Azerbaycan, 3 yıl önce bugün, Ermenistan ordusunun Azerbaycan sivil yerleşim birimlerine ateş açması üzerine Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in "Demir Yumruk" diye nitelendirdiği karşı saldırı operasyonunu başlattı. Bir süre sonra "vatan savaşına" dönüşen bu operasyonda, Azerbaycan ordusu 44 günde topraklarını kurtararak halkın 30 yıllık hasretine son verdi.
Azerbaycan'ın topraklarını geri almak için hamlesi, yıllarca devam eden müzakere sürecinden sonuç alınamamasından, Ermenistan güçlerinin bitmek bilmeyen tacizlerinden, artan saldırılarından ve Erivan yönetiminin kışkırtıcı açıklamalarından sonra gerçekleşti.
BM Güvenlik Konseyi kararları uygulanmıyordu
Müzakere sürecini yürüten Rusya, ABD ve Fransa'nın eş başkanlığındaki AGİT Minsk Grubu'nun 28 yıllık faaliyeti hiçbir sonuç doğurmadı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, tüm platformlarda sorunun barış yoluyla çözümünden yana olduğunu belirtse de sonuç elde edilemediği takdirde toprakları savaş yoluyla geri alma haklarının olduğunu da her zaman ifade etti. Müzakerelerden sonuç çıkmayınca Azerbaycan artık uluslararası hukuktan doğan hakkını kullanma yoluna gitti.
Azerbaycan toprakları yaklaşık 30 yıldır işgal altındaydı. Ermenistan, Sovyetler'in dağılma sürecinde Azerbaycan'a karşı toprak iddialarında bulunmuş, 1990'lı yılların başlarında ise saldırıya geçerek Karabağ ve etrafındaki 7 ili işgal etmişti. İşgal sonucu yaklaşık 1 milyon Azerbaycanlı topraklarını terk etmek zorunda kalmıştı.
Ermenistan'ın işgal ettiği topraklardan "derhal ve kayıtsız şartsız çıkması" talep edilen Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararları uygulanmıyordu.
Erivan yönetiminin provokatif açıklamaları savaşı tetikledi
2018'de iktidara gelen Nikol Paşinyan da önceki yönetimin işgal konusundaki tutumunu sürdürünce, AGİT Minsk Grubu çerçevesinde yapılan müzakereler durma noktasına geldi.
Paşinyan'ın "Karabağ'ın Ermenistan'a ait olduğu" yönündeki açıklaması, dönemin Ermenistan Savunma Bakanı Davit Tonoyan'ın "yeni topraklar için yeni savaş" şeklindeki beyanı, Azerbaycan'da tepkiyle karşılandı. Söz konusu açıklamalar Azerbaycan'ın operasyona başlamasının nedenleri arasında gösteriliyor.
Ermenistan, provokatif açıklamaların yanı sıra temas hattında Azerbaycan'a karşı saldırılarını sürdürdü. Ermenistan ordusu 12 Temmuz 2020'de Tovuz ili yakınlarındaki bazı stratejik mevzileri ele geçirmek için saldırı düzenledi.
Azerbaycan ordusu Ermenistan ordusunun bu saldırısını geri püskürttü. Sınır hattında günlerce süren yoğun çatışmada, Tümgeneral Polat Heşimov şehit düştü. Tümgeneral Heşimov'un şehadet haberini alan Azerbaycan halkı, meydanları doldurarak Ermenistan'ın saldırılarını protesto etti. Halkın bu tepkisi Azerbaycan için işgal altındaki topraklarının kurtarılmasının işaret fişeği oldu.
Bu gelişmeler üzerine Azerbaycan ordusu da tatbikatlarını yoğunlaştırdı, Ağustos ve Eylül 2020'de Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ile ortak tatbikatlar hayata geçirildi.
Müjdeli haberleri Cumhurbaşkanı Aliyev bizzat duyurdu
Ermenistan ordusu 27 Eylül 2020'de saat 06.00 sıralarında cephe hattı boyunca geniş kapsamlı provokasyonda bulunarak Azerbaycan ordusunun mevzilerine ve sivil yerleşim birimlerine büyük çaplı silahlar, top ve havanlarla ateş açtı. Ermenistan'ın yoğun bombardımanı sonucu sivil ve askeri can kayıpları meydana geldi, bazı bölgelerde altyapı ciddi hasar gördü.
Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Aliyev'in emri ile Azerbaycan ordusu, tüm cephe boyunca karşı saldırı başlattı. Operasyonun ilk gününde Azerbaycan 6 köy ile bazı stratejik yükseklikleri işgalden kurtardı.
Azerbaycan halkını sevince boğan bu haberin benzerleri 44 gün boyunca tekrarlandı. Sonraki günlerde kurtarılan bölgelerle ilgili müjdeli haberleri, Cumhurbaşkanı Aliyev, her gün bizzat ya sosyal paylaşım sitelerinden ya da halka hitap ederek duyurdu.
Azerbaycanlıların "Vatan Muharebesi" dediği 2. Karabağ Savaşı, 44 gün sürdü ve 10 Kasım 2020'de Ermenistan, yenilgisini kabul eden bildiriye imza atınca sona erdi.
Azerbaycan ordusu, 44 günde 5 şehir, 4 kasaba ve 286 köyü işgalden kurtardı, imzalanan bildiri gereği Ermenistan ordusu Kelbecer, Laçın ve Ağdam illerini terk etmek zorunda kaldı.
Her 27 Eylül'de şehitler anılıyor
Azerbaycan ordusu 2. Karabağ Savaşı'nda 2 bin 908 şehit verdi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev operasyonun başladığı 27 Eylül'ü "Şehitleri Anma Günü" ilan etti.
Savaşın başlamasından 3 yıl sonra Karabağ'da Azerbaycan'ın egemenliği tam sağlandı
2. Karabağ Savaşı'ndan yenilgiyle ayrılan Ermenistan, ordularının bir kısmını Azerbaycan'dan çekse de bir kısmını çok sayıda silah ve mühimmat ile Karabağ'da varlığını sürdüren yasa dışı sözde Ermeni rejime bıraktı.
Azerbaycan yönetimi, 3 yıl boyunca Ermenistan'dan ordularını geri çekmesini, Karabağ'daki sözde rejimden de iddialarından vazgeçip kendini feshetmesini talep etse de bu talepler göz ardı edildi.
Ermenistan, Karabağ'da kurduğu yasa dışı rejimle Azerbaycan'daki askeri varlığını sürdürürken bölgeye başta mayınlar olmak üzere silah sevkine devam etti.
Azerbaycan, 23 Nisan 2023'te, yasa dışı geçişleri önlemek için Ermenistan'la sınırda, Laçın Koridoru diye bilinen Laçın-Hankendi yolunun başlangıcında sınır kontrol noktası kurdu. Bu şekilde Ermenistan'dan Azerbaycan topraklarına silah sevkiyatı tamamen önlendi fakat Ermenistan'ın hem sınırdaki hem de Karabağ'daki askeri provokasyonları devam etti.
Yasa dışı Ermeni güçlerin döşediği mayınların patlaması nedeniyle 19 Eylül'de 4'ü polis 6 Azerbaycan vatandaşı yaşamını yitirdi. Bu durum üzerine Azerbaycan, Karabağ'da anayasal yapıyı yeniden tesis etmek amacıyla "antiterör operasyonu" başlattı.
Yaklaşık 24 saat süren operasyonda Karabağ'daki Ermenistan silahlı birlikleri ve yasa dışı silahlı güçler silah bıraktı. Mevzilerini terk ederek geri çekilen Ermeni güçler, silahlarını Azerbaycan ordusuna teslim etti. Bakü yönetimi eş zamanlı olarak Karabağ Ermenilerinin temsilcileri ile entegrasyon görüşmelerine başladı. Böylece, Cumhurbaşkanı Aliyev'in tabiriyle Karabağ'da "Azerbaycan egemenliğini tam sağladı."
7.1ºC
Ankara
