Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki Oregon eyaletinden güneydoğusundaki Teksas'a kadar sert kış şartları hayatı durma noktasına getirdi. Ölümcül kış fırtınası, benzeri görülmemiş kar yağışı ve Teksas'ın çoğu yerini felç eden rekor seviyede düşük sıcaklıklara yol açtı. Acil durum ilanları peş peşe geldi. Trafik kazaları, ısınmak için çabalanırken yaşanan karbondioksit zehirlenmeleri ve evsizlerin sokakta donması gibi sebeplerle can kayıpları var. İnsanlarla birlikte hayvanlar da güçlük altında. Teksas Valisi Greg Abbott, zorunlu olmadıkça kimsenin trafiğe çıkmaması gerektiği uyarısını vurgulayarak, içinde bulunulan durumun muhtemelen Teksas tarihinde görülmemiş bir kış olduğunu söyledi. Evsizler ve diğer ihtiyaç sahiplerine barınma ve gıda yardımı yapılmaya uğraşılırken, koronavirüs salgınıyla mücadele için yürütülen aşı çalışmaları da etkilendi.
[Teksas eyaletini özellikle etkileyen soğuk hava ve kar yağışı acil durum ilanına neden olurken, milyonlarca insan elektriksiz ve susuz kaldı. Fotoğraf: AP]
Dondurucu soğuk kutuplardan geldi
Uzmanlara göre soğuk hava, Kuzey Kutup Bölgesi’nden gelen güçlü bir yüksek basınç sisteminin sonucu. Olağan dışı hava koşulları, ABD’nin çoğunda sert kış şartlarının, kutuplardaki soğuk havayı dengeleyen dünyadaki sıcak akıntıların küresel ısınmadan dolayı zayıflaması ve normalde Kuzey Kutup Dairesi içinde tutulan soğuk havanın güneye doğru kaçmasından kaynaklanıyor.
Öyle ki ABD’nin Teksas eyaletindeki Dallas şehrinde sıcaklık, Alaska'nın Anchorage kentinden daha düşük seviyeleri gördü. Bölge, uzun süredir rastlanmayan bir kar yağışına sahne oldu.
[Houston, Teksas'ta elektriksiz ve susuz kalan insanlar çare aradı. Metrelerce tüp kuyrukları oluştu. Fotoğraf: AP]
Elektrik, su, internet birden gitti, tüp kuyrukları görüldü
Eyaletin su ve elektrik şebekesinde de kaos çıktı. Sular kesildi ve buz tuttu. Dondurucu koşullar nedeniyle birçok kömür ve gazla çalışan elektrik santrali devre dışı kaldı, rüzgar türbinleri kapandı.
Pazartesi günü Amerika'nın en büyük petrol rafinerisi çalışamaz hale geldiği gibi, Güney Teksas'taki bir nükleer birimin de devre dışı kaldığı bildirildi.
30 milyon civarında insanın yaşadığı Teksas'taki evlerin yüzde 60'ı ısınmak için elektriğe ihtiyaç duyuyor ve aşırı talep kara kışla birleşince milyonlarca kişiyi elektrik kesintisine maruz bıraktı. İnternet bağlantıları çöktü.
[Grafik: TRT Haber / Hafize Yurt]
Elektriksiz kalan kullanıcı sayısı bir ara 5 milyona yaklaştı
PowerOutage sitesine göre, durumun 16 Şubat’ta zirveye ulaştığı eyalette 4 milyondan fazla kullanıcının elektriği kesildi. Yağışın bir ara yağmura döndüğü salı akşamı itibarıyla Teksas'ta karanlıkta olan insan sayısı 3 milyon civarına gerilese de 17 Şubat’ta bu sayı halen en az 3 milyondu. 18 Şubat'ın ilk saatlerinde 1,5 milyona kadar düştü.
Fırtına şüphesiz diğer eyaletleri de etkiledi ancak elektrik üzerindeki etki o kadar şiddetli değildi. Teksas kendi bağımsız elektrik şebekesini işlettiği için de kriz yaşadı. Bu da elverişli zamanlarda eyaletlere enerji ihraç edemeyeceği ve aşırı durumlarda kayıplarını telafi etmek için enerji ithalatı kabiliyetine sahip olmadığı anlamına geliyor.
[ABD'de kış koşullarına bağlı elektrik kesintilerinden en çok etkilenen Teksas eyaletinin Dallas kentindeki bir marketten alışveriş yapmaya çalışanlar cep telefonlarının ışığını kullandı. Markette sadece nakit ödeme kabul edildi. Fotoğraf: AP]
Santraller, türbinler dondu
Gerçek şu ki hem yenilenebilir hem de fosil yakıtlı enerji kaynakları koşullardan etkilenmiş durumda. Örneğin; rüzgar türbinleri, eyaletin batı kesiminde buzlanma nedeniyle kapatıldığı için ağır şekilde eleştirildi ancak bu kayıplar başka yerlerdeki rüzgar çiftlikleri tarafından kısmen telafi edildi.
Aslında uzmanlar, Teksas'taki türbinlerin ısıtma elemanları ile donatılmadığı veya antifriz ile işlem görmediği için soğuk koşullarda çalışmaya hazır olmadığını söylüyor. Yani tek başına rüzgar enerjisini suçlamak doğru değil.
[Fotoğraf: AP]
Bazı santraller devre dışı
Fosil yakıt kaynakları da bu günlerde aksaklıklar yaşadı. Hem doğal gaz hem de kömürlü termik santrallerin çalışması için suya ihtiyaç var ve dondurucu koşullar bazılarının devre dışı kalmasına neden oldu. İronik bir şekilde diğerleri de çalışır durumda kalmak için ihtiyaç duydukları elektriğe erişimlerini kaybettikten sonra faaliyetlerini durdurdu.
Nükleer santraller de suya bağımlı ve Teksas'ın güneyindeki donma koşulları nedeniyle en az bir ünitenin kapatıldığı bildirildi. Ülkenin en büyük petrol rafinerisi Port Arthur da eşi görülmemiş hava olayları nedeniyle pazartesi günü faaliyetlerine son verdi.
[Grafik: TRT Haber / Hafize Yurt]
Teksas elektriğini nasıl üretiyor?
Joshua D. Rhodes tarafından, Teksas’taki elektrik akışını yöneten şebeke operatörü Teksas Elektrik Güvenilirlik Konseyi (ERCOT) verilerine dayandırılarak yapılan analiz, eyaletin enerjisini nereden aldığını gösteriyor. Eyaletteki elektrik akışının yüzde 90'ına hükmeden bu kurumun 26 milyondan fazla Teksas müşterisine hizmet verdiğini belirtelim.
Buna göre en yüksek pay 2020'de yüzde 46 ile doğal gazdan gelirken, 10 yıl önce yüzde 8 olan rüzgar artarak yüzde 23 ile enerjinin neredeyse 4’te 1’ini oluşturdu.
Kalanı yüzde 18 ile kömür, yüzde 11 ile nükleer ve yüzde 2 ile güneşten karşılanıyor.
[Teksas'ın Richardson bölgesinde bir işçi buzları kırmaya çalışıyor. Fotoğraf: AP]
14ºC
Ankara
