Bosnalı Sırpların eski lideri Ratko Mladic hakkında Lahey'de Türkiye saatiyle (TSİ) 16.00'da açıklanacak karar, Uluslararası Ceza Mahkemeleri Rezidüel Mekanizmasından (IRMCT) hakimler Prisca Matimba Nyambe, Aminatta Lois Runeni N'gum, Seymour Panton, Elizabeth İbanda-Nahamya ve Mustapha El Baaj tarafından duyurulacak.
Gelişmeler, Bosna Hersek'te 1992-1995'teki savaşta sevdiklerini kaybeden kurban yakınları tarafından dikkatle takip edilecek.
Bosna Kasabı olarak adlandırılan eski Sırp komutan Ratko Mladic Lahey'deki temyiz duruşmasında yargılanırken, Srebrenitsa'daki anıt mezar önünde dev ekran kurulacak ve mahkeme buradan izlenecek.
Soykırım suçlusu: Mladic
1996'da verilen yakalama kararından 16 yıl sonra 26 Mayıs 2011'de Sırbistan'da ele geçirilen Mladic'in davası, Mayıs 2012'de başladı.
"Soykırım" başlığı altında Srebrenitsa'da 1995'te yaşananlardan dolayı suçlu bulunan Mladic'in emrindeki Sırp güçlerinin hedefinin, Srebrenitsa'nın Bosnalı Müslümanlardan temizlenmesi olduğuna hükmedilirken bu hedefin, savaş suçlusu Sırp komutan Radovan Karadzic ile Mladic'in ortak planı olduğu ifade edildi.
Bosna'da 1992-1995'teki savaşta Sırpların liderliğini yapan ve Srebrenitsa soykırımı, Saraybosna kuşatması ve çeşitli savaş suçlarından sorumlu tutulan "Bosna Kasabı" lakaplı Mladic, ICTY'de 6 yıl süren dava neticesinde "soykırım", "insanlığa karşı suç" ve "savaş kurallarını ihlal etmek" suçlarından ömür boyu hapse mahkum edildi.
Mladic ayrıca 1992-1995 yıllarında Sırp güçleri tarafından kuşatma altında tutulan başkent Saraybosna'da sivillere yönelik saldırılar ve 1995'te Birleşmiş Milletler (BM) gözlemcilerinin esir alınması olayından da suçlu bulundu.
[Soykırımın üzerinden yarım asırdan fazla bir süre geçmesine rağmen hala bazı kurbanların cesedine ulaşılamıyor. Fotoğraf: Reuters]
Hakkındaki karara Temmuz 2017'de itiraz eden Mladic, "adil yargılanmadığını" ve "hakimlerin, hakkında hüküm verirken maddi ve hukuki hata yaptığını" öne sürerek beraat ya da yeniden yargılanma talep etti.
Lahey'deki Scheveningen Cezaevi'nde mahkumiyeti devam eden Mladic, ICTY'nin davalarını devralan IRMCT'ye Haziran 2018'de yaptığı başvuruda, temyiz davasında görevli hakimlerden Theodor Meron, Carmel Agius ve Liu Daqun'un kendisine karşı önyargılı oldukları gerekçesiyle değiştirilmesini istedi.
Mladic'in itirazına ilişkin temyiz duruşmaları 25 ve 26 Ağustos 2020'de görülürken, sağlık sorunları gerekçesiyle yaptığı erteleme talebi reddedilen 78 yaşındaki Mladic, duruşmaya bizzat katılarak savunmasını yaptı.
Srebrenitsa soykırımı
En az 8 bin 372 Boşnak sivilin katledildiği Srebrenitsa soykırımı, Avrupa'da İkinci Dünya Savaşı'nın ardından yaşanmış en büyük insanlık trajedisi olarak kabul ediliyor.
Bosna Hersek'in doğusundaki Srebrenitsa şehrinin 11 Temmuz 1995'te Ratko Mladic komutasındaki Sırp askerleri tarafından ele geçirilmesinin akabinde başlayan kanlı soykırım, sadece kurban yakınlarının değil, tüm Boşnak milletinin de en derin yarası olarak kabul ediliyor.
Aradan neredeyse çeyrek asır geçmesine rağmen, hala binin üzerinde soykırım kurbanının cenazesine ulaşılamaması Srebrenitsa yarasının hala kapanamamasının en büyük sebebi olarak gösteriliyor.
[Aradan geçen yıllara rağmen hala soykırım kurbanlarına ait kalıntılar bulunmaya devam ediyor. Fotoğraf: Reuters]
Nasıl başladı?
Savaş suçlusu Ratko Mladic komutasındaki Sırp birlikleri, 11 Temmuz 1995 günü Srebrenitsa'yı ele geçirdi. Şehirde yaşayan siviller, BM bünyesinde bölgede görev yapan Hollandalı askerlere sığınarak hayatta kalmayı umsa da Hollandalı askerler onları Sırp güçlerine teslim etti.
Savaştan sonra yargılanarak aralarında Srebrenitsa soykırımının da bulunduğu birçok savaş suçundan müebbet hapse mahkum edilen Mladic'in 11 Temmuz 1995 günü söyledikleri, birkaç gün içinde olacakların da habercisiydi. Sırp bayramı arifesinde şehri Sırp milletine armağan ettiklerini söyleyen Mladic, "Nihayet bu topraklarda Türklerden (bölge Müslümanları için kullanılan ifade) intikam alma zamanı gelmiştir" ifadelerini kullandı.
Nihayetinde sadece birkaç gün içinde en az 8 bin 372 Boşnak sivil katledildi, çok sayıda kadın ve çocuk evlerinden sürgün edildi.
[Soykırım, Srebrenitsa şehrinin 11 Temmuz 1995'te Ratko Mladic komutasındaki Sırp askerleri tarafından ele geçirilmesinin akabinde başladı. Fotoğraf: Reuters]
Orman yolu "ölüm yolu" oldu
Srebrenitsa'nın işgal edilmesinin ardından şehirde yaşayan Müslümanların bir bölümü, bugünkü şehitliğin tam karşısında bulunan eski akümülatör fabrikasında konuşlanan Hollanda askerlerine sığınırken bir kısmı da orman yolundan Boşnak askerlerin kontrolündeki bölgeye ulaşmayı seçti. Orman yolunu seçenlerin de Hollandalı askerlere sığınanların da kaderi aynı oldu.
Yaşanan büyük katliamlar nedeniyle halk arasında "ölüm yolu" olarak da anılan orman yolunu seçen binlerce Boşnak, Sırp askerlerin kurduğu pusularda öldürüldü.
Hollandalı askerlere sığınanlar da eski akümülatör fabrikasındaki ilk gecenin ardından başlarına gelecekleri anladı. İlk gece fabrikaya giren Sırp askerleri kimlik kontrolünü yapıp keyiflerine göre bazı erkekleri götürürken, eşlerinden ya da oğullarından ayrılan kadınların çığlıkları duvarlarda yankılandı.
Ertesi gün Hollandalı askerlerin birkaç metre ilerisinde, kampın hemen dışında bekleyen Sırp askerleri, kadın ve çocukları otobüslere bindirirken erkekleri hemen orada ailelerinden ayırdı. Ailelerinden ayrılan erkekler, daha sonra katledilip farklı toplu mezarlara gömüldü. Kadın ve çocuklar ise yıllardır yaşadıkları evlerinden sürgün edildi.
[Srebrenitsa soykırımında en az 8 bin 372 Boşnak sivil katledildi. Fotoğraf: Reuters]
Hollanda da "kısmen" suçlu
Srebrenitsalı Boşnak sivillerin medet beklediği Hollandalı Birleşmiş Milletler askerlerinin soykırımdaki rolü, aradan geçen onca yıla rağmen hala tartışılıyor.
Şehrin Sırp güçlerince işgal edilmesinin ardından çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu görüntülerde Hollandalı BM askerlerinin komutanı Thom Karremans'ın 11 Temmuz 1995'te bir araya geldiği Mladic karşısında el pençe durması gözden kaçmadı. Şehre giren Sırp askerlerine ateş açılması nedeniyle Karremans'ın adeta ifadesini alan Mladic'in, görüntülerin sonunda ise Karremans'a içki ısmarlaması ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı görülüyor. Hollandalı askerlerin Srebrenitsa'dan uğurlanması öncesinde de Sırp komutanın, Karremans ve ailesine çeşitli hediyeler vermesi de bir başka detay olarak göze çarpıyor.
[Soykırımda kocasını kaybeden yaşlı bir kadın televizyonda Mladic hakkında verilen mahkeme kararını izliyor. Fotoğraf: Reuters]
"Soykırım" kararı ve suçlular
Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı 2007 yılındaki kararında, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinden gelen kanıtlar doğrultusunda, Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak nitelendirdi.
Sırp komutan Ratko Mladic, ICTY'de görülen davada, aralarında Srebrenitsa soykırımının da bulunduğu birçok suçtan müebbet hapse mahkum edildi.
Aynı mahkeme, 2016'daki kararında ise Bosnalı Sırpların savaş dönemindeki eski lideri Radovan Karadzic'e Srebrenitsa soykırımı dahil 10 ayrı suçtan 40 yıl hapis cezası verdi.
Mahkeme ayrıca Srebrenitsa soykırımında işledikleri suçlar nedeniyle eski Sırp general Radislav Krstic'i 35 yıl, Vidoje Blagojevic'i 15 yıl, Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara'yı müebbet, Drago Nikolic'i 35 yıl, Ljubomir Borovcanin'i 17 yıl, Vinko Pandurevic'i 13 yıl, Radivoje Miletic'i 19 yıl, Milan Gvero'yu 5 yıl hapse mahkum etti.
Bosna Hersek Mahkemesinde görülen başka bir davada ise 13 Temmuz 1995 günü bine yakın Boşnak sivilin katledilmesiyle suçlanan Milorad Trbic, 30 yıl hapse mahkum edildi.
Farklı mahkemelerde görülen "Srebrenitsa" davalarında bugüne kadar 45 Sırp, toplam 699 yıl hapis cezası aldı.
Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de Srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış ancak yargılanması devam ederken tutuklu bulunduğu cezaevinde yaşamını yitirmişti.
9.8ºC
Ankara
