Rusya-Ukrayna savaşı, küresel ekonomiyi olumsuz etkilerken, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi, dünyanın önde gelen ekonomik kurumları savaşın etkisiyle ekonomik büyümenin yavaşlayıp yüksek enerji ve gıda fiyatlarıyla enflasyonun artacağı uyarısında bulunuyor.
Avrupa'da enerji maliyetindeki artışlar, düşük gelirlileri orantısız şekilde etkilerken, eşitsizliği daha da artırıyor.
Euro Bölgesi'nde yıllık enflasyon, savaşın körüklediği gıda ve enerji maliyetlerindeki büyük artışın da etkisiyle yüzde 8,6'ya ulaştı.
AB Komisyonu'nun raporuna göre, bu yılın ilk çeyreğinde toptan elektrik fiyatları geçen yılın aynı çeyreğine kıyasla İspanya ve Portekiz'de yüzde 411, Yunanistan'da yüzde 343, Fransa'da yüzde 336 ve İtalya'da yüzde 318 arttı.
Avrupa'nın gösterge elektrik fiyatı, ağustos ayında Almanya'da ilk kez megavat saat başına 700 euroyu geçti. Böylece, 2023 teslimatlı elektriğin fiyatı son 5 yılın mevsimsel ortalamasının 14 katına ulaştı.
Yükselen enflasyon ve enerji fiyatları, Avrupa ülkelerini zor durumda kalan düşük gelirli vatandaşları da desteklemeye yöneltti.
Avrupa'da hükümetler enerji krizi karşısında halkı enerji tasarrufuna motive etmek için kampanyalar başlatırken, aynı zamanda krizi hafifletmek için vergi indiriminden nakit ödemeye varan çeşitli tedbirler açıkladı.
Fransa
Fransa'nın ana enerji sağlayıcısı EDF Grubu, zarar ederek yüksek enerji fiyatlarını tüketicilere yansıtmamayı seçti. Ülkede devlet tarafından yakıtta litre başına 18 euro sentlik indirim yapıldı.
Düşük gelirli hanelere artan enerji maliyetlerine yardımcı olmak için bir kereye mahsus 100 euro ödeme sağlandı.
Ülkede, ağustos başında artan enerji ve gıda fiyatlarıyla mücadele eden hane halklarına yardımcı olmak için 20 milyar euroluk yardım paketi mecliste onaylandı.
Yardım paketinde emekli maaşlarının ve bazı sosyal yardım ödemelerinin yüzde 4 artırılması, akaryakıtta devlet tarafından finanse edilen litre başına 18 sentlik indirimin eylül ve ekim aylarında 30 sente çıkarılması da yer aldı.
Ayrıca şirketlere çalışanlarına yıllık 6 bin euroya kadar vergisiz ikramiye vermesi olanağı tanındı.
Almanya
Savaş öncesi Rusya ile çok yakın enerji bağları bulunan ve enerjide Rus kaynaklarına bağımlı Almanya'da, gıda ve akaryakıt alanındaki rekor fiyatlar enflasyon karşısında gelirleri eriyen hane halklarını zor durumda bırakıyor.
Hükümet, bu yıl artan enerji fiyatları karşısında vatandaşlarına yardımcı olmak için 30 milyar euroluk iki yardım paketi hazırladı. Artan enerji fiyatlarının vatandaşlara yansımasını azaltmak için vergi mükellefi her çalışana bir defaya mahsus 300 euro ödeme yapma kararı alındı.
Benzinde akaryakıt vergisi litre başına 30 sent, mazotta ise 14 sent düşürüldü.
Toplu taşıma araçlarının kullanımını teşvik etmek ve herkes için daha ucuz hale getirmek amacıyla bir defaya mahsus 90 gün boyunca, tren, otobüs ve metroda toplu taşıma biletinin ayda 9 euroya satılmasına olanak tanındı.
İspanya
İspanya, enerji faturalarındaki KDV'yi yüzde 21'den 10'a düşürürken, elektrikten alınan vergiyi yüzde 7'den 0,5'e indirdi. İspanya hükümeti enerji şirketlerine beklenmedik bir vergi uygulayarak tüketiciler için yüksek maliyetlerin yükünü hafifletmeye yardımcı oldu.
Ülkede hayat pahalılığı kriziyle başa çıkmak için 1 Eylül’den yıl sonuna kadar bazı kısa ve orta mesafeli tren yolculuklarının ücretsiz olması kararlaştırıldı.
İrlanda
İrlanda'da toplu taşıma ücretleri, artan ulaşım maliyetlerine yardımcı olmak için yıl sonuna kadar yüzde 20 düşürüldü. Hane halkının ve şirketlerin akaryakıt maliyetlerine yardımcı olmak için, yakıt vergisini benzin için litre başına 20 sent, dizel için litre başına 15 sent indirdi.
İrlanda hükümeti, gaz ve elektrik üzerindeki KDV'yi yüzde 9 ila yüzde 13,5 arasında düşürdü.
Hollanda
Hükümet, artan enflasyona yardımcı olmak için, düşük gelirli hanelere bir kereye mahsus 800 euro enerji teşviki açıkladı.
Ayrıca enerjide KDV'yi yüzde 21'den 9'a indirdi. Akaryakıt vergisinde ise yüzde 21 indirim sağlandı.
İngiltere
İngiliz hükümeti, düşük gelirli hane halkı için enerji krizine karşı enerji sağlayıcılarına otomatik ödemeli 400 sterlinlik enerji indirimi açıkladı.
Devlet yardımı alan haneler içinde, 400 sterlinlik indirime ek olarak bir defaya mahsus 650 sterlinlik "hayat pahalılığı" ödemesi yapılmasına karar verildi. Emeklilere de 300 euro ek ödeme imkanı sağlandı.
İtalya
İtalya, enerji faturalarını kontrol altında tutmak için 14 milyar euroluk yakıt teşvik ve yatırım planı açıkladı.
Yılda 35 bin eurodan daha düşük gelirli çalışanlara 200 euro ödenmesine karar verildi.
Enerji yoğun şirketlere yüzde 20 vergi indirimi taahhüt edildi. İtalya hükümeti, yüksek enerji fiyatlarından kazanç sağlayan şirketleri yüksek orandan vergilendirme planı hazırladı.
Belçika
Savaşın başlamasıyla birlikte Belçika'da da başta elektrik ve doğal gaz olmak üzere enerji fiyatları hızla yükseldi. Ülkede enflasyon son 40 yılın zirvesine çıkarken yüzde 10’a varan enflasyondaki artışa en büyük katkıyı enerji ürünleri verdi.
Ülkede temmuz ayında enerjideki fiyat artışı yüzde 49,11'i buldu. Belçika'da temmuz ayında 1 yıl öncesine kıyasla elektrik fiyatları yüzde 44,7, doğal gaz fiyatları yüzde 97 ve kalorifer yakıtı fiyatları yüzde 68,9 arttı.
Savaşla birlikte ülkede benzin ve motorin gibi akaryakıt fiyatları da zirve yaptı. Hükümet, mart ayında artan enerji faturalarına karşı doğal gaz, benzin ve motorindeki vergileri düşürmeye karar verdi.
Doğal gaz ve elektrikteki KDV yüzde 21'den 6'ya indirildi. Evini kalorifer yakıtı ile ısıtanlara 225 euroluk çek gönderildi.
Elektrik faturalarına katkı için abonelere 100 euroluk çek verilirken benzin ve mazota uygulanan vergiler de azaltıldı. Söz konusu yakıtların litre fiyatı ortalama 17,5 sent düşürüldü.
ABD
Avrupa ülkelerinin yanı sıra ABD de savaşın başlamasıyla birlikte yükselen enerji fiyatlarından nasibini aldı.
Ülkede enflasyon, enerji ve gıda fiyatlarındaki artışların etkisiyle 41 yılın zirvesini gördü.
ABD'de enerji fiyatları temmuzda aylık bazda yüzde 4,6 azalış göstermesine rağmen yıllık bazda yüzde 32,9'luk artış kaydetti. Ülkede benzin fiyatlarındaki artış temmuzda yıllık bazda yüzde 44'ü bulurken, elektrik fiyatlarındaki artış aynı dönemde yüzde 15'i aştı.
ABD yönetimi, özellikle benzin fiyatlarındaki artışın enflasyonun önemli bir bölümünü oluşturduğunu savunarak benzin fiyatlarını düşürmeye yönelik çeşitli önlemleri hayata geçirdi.
ABD Başkanı Joe Biden, mart ayında ülkenin stratejik petrol rezervinden 6 ay içinde günde 1 milyon varil, toplamda ise 180 milyon varilin üzerinde petrolün piyasaya sürülmesine izin verdi.
Biden, artan benzin fiyatlarını kontrol altına almak amacıyla yaz aylarında yüzde 15 etanol karışımlı benzinin satışına da imkan sağladı.
Artan benzin fiyatları karşısında petrol şirketlerine üretimi ve tedariki artırma çağrısında bulunan Biden, uluslararası arenada Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nü (OPEC) petrol arzını artırmaya çağırmıştı.
Enerji faturalarının düşürülmesinde temiz enerjinin önemini vurgulayan Biden, geçen hafta ise enflasyonun düşürülmesine yönelik kapsamlı sağlık, iklim ve vergi düzenlemelerini içeren yasayı imzaladı.
ABD tarihinin en büyük "iklim paketi" olarak da görülen "Enflasyonu Düşürme Yasası" kapsamında, enerji güvenliği ve iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik yatırımlar için 369 milyar dolarlık kaynak ayrıldı. Bu yatırımlarla, enerji faturalarının yılda 500 ila 1000 dolar arasında düşürülmesi, karbon emisyonunun 2030'a kadar yüzde 40 oranında azaltılması hedeflendi.
4.2ºC
Ankara
