10 soruda Avrupa Parlamentosu seçimleri

Avrupa Parlamentosunun (AP) yeni üyeleri, 6 Haziran'da başlayan seçimin sonucunda belirlenecek.

27 Avrupa Birliği'nin (AB) ülkesinde düzenlenen seçimlerle ilgili merak edilen konular 10 soruda derlendi.

1- AP nedir, görevi nelerdir? 

AB kurumları arasında üyeleri doğrudan halk tarafından seçilen tek organdır. Seçimleri 5 yılda bir yapılır. "Avrupa vatandaşı" sayılan AB üyesi ülkelerin vatandaşları, bu seçimlerde oy kullanarak parlamento üyelerini seçer. AP'nin üyeleri, "milletvekili" olarak adlandırılır. Parlamento Genel Kurulu, Fransa’nın Strazburg kentinde toplanır. Parlamentonun siyasi grupları ve komiteleri Brüksel'de toplanır, sekretaryası ise Lüksemburg'dadır. Parlamentoda siyasi görüşlere göre oluşturulan "siyasi gruplar" bulunur. AP, AB Konseyi ile yasama yetkisini paylaşır. Ayrıca AB'nin çok yıllı ve yıllık bütçesini, uluslararası anlaşmalarını ve genişleme gibi önemli kararlarını onaylar. AB Komisyonu Başkanı ve Komisyon üyelerinin göreve başlamaları için onay verir. AB Komisyonu başta olmak üzere diğer AB kurum ve organlarını denetler.

2. Mevcut AP'de kaç siyasi grup var?

AP'de büyükten küçüğe 177 sandalyeli Avrupa Halk Partisi (EPP), 139 sandalyeli Sosyalistler ve Demokratlar (S&D), 102 sandalyeli Avrupa'yı Yenile (Renew Europe), 72 sandalyeli Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı, 68 sandalyeli Avrupa Muhafazakarları ve Reformistleri (ECR), 59 sandalyeli Kimlik ve Demokrasi (ID), 37 sandalyeli Avrupa Solu ve 50 bağımsız milletvekili bulunuyor.

3. Siyasi gruplar neye göre oluşturuluyor?

Üye ülkelerden siyasi partilerin AP'ye gönderebildikleri milletvekilleri, Avrupa çapında kendileriyle benzer düşüncelere sahip mevkidaşlarıyla koalisyonlar kuruyor. Bunlara "siyasi grup" adı veriliyor.

Parlamentodaki her grubun, 7 AB ülkesinden en az 23 milletvekilini içermesi gerekiyor.

Halihazırda AP'de EPP isimli siyasi grup merkez sağcı partileri, S&D merkez sol eğilimli siyasi partileri, Avrupa'yı Yenile liberalleri, Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı iklim, çevre ve göçmen haklarını önceleyen siyasi partileri, ECR muhafazakarları, ID aşırı sağcı siyasi partileri ve Avrupa Solu sol eğilimli siyasi partileri bir araya getiriyor.

4. AP seçimleri için oy kullanma süreci nasıl?

Seçim, AB çapında 4 gün sürüyor.

27 ülke, 6-9 Haziran olarak belirlenen günlerde kendi takvimlerini belirledi.

6 Haziran'da Hollanda'da başlayan seçim, 7 Haziran'da İrlanda, Çekya ve Estonya'da yapıldı.

Bugün ise İtalya, Malta, Slovakya ve Letonya sandık başında.

En hareketli gün, 21 ülke seçmeninin sandık başında olacağı yarın yaşanacak. Oy verme işleminin sürdüğü Estonya ve İtalya'ya 19 ülkenin eklenmesiyle 9 Haziran'da AB'nin toplam 21 üyesinde birden seçim yapılacak.

Almanya, Fransa, İspanya, Polonya, Romanya, Belçika, Portekiz, Yunanistan, Macaristan, Finlandiya, Avusturya, Bulgaristan, Danimarka, İsveç, Hırvatistan, Litvanya, Slovenya, Lüksemburg ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi sandığa gidecek.

5. Kimler oy kullanabiliyor?

Oy kullanmanın ilk şartı, 27 AB üyesinden birinin vatandaşlığına sahip olmak.

Yaş kriteri ise üye ülkeden ülkeye değişiyor.

AB genelinde 18 yaşından büyükler oy verebilirken bu sene ilk defa Almanya, Avusturya, Belçika, Malta'da 16, Yunanistan'da 17 yaşındakiler AB'nin geleceğinde söz sahibi olacak.

6. Hangi ülke kaç milletvekili çıkaracak?

Her ülke, nüfusu oranında milletvekili çıkarıyor.

İngiltere'nin AB'den ayrılmasıyla 705 olan milletvekili sayısı 720'ye çıkarıldı.

Almanya 96, Fransa 81, İtalya 76, İspanya 61, Polonya 53, Romanya 33, Hollanda 31, Belçika 22, Portekiz, Yunanistan, Macaristan, İsveç ve Çekya 21'er, Avusturya 20, Bulgaristan 17, Slovakya, Danimarka ve Finlandiya 15'er, İrlanda 14, Hırvatistan 12, Litvanya 11, Letonya ve Slovenya 9'ar, Estonya 7, Malta, Lüksemburg ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 6'şar milletvekili çıkaracak.

7. Avrupa seçmeni yüksek katılım gösteriyor mu?

1979'da düzenlenen ilk AP seçiminde seçmenlerin yüzde 61'i sandığa gitmişti. Ardından yapılacak seçimlerde katılım oranı düşerek 50-59 bandında seyretti.

Son seçimde AB seçmeninin yalnızca yüzde 50,66'sı sandığa gitmişti.

AP'nin "Eurobarometer" isimli seçim anketine göre bu sene halkın yüzde 60'ı oy kullanacağını belirtti.

8. Seçmenler, oylarını neye göre verecek?

COVID-19, Ukrayna'daki savaş ve ardından gelen enerji krizi, hayat pahalılığı, enflasyon gibi başlıkların seçmenlerin oyunda temel belirleyici olacağı tahmin ediliyor.

Avrupa kıtasında İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ilk defa yeniden ortaya çıkan savaş ve Rusya'dan yönelen tehdidin de kimi seçmenin kararında etkili olması bekleniyor.

Göçmen krizi, çevre ve iklim konuları da bir kısım seçmenin oyunu belirleyecek. Son aylarda İsrail'in Gazze'deki saldırıları karşısında AB'nin "İsrail yanlısı" ya da "çifte standart temelli" bir politika izlediğini düşünerek Avrupa başkentlerinde protestolar düzenleyen kesimin de oy kullanırken bu konuda hassasiyet gösteren partilere oy vermeyi tercih etmesi muhtemel.

9. Seçim sonuçlarıyla ilgili beklentiler neler?

Aşırı sağcı partilerin sandalye sayısını artırmasına kesin gözle bakılıyor.

Liberallerin ve yeşillerin oy kaybetmesi bekleniyor. Bu iki durum birleştiğinde Hristiyan demokratlar, muhafazakarlar ve aşırı sağdan oluşan koalisyonun ilk defa AP'de çoğunluğu elde etmesi ve AB politikasına yön verebileceği düşünülüyor.

10. Seçimden sonra ne olacak?

9 Haziran akşamı tüm üye ülkelerdeki sandıkların kapanmasıyla resmi olmayan ilk sonuçlar elde edilecek.

10 Haziran itibarıyla bir yandan AP'ye milletvekili gönderen partiler koalisyon görüşmelerine girerek "AP'deki siyasi grupları" oluşturma sürecine, diğer yandan oluşacak siyasi partilerin AB Komisyonu başkanlığı için liste başı adayları da destek bulabilmek amacıyla müzakerelerine başlayacak.

İlk Genel Kurul toplantısı, 16 Temmuz'da yapılacak ve böylece yeni yasama dönemi başlamış olacak.

İlerleyen dönemde AB ülkelerinin liderleri ve AP milletvekillerinin ortaklaşa katıldığı süreçte AB Komisyonu Başkanı, ardından Komisyon üyeleri atanacak.

AB Konseyinin yeni başkanı, üye ülkelerin liderleri tarafından nitelikli çoğunlukla seçilecek ve 1 Aralık'ta görevine başlayacak.

Böylece AB'nin gelecek 5 yıllık yönetimi belirlenmiş olacak.