Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan savaş, Moskova hükümetine uygulanan yaptırımları beraberinde getirdi. Yaptırımlar da emtia fiyatlarındaki yukarı yönlü baskıyı artırdı. Böylece küresel piyasalardaki hareketlilik enerjiye de yansıdı.
"Bugün ABD’nin Rusya ekonomisinin ana damarını hedef aldığını duyuruyorum. Rusya’dan tüm petrol, gaz ve enerji ithalatını yasaklıyoruz..."
ABD Başkanı Joe Biden'ın bu sözleri enerji piyasasında domino etkisi yarattı. Açıklamadan hemen sonra Brent petrolün varil fiyatı 130 doları aştı.
ABD, petrol ithalatının yüzde 8’ini Rusya’dan karşılıyor.
ABD aslında yaptırım sinyalini Şubat'ta vermişti. Batılı ülkelerin temsilcileri enerji arz güvenliğini ele almak için Washington'da bir araya geldi.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, burada yaptığı konuşmasında ''Başkan Biden, Amerika Birleşik Devletleri'nin Avrupa'nın enerji arzındaki herhangi bir kesintiyi hafifletmek için elimizden gelen her şeyi yapacağına söz verdi. Ve gerçekten de yapacağız. Kısa sürede, dünyanın dört bir yanındaki hükümetler ve büyük üreticilerle piyasaya uyumlu artan doğal gaz kapasitesi hakkında görüşmeler yapıyoruz." ifadelerini kullandı.
Ardından Blinken, Avrupa ülkeleri ve enerji ihracatçısı ülkelerle görüştü.
Rus enerji bağımlılığından "adım adım uzaklaşma" vurgusu
İngiltere, Kanada ve Hollandalı liderlerin de gündemi enerjiydi.
Londra'daki 10 numaralı Başkanlık ofisinde gerçekleşen toplantıdan Rus enerji bağımlılığından "adım adım" uzaklaşılmalı vurgusu çıktı.
İngiltere, yıl sonuna kadar Rus petrol ithalatını aşamalı olarak durduracağını açıkladı. Birleşik Krallık petrol ihracatının yüzde 1,5'ini Rusya'dan gerçekleştiriyor.
Avrupa Rusya'dan ithal edilen gazı 3'te 2 oranında azaltacak
Geçen yıl Avrupa, doğal gazının yüzde 40'ını Rusya'dan almıştı. Avrupa Birliği enerjide Rusya'ya bağımlılıktan kurtulma planı hazırladı. Planda Avrupa ülkeleri sıvılaştırılmış doğal gaz tedarikini artıracak. Böylece Rusya'dan ithal edilen gaz miktarı bu yıl 3'te 2 oranında azaltılacak.
Plana göre, Rusya dışındaki tedarikçilerden boru hatlarıyla doğal gaz alımı da yükseltilecek. Yeni anlaşmalarla Azerbaycan’dan Avrupa’ya gönderilen gaz 2 milyar metreküp artacak. Bakü'den giden gaz 10 milyar metreküpü aşacak.
Avrupa enerji için Katar'ın da kapısını çaldı. Doha, tam kapasite üretim yaptığı için olumsuz cevap verdi.
Avrupa Rus gazına alternatif arıyor
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Aydın, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bugüne kadar Avrupa'nın enerji konusunda çeşitlilik aradığı görüşünde:
''Aslında Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bugüne kadar buna çalışıyor. Bunun için de bir noktaya ulaşıldı. Burada Azerbaycan'dan gelen Türkiye üzerinden giden gaz çok önemli bir alternatif oluşturdu. Bir süredir biliyorsunuz Türkiye'nin içine dâhil olduğu ve çatışma, gerginlik, onu uyandıran Doğu Akdeniz gazı konuşuldu. Ama bunlar tam anlamıyla Avrupa'nın istediği kadar büyük çeşitlenme ve rahatlamayı getirmiyor."
Avrupa'ya İran gazı gidebilir mi?
Avrupa ülkelerinin enerji ihtiyacı büyük. Rusya ise Avrupa pazarını kaybetmek istemiyor. Enerji piyasalarında kartlar yeniden karılıyor. İran ise Avrupa’ya petrol ve doğal gaz vermeye istekli. Ancak Batı dünyası İran’a uzun süredir yaptırım uyguluyor.
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Serhan Afacan İran'ın Türkiye gibi ülkelerle olan boru hatlarıyla, kanallar yoluyla hem de tankerler ile dünyada en fazla petrol satan ülkelerden bir tanesi olduğunu söylüyor:
''İran'ın günlük olağan koşullarda satabildiği petrol miktarı 2,1 milyon varil. Ama yaptırım altındayken bu sayı çok fazla düştü. Hatta İran biz bunu 2,5 milyona da çıkarabiliriz şeklinde açıkladı. Yükseltebileceklerini kendileri söyledi ancak bunun için elbette İran'ın üzerindeki yaptırımların kalkması gerekiyor. İran'ın eski müşterilerini yeniden kazanması gerekiyor.''
İran denkleminde "nükleer" çıkmazı
İran'ın Batıyla nükleer müzakereleri sürüyor. Viyana görüşmelerinde belirli bir aşama kaydedildi.
Afacan, Ukrayna krizinin İran için bir fırsat olduğunu söylüyor:
''İran bu fırsatın çok farkında. Şu an İran'a zaten çok büyük rahatlama geldiğini düşünüyorum. Batı'da farkında... Avrupa diyecek ya peki biz bu enerji nereden alacağız? Dolayısı petrol konusunda İran'ın eli çok güçlü ve bunu sonuna kadar kullanacak."
İran gazı nasıl taşınabilir?
İran'ın en büyük problemi doğal gazın Avrupa'ya nasıl taşınacağı? Petrolün taşınması için ise tankerler mekik dokuyacak.
Avrupa enerji piyasasında önemli alıcılar arasında. Piyasaların dengesini savaşlar ve krizler belirleyecek.
Kamera: Mustafa Oğuz
10ºC
Ankara
