Hafter’den 'yeniden iç savaş' sinyali

Libya'nın doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter, aylarca süren ve başarısız olan başkent Trablus’u ele geçirme girişiminin ardından ilk defa, net sözlerle ülkede yeniden çatışmanın başlayabileceğini ima etti.

Askeri üniformasını giyerek kameralar karşısına çıkan Hafter, Başbakan Abdülhamit Dibeybe’nin Ulusal Birlik Hükümeti'ni yolsuzlukla suçladıktan sonra belirlenen zamanda kuvvetlerinin müdahaleye hazır olacağını duyurdu.

Neden?

Bilindiği üzere petrol zengini ülke Libya’da, enerji kaynakları Hafter’in kontrol ettiği alanlarda bulunuyor. 'Petrol Hilali' olarak adlandırılan Sirte bölgesi, Libya petrolünün dış dünyaya sevkinin yapıldığı yer.

Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde yapılan forumlarda seçilen meşru hükümetlerle ters düşen silahlı güçler, zaman zaman petrol ihracının önüne geçiyor. Esasen bu güçler, hükümetle pazarlıkta petrolü önemli bir koz olarak elinde tutuyor. Ancak çoğunlukla petrolün dünya pazarına ulaşmamasının getirdiği baskı, bu şantajın kısa sürmesine neden oluyor.

Örneğin ABD'nin Libya Büyükelçisi, sık sık ekonomik sonuçlar nedeniyle petrol gelirlerine dokunulmaması çağrısı yapıyor.

Halife Hafter’in uzun bir aranın ardından bu kadar sert bir açıklama yapmasının nedeni de petrol. Zira Libya’da petrol gelirlerinin bölgeler arasında adil dağıtımı tartışması uzun yıllardır sürüyor.

Petrol, ülke geleceğine yön verecek gibi görünüyor

Halife Hafter, petrolden elde edilen gelirin bir üst komite tarafından dağıtılması için hükümete gelecek ağustos ayına kadar süre verdi. Diğer taraftan, bu gerginliğin öncülü sayılabilecek bir gelişme yaşandı.

Geçtiğimiz ay Temsilciler Meclisi (TM) tarafından atanan Başbakan Usame Hammad, Ulusal Birlik Hükümeti'ne bağlı Ulusal Petrol Şirketi'nin tahmini 16 milyar dolarlık petrol gelirine yasadışı bir şekilde el koyduğunu duyurdu, petrol ile gaz akışını durdurmak, ihracatını engellemek ve mücbir sebep ilan etmek tehdidinde bulundu.

Hammad hükümeti, petrol geliri fonlarına idari el koyma prosedürleriyle ilgili daha önce yaptığı bir açıklamada, “El konulan fonların tahrif edilmesini durdurmak için yargıya başvurarak, el konulan fonlara bir adli muhafız atayacağını” ilan etmişti.

Merkezinde petrol gelirlerinin dağılımının olduğu yeni gerginlik, birçok siyasi anlaşmazlığı da içerisinde barındırıyor aslında.

Hafter, konuşmasında ABD'nin Libya Özel Temsilcisi Richard Norland'ı 'malum' olarak nitelendirirken, "Libya krizini çözme konusunda başarısız oldu" dedi.

Yabancı ülkelerin büyükelçilerini de "Libya'nın içişlerine karışmakla" suçladı.

Zaten Hafter’in açıklamaları da ABD Büyükelçisinin “Petrol gelirlerine dokunulmaması” çağrısının hemen ardından geldi.

Yeni bir savaş olası mı?

Şimdi gelin birlikte Libya’da savaş ihtimalini konuşalım. İlk önce şunu belirtmekte fayda var. Petrol gelirlerinin adil dağılımı konusu yıllardır Libya iç siyasetinde tartışılan en önemli konulardan biri.

Zaten Hafter’in 4 Nisan 2020’de başkent Trablus’u ele geçirmek için başlattığı savaşın amaçlarından biri de buydu.

Libya’da petrolü kontrol eden kurum Libya Ulusal Petrol Kurumu. Bu kurum başkent Trablus’ta ve Ulusal Birlik Hükümeti’ne bağlı çalışıyor.

İhraç edilen petrolün toplandığı kurum ise Libya Merkez Bankası. Burası da Dibeybe hükümetine bağlı çalışıyor.

Dolayısıyla petrolün ihraç edildiği yerler Hafter kontrolünde olsa da gelir dağılımı konusunda Dibeybe hükümetinin sözü geçerli. Son iç çatışmadan bugüne ya da Dibeybe’nin göreve gelmesinden bu yana, petrol geliri ateşli bir tartışma konusu.

Başbakan Hammad’ın petrol açıklamasının ardından gelen Hafter’in tehdidi, yeni başbakanın pozisyonunu teyit amacı güdüyor. ABD Büyükelçisi Norland’ın da sık sık üzerinde durduğu üzere, petrol ihracını sekteye uğratacak bir pozisyonun dış kabulü şu an için mevcut değil.

Özellikle Ukrayna-Rusya Savaşı sürerken Hafter güçlerinin petrol ihracını durdurması, siyasi olarak pek olası görünmüyor.

Hafter her ne kadar Norland’ı suçlasa da, ABD’nin ülke ve bölgedeki etkisini çok iyi biliyor. Rus paramiliter grup Wagner’in ülkedeki varlığından birinci derecede rahatsız olan ülke ABD. Wagner milisleri de Hafter’in saflarında yer alıyor.

Nihai kertede Hafter’in ABD’yi karşısına alacak bir hamlede bulunması beklenmiyor. Açıklamaların ve tehditlerin amacının, petrol gelirlerinin adil dağılımı konusunda Dibeybe hükümetine siyasi baskı yapmak olduğu biliniyor.