Dünyanın konuştuğu ilaçlar: Ölümcül öksürük şurupları

Tıbbi şurup kaynaklı olduğu değerlendirilen ölümler, dünya gündemindeki yerini koruyor.

Birçok ülkede yetkililer, konuya ilişkin uyarı ve tedbir açıklamaları yapıyor.

Peki, söz konusu süreçte neler yaşandı? Sırasıyla inceleyelim...

Gambiya'daki ölümler ve DSÖ'nün açıklaması

Gambiya'da eylül ayında, çok sayıda çocuğun, yerel olarak satılan bir parasetamol şurubunu kullandıktan 3-5 gün sonra hayatlarını kaybettiği öne sürüldü.

Gambiya hükümeti, böbrek yetmezliği salgınıyla ilgili devam eden soruşturma kapsamında, olası nedenlerin, koli basili bakterileri ve parasetamol şurubundan kaynaklanan toksisite olduğu sonucuna vardı.

Dünya Sağlık Örgütü, bu ülkedeki salgının ve 66 çocuğunun ölümünün ardından, Hindistan menşeli 4 ilaç için uyarı yayımladı.

Dünya Sağlık Örgütü Hindistan menşeli şuruplara karşı uyardı

6 Ekim’de paylaşılan açıklamada, "4 ilaç, Hindistan'da Maiden Pharmaceuticals Limited tarafından üretilen öksürük ve soğuk algınlığı şurubu. DSÖ, Hindistan'daki şirket ve düzenleyici makamlarla daha fazla araştırma yürütüyor." ifadelerine yer verildi. İlaçların o zamana kadar yalnızca Gambiya'da tespit edilmesine rağmen, ülkenin dışına dağıtılmış olabileceği konusunda uyardı.

DSÖ ayrıca, tüm ülkeleri hastalara daha fazla zarar vermemek için bu ürünleri tespit etmeye ve dolaşımdan çıkarmaya çağırdı.

Nijerya’dan uyarı

Nijerya Ulusal Gıda, İlaç Yönetim ve Kontrol Merkezinden (NAFDAC) yapılan açıklamada, söz konusu ilaçların Dünya Sağlık Örgütü tarafından araştırıldığı belirtilerek Nijerya vatandaşlarına bu ilaçlardan uzak durmaları çağrısı yapıldı.

Açıklamada, ülkede "standartların altındaki ürünleri" kullanan veya herhangi bir olumsuz reaksiyona maruz kalan herkesin derhal tıbbi yardım alması ve durumdan sağlık yetkililerini haberdar etmesi gerektiği vurgulandı.

Hindistan fabrikadaki üretimi durdurması

Gelişmelerin ardından Hint yetkililer, 4 şurubun üretildiği Maiden Pharmaceuticals Limited fabrikasını denetledi. 12 ihlal tespit edilen fabrikanın faaliyetleri durduruldu.
Firma yetkilisi ise konuya ilişkin açıklama yapmayı reddetti.

[Maiden Pharmaceuticals'ın Yeni Delhi'deki ofisinin girişi | Fotoğraf: Reuters]

Gambiya polisinin raporu

Gambiya polisi, 69’a çıkan ölümlerle birlikte konuya ilişkin ön soruşturma raporunu yayımladı.

Polis, ölümlerle öksürük şuruplarını ilişkilendirdiği raporunda, Hindistan'daki Maiden Pharmaceuticals Limited'in adını doğrudan vermezken şirketin 4 ilacını listeleyerek şunları kaydetti:

"Gambiya'ya ilaç ihraç etme iznine sahip Atlanta merkezli Atlantic Pharmaceuticals Limited Şirketi, bu şuruplardan toplam 50 bin şişe sipariş etti. Söz konusu bozulmuş pediatrik şuruplardan 41 bin 462'si ele geçirildi ve geri kalan 8 bin 538 şişeye ulaşılamadığı tespit edildi."

Hindistan'ın ilaç fabrikasını kapatması

Hindistan İlaç Düzenleme Kurulukonusu öksürük şurubunu üreten Maiden Pharmaceuticals Limited'in, Yeni Delhi yakınlarındaki ana fabrikasında tüm üretim sürecini durdurdu.

Hindistanlı sağlık yetkilileri, yaptığı açıklamada, kararın fabrikada görülen eksiklik ve kusurlardan ötürü alındığını ifade etti.

Endonezya'dan tüm şuruplara yasak

Endonezya hükümeti, bu yıl 99 çocuğun akut böbrek hasarı nedeniyle hayatını kaybetmesinin ardından tüm şurup ve sıvı ilaç satışlarını yasakladı.

Endonezya Gıda ve İlaç İzleme Ajansı; ateş, öksürük ve soğuk algınlığı tedavisinde kullanılan 26 tıbbi şurubun takip edildiğini duyurdu. Söz konusu ilaçlardan 5’inin etilen glikol seviyesinin "güvenli eşiği aşmış" olduğunu belirlendi. Ancak kurum, diğer risk faktörlerinin de çocuklarda akut böbrek hasarına neden olabileceği konusunda uyardı.

[Endonezya'da akut böbrek hasarına dair farkındalık çalışmasından bir kare | Fotoğraf: Reuters]

Bu ülkedeki akut böbrek hasarı kaynaklı can kaybı daha sonra 133’e kadar yükseldi.

Endonezya Sağlık Bakanı Budi Gunadi Sadikin, 22 ilde 133'ü ölümle sonuçlanan 241 akut böbrek hasarı vakası belirlediklerini ve hastaların çoğunun 5 yaşın altındaki çocuklar olduğunu duyurdu. 

Avustralya ve Singapur'dan Endonezya'ya panzehir desteği

Endonezyalı bakan Sadikin, Avustralyalı mevkidaşı Mark Butler'e çağrıda bulunarak ülkesine metanol ve etilen glikolden zehirlenen hastaların tedavisi için kullanılan "fomepizol panzehirini" sağlamasını istedi.

Söz konusu ilaçların hala "nadir" bulunduğunu belirten Sadikin'in çağrısı sonrası Avustralya 16, Singapur 10 şişe panzehir gönderdi.

Üretici firmaya dair neler biliniyor?

İlaç üreticisi, Maiden Pharmaceuticals, uluslararası kabul görmüş kalite kontrol standartlarına uyduğunu belirtiyor. Ancak firmanın bazı ürünleri Hindistan'da ulusal veya eyalet düzeyindeki kalite kontrol standartlarını karşılayamadı.

Öyle ki resmi kayıtlara göre şirket; 

- 2011 yılında Bihar eyaletinde, yerel standartları sağlayamadığı gerekçesiyle kara listeye alındı.

- 2018 yılında, kalite-kontrol ihlalleri nedeniyle Hindistan ilaç düzenleyicisi tarafından yasal işlemlere tabi tutuldu.

- 2020'de, Cammu Keşmir'deki bir kalite kontrol testinde başarısız oldu.

- 2022'de Kerala eyaletinde 4 kez kalite kontrol testlerinde başarısız oldu.

Şirket öte yandan, Vietnam'da, standartların altında ürün ihraç ettiği gerekçesiyle kara listeye alınan 40 firmanın arasında yer alıyor.

Tüm bu yaşananların ardından, uluslararası çapta bir tedbirin alınıp alınmayacağı merak konusu.