Bosna Hersek’te pek çok kişiye göre ‘o’ salt kötü biri.
Kameralar önünde çikolata verip başını okşadığı çocuğun tüm ailesini öldürtecek kadar kötü…
Bu nedenle tarifi böyle yapılıyor; ‘salt kötü.’
Eski Sırp komutan Ratko Mladiç, 1992-1995 yılları arasında işlediği suçlar için, Uluslararası Ceza Mahkemeleri Rezidüel Mekanizması’nın vereceği kararı bekliyor.
Kararı yakınları gözlerinin önünde acımasızca öldürülmüş aileler, yerlerinden edilmiş, sürülmüş aileler ve hatta ölülerinin kemiklerine bile sahip olamamış binlerce aile de bekliyor.
Bosna’nın kuzeyinden güneyine kadar pek çok yerde onun bıraktığı viraneler, ölümler, acılar var.
Bu acı, bulunan her mezarla, çıkarılan her kemik parçasıyla yineleniyor.
Küllenmiyor üstelik ülkenin pek çok yerinde yeni mezarlarla, yeni kemik, giysi, eşya parçalarıyla bu acı ülkenin makûs talihinin ayrılmaz parçası oluyor.
Açılan son toplu mezar Mladiç’in doğduğu kasabada.
Yağmurlu havada ekipler ancak ağaçların arasına gerdikleri halatlara tutunarak inebiliyorlar kazı yerine. Etraf sessiz ve belki de o katliamdan beri kimseler uğramamış buralara.
(2).jpg)
26 yıl önce Mladiç’in öldürttüğü tahmin edilen kurbanlara ait kemik parçaları çıkartılıyor.
Kafatasının üzerinde yusyuvarlak bir kurşun deliği. Belli ki infaz edilmiş.
Çalışanlar hüzünlü, topraktan Mladiç’in günahları fışkırıyor…
Srebrenitsa Soykırımı dahil, 1992-1995 savaşında işlenen tüm suçların baş aktörlerinden Ratko Mladiç’in doğduğu Kalinovik ilçesine bağlı Dobro Polje toplu mezarında uçurum kenarı olan alanda en az altı kafatası ve onlarca kemik parçası bulundu.
Ceset parçaları, işlenen vahşetin boyutunu gösteriyor.
Bosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsü Sözcüsü Emza Fazlic, kurbanların önce başlarından vurulduğunu ardından uçurumdan yuvarlandıklarını anlatıyor bulgulardan yola çıkarak. Ellerinde tel var. “Öldürülme anında muhtemelen kurbanların elleri bağlıydı.” diye devam ediyor.
Mezarın yerini gizli bir görgü tanığı göstermiş. Uluslararası Kayıp Arama Komisyonu (ICMP), Bosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsü ve Bosna Hersek Savcılığı görevlilerinden oluşan ekip zorlu arazide, yaptıkları araştırmanın sonunda ulaşmış kemiklere.
Buldukları her bir kemik, kayıp yakınları için bir umut. O kemiklere ulaşmak bu olayda olduğu gibi nadiren de olsa vicdanının sesini dinleyebilen bir görgü tanığına bağlı.
Emza Fazliç’e göre, “Geçtiğimiz savaşın kurbanlarına ait ceset parçalarının nerede olduğu hakkında bilgisi bulunanlar 26 yıl sonra bile susmayı tercih ediyorlar. Ne kendilerini ne de kurbanları ve ailelerini rahatlatmak istemiyorlar…
Bosna Hersek genelinde bugüne kadar yaklaşık bin toplu mezar bulundu. Çeyrek asır geçmesine rağmen hâlâ 7 bin 500’den fazla kişi kayıp.
(1).jpg)
“Tüm kurbanları bulmamızın mümkün olmayacağını düşünüyoruz, çünkü çok sayıda kişi Drina Nehri’ne, göllere ve çöplüklere atıldı, anacak yine de büyük bir kısmını bulacağımıza inanıyoruz” diyen Emza Fazlic, hâlâ hem savaş suçlarını gizlemeye çalışanlarla hem de entitelere ayrılmış devlet sisteminin çıkardığı engellerle baş etmeye çalışıyor.
Toplu mezarların bulunmasını sistem de yavaşlatıyor ve güçleştiriyor. Yetkili merci arşivlerinde, bizleri onlarca toplu mezara ulaştıracak bilgilerin var olduğundan eminiz. Ancak bu arşivler kilit altında, bizim için ulaşılabilir değiller.”
İstatistikler, son toplu mezarın bulunduğu Kalinovik ilçesinde de etnik temizliğin yapıldığını kanıtlıyor.
1991’de Boşnak nüfus yüzde 30,9 iken, 2013 yılı nüfus sayımına göre, bu oran yüzde 2,8’e düştü.
1992-1995 Bosna savaşı sırasında 100 binden fazla kişi öldürüldü, iki milyona fazla kişi ise evinden sürüldü.
Bosna Hersek’in her yanında boş mezarlar var. Bulunacak kurbanlardan geriye kalanların konması için çoğu daha boş kalacak. Yakınlarının tüm umudu sadece bir kemik parçası. O zaman kayıplarından bir parçaya sarılıp ağlayabilecekler, 26 yıldır süren yaslarını tamamlayabilecekler. Belki o zaman yüreklerindeki acı biraz olsun dinecek.
Kamera: Adis Patkovic
9.5ºC
Ankara
