Guterres ilk defa yetkisini kullandı: Barış gücü devreye girer mi?

Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın 99. Maddesi'nin Guterres döneminde ilk kez kullanılmasıyla, İsrail'in Gazze'deki eylemlerinin uluslararası barış ve güvenliği tehdit ettiği vurgulanmış oldu. Guterres'in bu yetkisini kullanması sonucu ortaya nasıl bir tablo çıkaracağı ise akıllardaki soru işareti...

İsrail’in Gazze saldırılarında BM’nin de birçok çalışanını öldürmesi ve kurumlarını yerle bir etmesi gibi nedenler, Guterres’i elindekileri kartı oynamaya zorlamış gibi görünüyor. Zira, saldırıların başladığı günden beri BM’nin söz geçiremediği bir insanlık krizi yaşanıyor.

Guterres’in yetkisi ve dayandırdığı 99. madde ne ifade ediyor?

Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın 99. Maddesi, BM Genel Sekreteri'nin ve BM yetkililerinin, özellikle Güvenlik Konseyi'nin dikkatini çekebilecek durumları rapor etme yetkisini düzenliyor.

Bu madde, genel sekreterin veya başka bir yetkilinin, uluslararası barış ve güvenliği tehdit eden durumları tespit ettiğinde ya da bu konuda bilgi aldığında, derhal BM Güvenlik Konseyi'ne rapor sunma hakkını tanıyor.

99. Madde, BM'nin önemli bir "hızlı tepki" mekanizması sağlamak amacıyla eklenmiş.

BM Genel Sekreteri Guterres de Gazze’deki durumu BM Güvenlik Konseyi'ne sunarak konseyin bu tür durumlarla ilgili artık önlem almasını talep etti. Öyle ki, bu rapor BM Güvenlik Konseyi’nde görüşülecek. Ancak oy birliği gerekli olduğu için BMGK’dan önemli bir karar beklenmiyor.

[İsrail ordusunun abluka altındaki Gazze Şeridi'ne yönelik havadan, denizden ve karadan düzenlediği saldırılar devam ediyor.]

Fakat, raporla birlikte BM tarihine bir not düşülmüş oldu ve İsrail’in yaptıklarına dair rapor BM arşivinde yer aldı. Uluslararası Hukukçu Doç. Dr. Levent Ersin Orallı, kararın olası sonuçlarını değerlendirdi.

“BM’nin reforma ihtiyacı olduğu ortaya kondu”

Orallı, bu raporun altını çizdiği durumun BM’nin artık bir reforma ihtiyaç duyduğunu gösterdiğini söylüyor. Guterres’in bu konuyu vurgulamış olduğunu şu sözlerle anlatıyor:

“Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 99. Maddesi'nin Guterres döneminde kullanılmasıyla beraber uluslararası barış ve güvenliğin İsrail tarafından açık bir şekilde tehdit edildiği, BM kayıtlarına geçmiş oldu. An itibarıyla uzun yıllardan beri var olan sistem içerisinde, bu denli yaralanmayan BM’nin güvenlik konseyi içerisindeki yapısının ne kadar net bir şekilde reforma ihtiyaç duyduğu da açık ve net bir şekilde Guterres tarafından vurgulandı diyebiliriz."

[BMGK. Fotoğraf: AA]

“Yüzün üzerinde BM yetkilisi ilk kez öldü”

Uluslararası kurumların görevini yapamadığına değinen Orallı, bu kadar çok kurum yetkilisinin öldürülmesinin de ilk defa yaşandığına dikkati çekiyor:

“Şüphesiz İsrail, Gazze şehri üzerindeki insanlık dışı eylemleri katliam noktasında devam ediyor. Daha önce BM’nin defalarca çağrıda bulunduğu UNICEF, UNESCO, Dünya Sağlık Örgütü, Gıda ve Tarım Örgütü bağlamında çok sayıda insanın hayatını kaybetmesi ilk defa yaşanıyor. Zira, 100'ün üzerinde BM yetkilisinin öldürüldüğü değerlendirmesi yapıldığında uluslararası barışın korunması adına görev yapan bir teşkilatın dahi ayakta duramadığı bir gerçek.”

“Barış gücü için bir adım olabilir”

Guterres’in raporunun barış gücü için çalışmaların başlamasına etki edebileceğini de söylüyor Orallı. Yine de BM nezdinde bir gelişme olmadığı taktirde BM’nin işlevini kaybettiği bir döneme girildiğini belirtiyor:

“BM’nin İsrail saldırıları karşısında bir şey yapamaması BM Genel Sekreteri tarafından güvenlik konseyi nezdinde oluşturacak bir raporla açık bir şekilde kanıtlanmış oldu. BM’de bu saatten sonra belki de uzun vadede bir barış gücünü dahi gündeme taşıyabilecek yepyeni bir döneme işaret ediyor.

99. Madde'nin önemi şüphesiz uluslararası barış ve güvenliğin tehdidinin genel sekreter tarafından şahit olunarak anlamlandırılması. Beraberinde güvenlik konseyinden bir barış gücünün konumlandırılması talep edilecektir. Şayet BM Güvenlik Kurulu ve BM müdahaleden sakınır ve kaçınırsa, bundan sonra BM Güvenlik Konseyi yapısı ve barış gücü yapısı işlevini kaybedebilir. Beraberinde ise güçlü bir deklarasyon bekliyorum."