Bosna Hersek'te referandum krizi

Bosna Hersek’teki iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti’nde, 9 Ocak Sırp Cumhuriyeti Günü olarak kabul edilmesi için 25 Eylül’de referanduma gidilecek olması, ülkedeki Boşnak ve Sırp siyasiler arasında gerilime neden oldu.

Sırp Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nin, bahse konu referanduma karşı Boşnakların yaptığı itirazı reddetmesi üzerine, Sırp Cumhuriyeti'nde yaşayan halka “9 Ocak’ın Sırp Cumhuriyeti Günü olarak kutlanmasını ve anılmasını destekliyor musunuz?” sorusunun sorulacağı referandumun 25 Ocak’ta yapılması kararlaştırıldı.

Boşnak milletvekilleri, 15 Temmuz’da Sırp Cumhuriyeti Meclisi’nde yapılan referandum oturumunu terk ederken, aynı oturumda referandumu organize edecek komisyon kuruldu. Referandumun entitede yaşayan azınlık halklara yönelik bir ayrımcılık olduğunu savunan Boşnaklar, Sırp Cumhuriyeti’nin sadece Sırp halkına ait olmadığını vurguladı.

Bosna Hersek Anayasa Mahkemesi’nin geçen yıl kasım ayında verdiği aleyhte karara ve Boşnak vekillerin tepkilerine rağmen referandum seçeneğinden geri adım atmayan Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik ise referandumdan çıkacak sonucun Sırp Cumhuriyeti tarihinde milletin iradesiyle alınmış en güçlü karar olacağını savundu.

"Sırp Cumhuriyeti Günü Anayasa’ya aykırı"

9 Ocak 1992 tarihinde, Sırp Cumhuriyeti’nin kurulmasına ilişkin bildiri kabul edilmişti. 9 Ocak, bu nedenle söz konusu entite içerisinde “Sırp Cumhuriyeti Günü” olarak kutlanmaya devam ediyor.

Bosna Hersek Anayasa Mahkemesi, geçen yıl kasım ayında aldığı kararla, Sırp Cumhuriyeti’ndeki Milli ve Dini Bayramlara İlişkin Kanunun Sırp Cumhuriyeti Günü’ne dair maddesinin “Anayasaya aykırı” olduğunu bildirmişti. Mahkeme, gerekçeli kararında 1992 yılındaki bildirinin Boşnak ve Hırvat halklarının katılımı olmadan kabul edildiğini ve tek taraflı olduğunu belirtmiş, söz konusu kanunun ilgili maddesinin değiştirilmesini talep etmişti.

Anayasa Mahkemesi’nin kararını hiçe sayarak 9 Ocak’ı kutlamaya devam edeceklerini açıklayan Sırplar, son olarak Sırp nüfusun yoğun olduğu entite sınırları içerisinde referanduma gidilmesini kararlaştırdı.

Boşnak liderden sert tepki

Ülkedeki en büyük Boşnak partisi konumundaki Demokratik Eylem Partisi (SDA) Genel Başkanı ve Devlet Başkanlığı Konsey Başkanı Bakir İzetbegovic, Sırp Cumhuriyeti’nde yapılması planlanan referandumun Bosna Hersek Anayasası’nı ve Dayton Barış Antlaşması’nı ihlal ettiğini vurgulayarak, “Bu, Sırp Cumhuriyeti’ndeki Dayton karşıtı ilk ciddi ve organize referandumdur. Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik, er ya da geç bu entitede self-determinasyon referandumu da yapılacağını açıklamıştı. Geçen yılki parti kongresinde ise ‘Özgür, bağımsız gelecek ve sorumluluk’ isimli bir bildiri kabul edilmiş ve bu bildiriyle Sırp Cumhuriyeti’nde 2018 yılında bağımsızlık statüsü için referanduma gidilmesi çağrısında bulunulmuştu” ifadelerini kullandı.

İzetbegovic, 25 Eylül’de yapılması planlanan referandumu “Sırp Cumhuriyeti’nin Bosna Hersek’ten ayrılması referandumunun provası” olarak nitelendirirken, 20 yıl önce imzalanan Dayton Barış Antlaşması’nın yıkılmaya başlamasının, ülkedeki barışın da yıkılması anlamına geleceğini ve bunun 25 Eylül’de yapılmak istendiğini ifade etti.

Dodik’ten İzetbegovic’e cevap: Referandum prova değil

Boşnak liderin iddialarına yanıt veren Milorad Dodik ise Sırp Cumhuriyeti Günü’ne ilişkin referandumun İzetbegovic’in nitelendirdiği gibi bir ayrılık provası olmadığını savunarak, “Bu bizim statümüzle, hayatlarımızla ilgili. Hiç kimse bu şekilde bu referandumu küçümseyemez" dedi.

Boşnaklardan karşı referandum hamlesi

SDA Milletvekili Sadik Ahmetovic, Sırp Cumhuriyeti’ndeki referandum kararının ardından yaptığı açıklamada, kendilerinin de 1995 yılında soykırımın yaşandığı ve bugün Sırp Cumhuriyeti sınırları içinde kalan Srebrenitsa’nın söz konusu entiteden ayrılması için referandum yapılması girişiminde bulunacaklarını söyledi.

Yerel seçime bir hafta kala referandum
Bosna Hersek’te 2 Ekim’de yerel seçim yapılacağı hesaba katıldığında, referandum için seçilen 25 Eylül tarihi de manidar görünüyor. Aşırı Sırp milliyetçiliğinin hala prim yaptığı ve oy getirdiği ülkede, yine milliyetçi söylemlerle referanduma gidilmesinin, hemen haftasında yapılacak yerel seçimi de etkileyeceği aşikar.

Ayrılığın provası mı?
Sırp Cumhuriyeti’nin Bosna Hersek’ten ayrılması, uzun zamandır özellikle aşırı milliyetçi Sırp politikacıların, bilhassa Dodik’in ileri sürdüğü bir tez.