Cezayir'in Fransa'ya karşı verdiği bağımsızlık mücadelesinde rol alan Abdülaziz Buteflika, 1999 yılından bu yana dört dönemdir yürüttüğü cumhurbaşkanlığı görevini beşinci dönemde de devam ettirmeye hazırlanıyordu. Ancak 82 yaşındaki Cumhurbaşkanının, 2013 yılında geçirdiği felç nedeniyle giderek kötüleşen sağlığına rağmen aday olarak gösterilmesi Cezayir sokağında tepkiyle karşılandı.
Ülkede "ordu, Ulusal Kurtuluş Cephesi Partisi (FLN), cumhurbaşkanlığı ve iş dünyası" ayağının bir araya gelerek oluşturduğu mevcut rejim, yeni bir aday üzerinde anlaşmaktansa "mevcut uzlaşı" yani Buteflika'nın adaylığıyla yola devam etme kararı aldı. Ancak yaşanan süreçte Buteflika'nın bir dönem daha aday olması rejimin geleceği açısından daha zararlı hale geldi.
Dünyanın kanıtlanmış en büyük beşinci doğal gaz rezervlerinin yanı sıra zengin petrol yataklarına da sahip olan Cezayir'de, yaklaşık 40 milyonluk nüfusun yüzde 63'ünü oluşturan 30 yaş ve altı genç nüfus arasında işsizlik yüzde 26,4 seviyesinde seyrediyor. Düşen petrol fiyatlarının getirdiği ekonomik daralma ve petrol gelirlerinin kötü yönetimi, toplumun farklı kesimlerini son bir ayda kitleler halinde Buteflika karşıtı gösteriler düzenlemeleri için sokağa döktü.
Buteflika'nın aday olmayacağını açıklaması ve seçimleri erteleyerek anayasal reform vaadi de sokakların tansiyonunu düşürmeye yetmedi. Protestoların hız kesmeden devam etmesi üzerine ordu sürece müdahale ederek, üst üste Cumhurbaşkanı'nın azledilmesi çağrıları yaptı. Çaresiz kalan Buteflika, dün akşam istifasını açıklamak zorunda kaldı.
Cezayir'de Buteflika'nın istifasıyla sonuçlanan olayları 3 başlık altında özetlemek mümkün.
Buteflika'yı istifaya zorlayan süreç nasıl başladı?
Cezayir 18 Nisan'da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerine hazırlanırken, herkesin merak ettiği soru dört dönemdir iktidarda olan Buteflika'nın yaşadığı sağlık sorunlarına rağmen bir kez daha aday olup olmayacağıydı.
Geçirdiği felç nedeniyle tekerlekli sandalyeye mahkum olan ve uzun süredir ekranlardan uzak duran Buteflika'nın beşinci dönem için aday gösterilmesi ve rejimin önde gelen partilerinden bu adaylığa destek açıklamaları gelmesi, Cezayir halkının tepkisine neden oldu. Cezayir sokakları düzenlenen gösterilerle şubat ayı itibariyle hareketlenmeye başladı.
Bu sırada Cenevre'de tedavi görmekte olan 82 yaşındaki Buteflika, hasta yatağından "göreve geldikten sonra bir yıl içinde anayasal reformlar gerçekleştireceği ve sonrasında da görevden çekileceği" vaadiyle 3 Mart'ta adaylık başvurusu yaptı.
Buteflika'nın beşinci dönem adaylık başvurusuyla birlikte protestolar ülke geneline yayılırken, güvenlik güçlerinin göstericilere fazla sert müdahale etmediği dikkatlerden kaçmadı. İvme kazanan protestolara avukatlar, hakimler, doktorlar, öğretmenler, öğrenciler, işçiler gibi orta sınıfın kitleler halinde katılmasıyla gösterilerin yönetim üzerinde oluşturduğu baskı arttı. Cezayir'de bazı milletvekilleri de protestolara destek vermek amacıyla istifa ettiklerini duyurdu.
Bunun üzerine Buteflika, 11 Mart'ta "seçimlerin ertelendiğini ve beşinci dönem cumhurbaşkanı adayı olmayacağını" açıklamak zorunda kaldı.
Buteflika yazılı açıklamasında, "hükümette kapsamlı değişiklikler yapılacağını ve referanduma sunulacak yeni bir Anayasa formülü oluşturmak için çeşitli sektörleri kapsayan bir ulusal diyalog başlatılacağını" ifade etti. Buteflika'nın açıklamasının ardından Ahmed Uyahya hükümetinin istifasını sunduğu ve İçişleri Bakanı Nureddin el-Bedevi'nin yeni hükümeti kurmak üzere başbakan olarak atandığı açıklandı.
Cezayir sokağı ve muhalefet, Buteflika'nın adaylıktan çekilmesini ilk başta memnuniyetle karşıladı ancak seçimlerin belirsiz bir tarihe ertelenmesini "cumhurbaşkanının görev süresinin ucu açık şekilde uzatılması" şeklinde değerlendirerek bu duruma karşı çıktı. Buteflika'nın cumhurbaşkanlığı görevini sürdürmesine karşı Cezayir sokağında protestolar artarken, rejime yakın gruplardan orduya "protestolara müdahale etmesi" çağrısı geldi.
Ordu nasıl hamle yaptı?
Cezayir Genelkurmay Başkanı Ahmed Kayid Salih, 26 Mart'ta yaptığı açıklamayla "cumhurbaşkanlığı makamının boşaltılmasını öngören Anayasa'nın 102'nci maddesinin işletilmesi" çağrısında bulundu.
Cezayir Anayasası'nın 102'nci maddesi; cumhurbaşkanının istifası, yetkilerini yerine getirmede bir engelle karşılaşması, ölüm veya hastalık nedeniyle söz konusu makamın boşalması halinde yetki intikalinin nasıl olacağını belirliyor.
Böyle bir durumda cumhurbaşkanlığı görevini 90 gün süreyle Millet Konseyi Başkanı'nın üstlenmesi ve bu sürede seçimlerin yapılması öngörülüyor. Ayrıca söz konusu maddeye göre, cumhurbaşkanlığı makamını geçici olarak üstlenen kişi seçimlerde aday olamıyor.
Ordunun 102'nci madde çağrısına, rejime yakın meslek grupları ve siyasi partilerden de destek geldi.
Genelkurmay Başkanı Salih, ilk çıkışından 4 gün sonra yaptığı yeni bir açıklamayla 102'nci madde çağrısını yineledi.
Bununla birlikte, yerel basın Buteflika'ya yakın önemli iş adamlarından Ali Haddad'ın Tunus'a gitmeye çalışırken gözaltına alındığını ve "yolsuzluk ve yurt dışına para kaçırma" soruşturması kapsamında bazı iş adamlarına yurt dışı çıkış yasağı getirildiğini yazdı.
Buteflika'nın göreve getirdiği eski İçişleri Bakanı Nureddin el-Bedevi başkanlığındaki yeni kabine pazar günü açıklandı.
Attığı adımlarla tansiyonu düşüremeyen ve etrafındaki çember giderek daralan Cezayir Cumhurbaşkanı Buteflika, pazartesi günü yaptığı açıklamayla, görev süresinin dolacağı 28 Nisan'dan önce istifa edeceğini duyurdu. İstifadan önce, geçiş döneminde devlet kurumlarındaki işleyişin sürekliliğini sağlamak için önemli kararlar alınacağı belirtildi.
Cezayir Genelkurmay Başkanı Ahmed Kayid Salih, dün yaptığı son açıklamasında, ülkede uzun süredir protestoların hedefi olan Cumhurbaşkanı Buteflika'yı derhal görevden ayrılmaya davet ederek, halkın yanında yer alacağını vurguladı.
Genelkurmay Başkanının açıklamasının saatler sonra Buteflika, istifa ederek, Cumhurbaşkanlığı görevini sona erdirdiği kararını Anayasa Konseyi Başkanı'na resmen bildirdi.
Şimdi ne olacak?
Cezayirliler, Buteflika'nın istifa kararını sokaklarda coşkuyla kutladı. Ancak Buteflika sonrası geçiş dönemi, Buteflika'nın mirası hükümet, yakın çevresinin geleceği ve ordunun siyasete müdahalesi gibi konularda soru işaretleri devam ediyor.
Anayasal sürece göre, cumhurbaşkanının istifasını sunduğu Anayasa Komisyonu toplanıyor ve istifayı onaylaması halinde meclisi bilgilendiriyor. Millet Konseyi Başkanı, en fazla 90 gün süreyle geçici cumhurbaşkanı olarak görev yapıyor ve bu süreçte cumhurbaşkanlığı seçimleri gerçekleştiriliyor.
Aynı şekilde, Buteflika'nın istifasından önce onayladığı, eski İçişleri Bakanı Nureddin el-Bedevi başkanlığındaki yeni kabinenin de Anayasaya göre yeni cumhurbaşkanı seçilene kadar görevini sürdürmesi gerekiyor.
Bu durumda, Buteflika'nın istifasından iki gün önce onayladığı kabine geçiş hükümeti sorlünü, Millet Konseyi Başkanı Abdulkadir bin Salih en az 90 gün süreyle geçici cumhurbaşkanlığı görevini yürütecek.
Buteflika dün Anayasa Konseyine sunduğu istifa mektubunda, devlet kurumlarındaki işleyiş ve toplumun huzurunun sürmesi için geçiş sürecini yönetecek kararlar aldığını ima etti.
Ancak sadece Cezayir sokağı değil ordu da Buteflika'nın görevden ayrılmadan önce yapmak istediği değişikliklere karşı olduğunu açıklamıştı.
Genelkurmay Başkanı Salih, Buteflika'nın "28 Nisan'dan önce istifa edeceği" yönündeki açıklamasına verdiği yanıtta, "Cumhurbaşkanının aldığı son kararların anayasal çerçevenin dışındaki güçler tarafından alındığını" savunarak "ordunun, Anayasanın öngörmediği herhangi bir kararı kabul etmeyeceğini" duyurmuştu.
Yaşanan tüm bu gelişmelerin ardından bu aşamada Cezayir sokağının merakla takip ettiği en önemli konulardan biri Cumhurbaşkanı'nın kardeşi Said Buteflika ve Buteflika'ya yakın diğer isimler hakkındaki "yolsuzluk" iddialarına karşı atılacak adımlar.
Kaynak: AA
7ºC
Ankara
