Irak ile Kuveyt arasında deniz sınırı krizi

İki ülke arasında her daim tartışma konusu olan deniz sınırının belirlenmesi ve seyrüseferin düzenlenmesi için 2012'de imzalanan ve 2013'te de onaylanan anlaşmayla ilgili açılan davanın duruşması Irak Federal Mahkemesi’nde görüldü.

Mahkemeden yapılan yazılı açıklamaya göre, iki ülke arasında imzalanan Hor Abdullah Anlaşması'nın, Irak Anayasası'nın "uluslararası anlaşma ve sözleşmelerin milletvekillerinin üçte iki çoğunluğuyla çıkarılacak kanunla onaylanmasını" öngören maddesine aykırılığı nedeniyle geçersiz olduğuna hükmedildi.

Peki, iki ülke arasında krize neden olan deniz sınırı sorunu nedir? Kim ne istiyor?

Deniz sınırının çizilmesi sorunu

Hor Abdullah bölgesi, Basra Körfezi'nin kuzeyinde Kuveyt'in Bubiyan ve Verbe adaları ile Irak'ın El-Fav Yarımadası arasında yer alan ve Hor ez-Zübeyr (Zübeyr Körfezi) ile Irak içlerine kadar uzanan bir su yolu olarak öne çıkıyor.

Bölge, Kuveyt'in 1961'de İngiltere'den bağımsızlığını kazanmasından önce bile tartışma konusuydu.

Warba ve Bubiyan adalarının Irak karasularına yakın mesafede bulunması, Bağdat’ın derin limanlar inşa etmesini, dev gemileri kabul etmesini, geniş bir ekonomik bölgeye sahip olmasını ve geniş bir deniz kuvveti oluşturmasını engelliyor.

Örneğin Al-Fav Yarımadası bölgesinde yer alan liman hariç, Irak’ın büyük bir deniz kuvveti bulundurabileceği limanı bulunmuyor.

Bu nedenle Bağdat onlarca yıldır ve çeşitli yollarla iki adayı kontrol etmek için yollar arıyor. Bu bağlamda, 1965'te bu adaların yerine Hor Abdullah'ın doğal bir uzantısı olarak kabul edilen ve Irak toprakları içinde yer alan Hor ez-Zübeyr kıyısındaki Um Kasr Limanı’nı inşa etmeye çalıştı.

Öte yandan Bağdat, İran savaşı sırasında (1980-1988) bu adaların kiralanmasını dahi önerdi.

Eski Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin de diğer taleplerinin yanı sıra Kuveyt'ten iki adayı da ülkesine bırakmasını talep etmiş ve Kuveyt'in reddi üzerine 1990 yılında tüm ülkeyi işgal etmişti.

Bu durum, Hor Abdullah'taki deniz sınırlarının çizilmesindeki hassasiyeti daha da önemli kılıyor. Kuveyt, Irak Federal Mahkemesi'nin 2013 anlaşmasını geçersiz kılan kararının, İran yanlısı Şii milislerin Kuveyt ulusal güvenliğini tehdit etmesi için bir başlangıç teşkil etmesinden korkuyor.

Irak'ın 1990'da Kuveyt'i işgalinin ardından Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 1993 yılında aldığı 833 sayılı kararla, Irak ile Kuveyt arasındaki kara sınırı belirlenmiş ancak deniz sınırının çizilmesi iki ülkeye bırakılmıştı.

Irak ile Kuveyt arasında 2003'te diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesinin ardından sınırların belirlenmesiyle ilgili müzakerelere de başlanmıştı.

Bu bağlamda Hor Abdullah bölgesinde seyrüseferi düzenleyen anlaşma, 2012'de imzalanmış ve 2013'te Irak tarafından onaylanmıştı.

[Irak Federal Mahkemesi, anlaşmayı anayasaya aykırı buldu. (Fotoğraf: AA)]

Federal Mahkeme anlaşmayı neden iptal etti?

Irak Federal Mahkemesi, anlaşmanın kabul edilme şartlarının yerine getirilmediği için Hor Abdullah Anlaşması’nın iptal edildiğini duyurdu. Zira mahkemeye göre, söz konusu anlaşmanın 61. maddesi uyarınca, 2013’te Irak Parlamentosu'nda üçte iki çoğunlukla kabul edilmesi gerekiyordu ancak bu sağlanamadı.

Öte yandan Federal Mahkeme'nin kararı nihai olduğundan ve temyize tabi olmadığından, bu durum, üstü kapalı olarak Irak'ın anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi olarak değerlendiriliyor.

Ancak her hukukçu böyle düşünmüyor.

Bazı Iraklı hukukçulara göre, oylamanın anayasaya aykırı olduğuna yönelik Federal Yüksek Mahkeme’nin kararı, anlaşmanın iptal edilmesi anlamına gelmiyor. Üçte iki çoğunlukta oylamayı gerektiren bir yasa çıkana kadar anlaşmanın askıya alınması anlamına geliyor. Yani, Irak Parlamentosu’nda üçte ikilik çoğunluk sağlanırsa anlaşma geçerli olabilir.

Kuveyt’ten tepki

Kuveyt resmi haber ajansı KUNA’nın aktardığı habere göre, Kuveyt Bakanlar Kurulu, Irak mahkemesinin kararını kınayarak, ‘yanlış tarihi iddialar’ içerdiğini vurguladı.

Bunun yanında Kuveyt Dışişleri Bakan yardımcısı Ahmed Al-Bakr, Bağdat Büyükelçisi’ne mahkeme kararına karşı bir protesto notası verdi.

Kuveyt Dışişleri Bakanı Şeyh Salem Abdullah el-Cabir es-Sabah da Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkeleri dışişleri bakanlarına, Irak Federal Yüksek Mahkemesi’nin, iki ülke tarafından onaylanarak Birleşmiş Milletler’e tevdi edilen anlaşmaya ilişkin kararı hakkında bilgi verdi.

Bakan, Irak’ı, Federal Yüksek Mahkeme’nin kararından kaynaklanan gelişmelerin olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için ciddi ve acil adımlar atmaya çağırdı.