Dünyanın en büyük ekonomisi...
En küçük finansal dalgalanma tüm ülkeleri etkiliyor.
Yıllık enflasyon son 41 yılın zirvesinde ve uluslararası piyasalar tedirgin.
Fed'den ı son 28 yılın en sert faiz artışı
Bu süreçte kritik karar alan ABD Merkez Bankası Fed, son 28 yılın en sert faiz artışını yaptı. Yıl sonuna kadar da artırmaya devam edecek.
Dünya Fed'in bu hamlesini okumaya çalışıyor.
Ekonominin temel dengeleri önce salgınla bozuldu. Ardından Rusya-Ukrayna savaşıyla da para piyasaları daraldı. Yaptırımlar ise enerji ve gıda arz sorunlarını beraberinde getirdi.
Dünya genelinde yüksek enflasyon kaçınılmaz oldu. ABD'de yıllık bazda yüzde 8,6'ya yükseldi. Ancak bu artış sadece Amerika'yı etkilemedi.
Zira dolar ticarette egemen ve dünyadaki döviz rezervinin yüzde 60'ı da dolar.
"ABD'de olunca dünya ekonomisinin daralma yaşaması kaçınılmaz"
İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Zülfikar, "ABD'de olunca dünya ekonomisinin bütün bu anlattığım ve anlatmadığım başlıklarda daralmayı yani yükselen enflasyona karşı faiz artışı gelecek. Beraberinde daralmayı getireceği, büyümenin azalacağı eskilerin tabiriyle kemer sıkma politikası uygulayacağımız anlamına geliyor." değerlendirmesinde bulundu.
ABD'de en fazla konuşulan konulardan biri de resesyon. Hem Başkan Joe Biden hem de Beyaz Saray Sözcüsü resesyon ihtimalini dile getirmekten kaçınırken ABD Merkez Bankası'ndan farklı açıklamalar geliyor.
ABD'de 1979 ekonomik krizi
Fed başkanı Powell son değerlendirmesinde resesyonun ülke için bir olasılık olduğunun altını çizdi.
ABD enflasyonda çift haneyi 1979'da gördü. Fed o dönem mücadele için faizi yüzde 4 artırdı ve politika faizi yüzde 15,5 oldu. Bir yıl sonra ise tarihin en yüksek seviyesindeydi. Faiz yüzde 20'ye kadar çıktı.
17 Aralık 2008'de ise oran tarihin en düşük seviyesine geriledi. Fed faizi yüzde 0'dan eksi 0,25'e çekti. 14 yıl sonra bu oran yüzde 1,50 - 1,75 aralığına geldi.
"Tek yapılması gereken ülkelerin ortak paydada buluşması"
ABD halkı yıllar sonra yeniden kemer sıkma döneminde. Doğal olarak dünya da...
Prof. Zülfikar konuya ilişkin şunları söyledi:
"Ekonomi yapısal bir değişim gösteriyor. ABD 1972'den beri çok ciddi yapısal değişime ihtiyaç duyup, bu yapısal değişimi yaşamadan sorunu kısıtlı çözümlerle adeta öteleyerek bugüne gelmiş durumda. Bugün artık dünyaya da yansıtmış olduğu iktisadi sorununu daha köklü bir şekilde çözme mücadelesine giriyor. Tek yapılması gereken ülkelerin oturup ortak bir paydada buluşması gerekiyor. Ama şu an dünya ülkelerinin herhangi bir girişimi yok, kolay kolay da olmayacak gibi görünüyor."
"Bilinen bakışların ötesinde perspektiflere ihtiyaç var"
Fed sadece faizi sert bir şekilde artırmakla kalmadı. Yıl sonuna kadar artışa devam edeceğini de açıkladı. Bu kritik süreç, dünya ekonomisi için fırsatları ve riskleri de beraberinde getiriyor.
Prof. Dr. Haluk Züflikar, "Dünyada bundan etkilenmemek için onlar da kemer sıkma politikasına dönüş yapmaya faiz oranlarını yükseltmeye çabalayacaklar, fakat daha önce 70'li yıllardan beri aşama aşama farklı yıllarda kullanılan bu politikalar hiçbir seferinde başarılı olmadı. Her seferinde bir çok ekonominin çökmesine, bir çok ülkenin sıkıntılar yaşamasına sebep oldu. ABD'deki bu değişimin global olarak dünyaya ve bize yansımasını yönetebilmek için yeni enstrümanlar, yeni çözüm stratejilerinin yeni devreye girmesi gerekiyor. Geleneksel bilinen bakışların ötesinde perspektiflere ihtiyaç var." dedi.
"ABD'de böyle bir adımın atılması sıradan olay değil"
Fed'in şahin politika izlemesine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da şu sözlerle dikkat çekti:
"Salgın kaynaklı olumsuzluklardan sadece az gelişmiş ve yoksul ülkeler değil, gelişmiş ülkeler dâhil herkes etkilendi. İşte son olarak Fed'in attığı adımı gördünüz. Niye acaba? Düşünün Amerika'da böyle bir adımın atılması sıradan bir olay değil."
Erdoğan'ın Fed açıklamaları
Peki Erdoğan'ın sözleri nasıl bir mesaj içeriyor?
Prof. Dr. Haluk Zülfikar, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sözlerindeki mesajı şu sözlerle değerlendirdi:
"Sayın Cumhurbaşkanımızın bahsettiği ifade iktisatçılarımızın dikkate alması gereken bir ifade. Bu şunu ifade ediyor; eğer siz sadece faiz artışı boyutuyla bakarsanız, olayı çözemezsiniz. Amerika faiz artışına gelene kadar, birçok stratejiyi odakladı, uyguladı. Bununla da destekliyor. Bununla desteklemek zorunda kalıyor. Amerika kendi ekonomik sıkıntısını kabul etti."
Geçmişten günümüze bankanın aldığı kararlar çok tartışıldı
ABD Merkez Bankası'nın uygulamaları, finansal piyasalar için çok önemli.
Özellikle 2008 krizindeki para politikaları, ülke ekonomisini toparlamayı başardı.
Küresel piyasalardaki yerini sağlamlaştırdı.
Bankanın attığı adımlar bazen de çok tartışıldı. Bugün de aldığı kararlar tartışılıyor.
"ABD bu ekonomik uygulamalardan sıkıntı yaşayacağını söylüyor"
"ABD çok özgüvenli bir şekilde dünyayı yeniden dizayn etmeye çalışıyor." diyen Prof. Dr. Zülfikar, "O yüzden de bu Fed'in faiz artışıyla dünyaya diyor ki, aklınızı başınıza alın, mesajını veriyor' görüşü, çok kabul edilebilir görüş değil. Çünkü Amerika'nın bu ekonomik uygulamalarından ekonomideki bu yeni karar uygulamalarından ciddi sıkıntılar yaşayacağını aşama aşama hatta kendisi de söylüyor, 2024'ün sonuna kadar göreceğiz." ifadelerini kullandı.
ABD, dünya gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 22'sine sahip. En büyük petrol ve doğalgaz üreticisi.
Ülkenin Merkez Bankası Fed, devasa büyüklükte rezerv yönetiyor.
Bugün sert para politikaları, yeni dünya düzenine nasıl etkisi olacak bunu zaman gösterecek.
1.9ºC
Ankara
