlar, öğrencilere üsluplarını nasıl geliştirecekleri konusunda geri bildirim sağlıyor. Ayrıca, öğrencileri yanlış bilgiye karşı tetikte tutarak doğruyu ve yanlışı ayırt etme becerilerini güçlendiriyor.

Yapay zeka eğitimde etkin olarak kullanılırsa avantajları çok fazla. Zira AI, kişiselleştirilmiş öğrenme, otomatik değerlendirme, veri analizi, doğru bilgiye hızla ulaşma becerileriyle fark yaratıyor.

Kişiselleştirilmiş öğrenme: Yapay zeka, her öğrencinin bireysel ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş eğitim planları sunar. Öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini analiz ederek, onlara özel kaynak ve destek sağlar. Bu, öğrencilerin kendi hızlarında ve en etkili şekilde öğrenmelerine olanak tanır.

Otomatik değerlendirme: AI, öğrencilerin test ve ödevlerini hızlı ve doğru bir şekilde değerlendirir, öğretmenlerin zamanını etkili bir şekilde kullanmalarını sağlar. Ayrıca, öğrenciler anında geri bildirim alarak, eksiklerini hızlıca tamamlayabilirler.

Veri analizi: Yapay zeka, eğitim verilerini analiz ederek öğretim stratejilerini iyileştirir. Öğrencilerin öğrenme süreçleri hakkında derinlemesine bilgiler sunar ve öğretmenlere veri odaklı kararlar alabilme imkanı sağlar.

Doğru bilgiye hızla ulaşma: Öğrencilere bilgiye hızlı ve doğru bir şekilde ulaşma imkanı sunar. Yanlış bilgiyi hızla fark etmelerine yardımcı olur.

Erişilebilirlik: Eğitim materyallerini özel ihtiyaçları olan öğrenciler için daha erişilebilir hale getirebilir. Dil engeli veya öğrenme güçlüğü çeken öğrenciler için çeviri ve uyarlama araçları sunarak eğitimde eşitlik sağlar.

Öğrenme analitiği: Yapay zeka, öğrencilerin öğrenme davranışlarını analiz ederek, onların hangi konularda zorlandıklarını ve hangi stratejilerin en iyi sonuçları verdiğini belirleyebilir. Bu bilgi, öğretim yöntemlerini ve müfredatı sürekli olarak iyileştirmek için kullanılabilir.

[Fotoğraf: Getty]

Ebeveynler ve eğitimciler çocukların eleştirel düşünme becerilerini nasıl koruyabilir?

Peki, ebeveynler ve eğitimciler, çocukların yapay zeka kullanırken eleştirel düşünme becerilerini kaybetmemeleri için hangi önlemleri alabilirler? Bu konuyu Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nden Nöropsikolog Merve Tuğçe Doğru ile konuştuk.

Doğru, çocukların yapay zekayı sorumlu bir şekilde kullanmaları gerektiğini vurguluyor. Aksi takdirde bilgiye bu denli hızlı erişimin, onları derinlemesine düşünmekten uzaklaştırabileceğini söylüyor.

“Bilgiye kolay erişim sağlanması çok önemli; birçok kaynağa daha çabuk ulaşabiliyoruz. Ancak çocuklarda öz denetim, farkındalık ve doğruyu yanlıştan ayırt etme gibi becerilerin gelişimi açısından, beynin ön bölgesi olan frontal korteks tam gelişimini ergenlik döneminin sonuna kadar tamamlamadığı için, yapay zeka kullanımı bu süreçleri zorlayabilir. Bu da beyin gelişimini pasif hale getirme riski taşıyor.

Ebeveynler ve eğitimciler, çocukların eleştirel düşünme becerilerini kaybetmemeleri için şu önlemleri alabilirler: Yapay zeka etkileşimlerine her zaman şüphecilikle yaklaşın ve varsayımları sorgulayın. Alınan bilgi kaynaklarını doğrulamak ve bilginin doğruluğu hakkında kanıt arayışında olmak önemlidir.

Genel olarak, eleştirel düşünme becerisi yaşam boyu öğrenme için gereklidir ve büyümeye yardımcı olmaktadır. Yapay zeka, bilgiye erişim ve yorumlama bağlamında faydalı bir sistem olabilir. Çocuklara bu sistemi sağlıklı bir şekilde kullanmaları için ebeveynler ve öğretmenler tarafından destek verilmesi, beyin gelişimlerine katkı sağlayacaktır.”