Drone savaşları

Hem devletlerin hem de devlet dışı aktörlerin muhtelif nedenlerle her geçen gün etkinliklerini artırması, çatışma bölgelerinde silahlı\silahsız insansız hava araçlarının (İHA\SİHA) kullanımını da beraberinde getirdi.

Yemen’de Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçlerine karşı saldırı düzenleyen Husilerden, Irak ve Suriye'de İran destekli örgütlere saldıran İsrail'e, Suriye'de muhaliflere karşı rejim saflarında savaşan Hizbullah'a ve Libya’da uluslararası meşruiyete sahip hükümete karşı saldırılar gerçekleştiren Halife Hafter milislerine kadar birçok devlet dışı aktör İHA\SİHA’ları etkin şekilde kullanıyor.

Husilerin İHA kapasitesi

Yemen’de Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) öncülüğündeki Arap koalisyonun başlattığı saldırılara Husiler, uzun yıllar balistik füze saldırıları ile karşılık verdi.

2015 yılının sonlarına doğru Husilerin istihbarat amaçlı  DJI Phantom tipi İHA'lar kullandığı rapor edildi.

[Husiler temmuz ayında ellerindeki İHA\SİHA kapasitelerini sergiledi. Fotoğraf: Almasirah]

Ancak 2017’nin sonlarıyla birlikte Husiler, koalisyon güçlerine karşı İHA saldırıları da düzenlemeye başladı.

Husilerin elindeki İHA\SİHA'lar

Esasen Husilerin ellerindeki İHA’ları ikiye ayırmak gerekiyor. Bunlardan birincisi kısa menzilli İHA’lar.

- Hudhud: 90 dakika havada kalabilen İHA, 30 kilometre içerisinde etkin olarak kullanılabiliyor.

- Raqib: 90 dakika havada kalabiliyor, etkili olduğu menzil 15 km.

- Rased: 120 dakika havada kalabiliyor, etkili menzili 35 km.

- Qasef-1: 120 dakika havada kalabilen SİHA, 150 kilometre menzile sahip. 30 kilogram faydalı yük taşıyabiliyor.

Husilerin elinde uzun menzilli SİHA'lar da mevcut.

- Sumad-1, 2 ve 3: Bin kilometrenin üzerinde menzili olduğu bilinen SİHA'ların ne kadar faydalı yük taşıyabildiği ve ne kadar havada kalabildiği bilinmiyor.

- Qasef K2: Qasef 1’den daha gelişmiş olduğu biliniyor ancak hakkında daha fazla bilgi mevcut değil.

- S-129: Koalisyon güçleri bu senenin başında yaptıkları açıklamada, İran’ın Husilere S-129 verdiğini duyurdu. S-129’un 2 bin kilometre menzili olduğu ve 30 saatten fazla havada kalabildiği belirtiliyor.

Husilerin kullandıkları bu İHA’ların genellikle TNT, C3 ve C4 patlayıcısı taşıdıkları biliniyor.

Husilerin Yemen ve Suudi Arabistan'da düzenledikleri önemli saldırılar

Husiler 10 Ocak 2019'da, Yemen'de meşru hükümet güçlerine, Lahic kentindeki El-Aned Askeri Üssü'nde yapılan askeri geçit töreni sırasında saldırdı. Çok sayıda asker hayatını kaybetti. 

Husiler bu saldırıdan 4 ay sonra ise, Suudi Arabistan'da petrol şirketi Aramco'ya ait petrol pompa istasyonlarına SİHA saldırısı gerçekleştirdi. Saldırının istasyonlara verdiği zarar, uydu görüntüleri ile ortaya çıktı.

[Pompa istasyonlarına ait uydu görüntüleri. Fotoğraf: Al Jazeera]

Husiler 2 Temmuz'da ise Abha Havalimanı'nı hedef aldı. Saldırıda 10 kişi yaralandı. 

Ağustos ayı da Husilerin Suudi Arabistan'ı sık sık hedef aldığı bir ay oldu. 5 Ağustos'ta Husilerin SİHA saldırıları Kral Halid Hava Üssü'nü ve Necran Havalimanı'nı hedef aldı. 

Necran Havalimanı'nda uçuşlar bir süre durduruldu.

[Abha Havalimanı. Fotoğraf: AFP]

17 Ağustos'ta Husiler yine Suudi Arabistan'ın petrol şirketi Aramco'yu hedef aldı. Aramco'nun Shaybah petrol sahası vuruldu. 

Aramco, herhangi bir can kaybının yaşanmadığını duyurdu.

[Shaybah petrol sahası. Fotoğraf: Reuters]

Son olarak Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'ın doğusunda Aramco'ya ait iki tesise saldırı gerçekleştirildi. Tesislerde büyük hasar oluşurken, İran destekli Husiler saldırıyı üstlendi.

Ancak Suudi Arabistan ve ABD, saldırılardan İran'ı sorumlu tutuyor.

Bunların haricinde gerek Husilerin İHA\SİHA saldırısı düzenlediklerini iddia ettikleri, Suudi Arabistan'ın ise saldırıların önlendiğini öne sürdüğü birçok saldırı var.

- 11 Nisan 2018: Cazan, Aramco tesisleri.

- 26 Mayıs 2018: Abha Havalimanı.

- 18 Temmuz 2018: Aramco tesisleri, Riyad

- 4 Ağustos 2018: Askeri karargah, Asir.

- 3 Kasım 2018: Kral Halid Hava Üssü, Asir.

- 14 Mayıs 2019: Suudi Arabistan petrol tesisleri.

- 17 Haziran 2019: Abha Havalimanı

- 30 Haziran 2019: Abha Havalimanı 

- 2 Temmuz 2019: Cazan Havalimanı

- 26 Temmuz 2019: Abha Havalimanı

- 13 Ağustos 2019: Abha Havalimanı

- 17 Ağustos 2019: Aramco tesisleri

- 24 Ağustos: Kral Halid Hava Üssü

İsrail, Irak ve Lübnan'da İHA\SİHA'ları kullanıyor

İsrail, bölgede kendisi için tehlike arz ettiğini düşündüğü İran destekli kişi ve örgütlere saldırı düzenliyor. İsrail, Suriye iç savaşının başlamasından bu yana ülkedeki Hizbullah, Suriye ve İran hedeflerine onlarca saldırı gerçekleştirdi.

Ancak son zamanlarda İsrail’in saldırılarının menziline Irak da girdi. Suriye’de Hizbullah hedeflerini vuran İsrail, Irak’ta da İran’a yakınlığı ile bilinen Şii Haşdi Şabi güçlerini vuruyor.

Lübnan ve Irak'ta saldırılar gerçekleştiren İsrail, savaş uçaklarının yanında İHA\SİHA’ları da kullanıyor.

Lübnan’da İHA\SİHA saldırıları

2006 yılında Lübnan’da İran tarafından desteklenen Hizbullah ile savaşan İsrail, o günden bu yana Hizbullah hedeflerine hava saldırıları düzenliyordu.

Ancak saldırılarında artık İHA\SİHA da kullanmaya başladı. Hizbullah örgütünün kalesi olarak bilinen başkent Beyrut'un güney banliyösünde, 25 Ağustos gece saatlerinde İsrail'e ait 2 İHA düştü.

[Beyrut'da düşürülen Hermes 450. Fotoğraf: South Front]

İsrail kaynakları, düşürülen SİHA’nın Hermes 450 olduğunu aktardı.

Daha sonra ise ayın 28’inde Lübnan ordusu, ülkenin güneyindeki hava sahasını ihlal eden İsrail'e ait insansız hava aracına ateş açtı.

9 Eylül'de bir İsrail İHA'sı daha düşürüldü. Hizbullah, Lübnan'ın güneyinde ülkenin hava sahasını ihlal eden İsrail'e ait bir İHA'nın, örgüt mensuplarınca düşürüldüğünü duyurdu.

İsrail Ordu Sözcüsü de bir İHA'larının düştüğünü doğruladı.

Irak: Haşdi Şabi hedefleri

İsrail, 1981’de nükleer tesisleri bombalamasından sonra Irak’ta saldırı düzenlemiyordu. Temmuz ayının sonu itibarıyla İsrail’in Irak’ta hava saldırıları düzenlediği yönünde raporlar gelmeye başladı.

Suudi Arabistan merkezli Şark’ul Avsat gazetesinin Batılı diplomatlara dayandırdığı haberine göre, İsrail F-35’leri Irak’ta İran destekli Şii milislerden oluşan Haşdi Şabi’ye hava saldırısı düzenledi.

Bu haberden yaklaşık 1 ay sonra, 21 Ağustos’ta, Haşdi Şabi’ye ait başkent Bağdat’ın kuzeyinde yer alan bir karargaha ve Salahaddin vilayetindeki askeri karargaha SİHA'larla saldırı gerçekleştirildi.

[İsrail'in saldırısı sonrasın Haşdi Şabi karargahından dumanlar yükseliyor. Fotoğraf: Sumer News]

Irak Meclisi Güvenlik ve Savunma Komisyonu Üyesi Kerim İleyvi, İsrail'in Haşdi Şabi'ye ait Salahaddin ve Bağdat'taki askeri üsleri ABD'den aldığı tam istihbaratla vurduğunun açık olduğunu ileri sürdü.

Daha sonra ise Irak yerel medyasında, Haşdi Şabi’nin Bağdat çevresinde keşif ve gözetleme yapan bir İHA’ya ateş açtığı haberleri yer aldı.

(Haşdi Şabi militanları İHA'ya ateş açıyor. Video: Gulf365) 

Bu saldırıdan birkaç gün sonra ise, Irak-Suriye sınırında yer alan Kaim kentinde yer alan Haşdi Şabi karargahına düzenlenen hava saldırısında, 6 Haşdi Şabi milisi öldürüldü.

[İsrail'in vurduğu Haşdi Şabi'ye ait araç. Fotoğraf: Al Jazeera]

Bu saldırıdan sonra, örgüt doğrudan saldırıyı İsrail’in yaptığını duyurdu. Saldırıda 2 SİHA ve bir savaş uçağının kullanıldığını ilan etti.

Hizbullah

Bölgede İHA\SİHA sistemlerini kullanan bir diğer devlet dışı aktör ise, Lübnan Hizbullah'ı.

Hizbullah, 2013 yılında Suriye iç savaşına resmen dahil olduğunu açıkladıktan sonra, Suriyeli muhaliflere karşı İHA\SİHA sistemlerini kullanmaya başladı. Kaynaklar, özellikle İran’ın sağladığı bu sistemlerin, Hizbullah militanları tarafından etkin şekilde kullanıldığını belirtiyor.

2014’ün eylül ayında İran’ın Fars haber ajansı, “Hizbullah drone’ları ilk defa Lübnan sınırındaki El-Nusra hedeflerini vurdu” ifadelerini kullanarak Hizbullah'ın bu kapasitesini ilan etti.

2016 yılının ağustos ayında ise, Hizbullah’ın kendisinin paylaştığı bir videoda, El-Nusra Cephesi'ne saldırı düzenlediği görülüyor. Analistler, saldırıyı düzenleyen SİHA’nın İran yapımı Shahed 129 (S-129) olduğunu tahmin ediyor.

(Hizbullah militanlarının drone saldırısı, Suriye. Video: The Times of Israel)

19 Eylül 2017’de İsrail ordusu, Suriye-İsrail sınırındaki Kuneytra kentinden havalanan bir İHA’yı, Petriot hava savunma sistemlerinin düşürdüğünü açıkladı. İsrail ordusuna göre İHA, Hizbullah’a aitti.

Hafter milisleri

Libya'da uluslararası tanınırlığa sahip Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) kontrolündeki başkent Trablus'u ele geçirmek için 5 aydan fazla bir süredir saldırı düzenleyen Halife Hafter'e bağlı milisler, saldırılaında İHA\SİHA'ları etkin olarak kullanıyor.

Hafter milislerinin elinde bulunan İHA\SİHA'lar

- Yabhon-R (BAE)

- Wing Loong 1 ve 2 (Çin)

- Schiebel S-100 Camcopter (BAE)

Hafter milisleri, UMH kontrolündeki sivil yerleşim yerleri ve uluslaraarası sivil uçuşların yapıldığı Mitiga Havalimanı'na Birleşik Arap Emirlikleri tarafından sağlanan Çin yapımı Wing Loong 1 ve Wing Loong 2 SİHA'ları ile saldırılar düzenliyor.

[Sirte kenti yakınlarında düşürülen Wing Loong 2. Fotoğraf: Libya Al Ahrar]

Hafter milislerinin kullandığı İHA\SİHA sistemi, Wing Loong'lar ile sınırlı da değil. 

[Trablus'un güneyindeki Giryan'da ele geçirilen İHA'lar. Fotoğraf: Al Jazeera]

Geçtiğimiz haziran ayında UMH birlikleri tarafından düşürülen İHA, Hafter milislerinin elinde birçok farklı sistem olduğunu ortaya çıkardı.

[UMH tarafından düşürülen bir İHA. Fotoğraf: Al Jazeera]

Grafik: Bedra Nur Aygün

Kaynak: Almasirah, Al Jazeera, The Times of Israel, MintPress, Reuters, Libya Al Ahrar, Gulf365