Irak'ta kurulamayan hükümet ve anayasal boşluk tartışılıyor

Irak anayasasına göre, mevcut parlamentonun 4 yıllık görev süresi 1 Temmuz itibarıyla sona eriyor ancak Meclis aldığı kararla yasama yetkisinin süresini uzattı.

Bu karar, "yasal olmadığı" gerekçesiyle hukuki tartışmaları da beraberinde getirdi.

Ülkede bir diğer tartışma konusu ise, 1 Temmuz sonrası Başbakan Haydar el-İbadi hükümeti açısından anayasal boşluğun oluşması.

Anayasal boşluğa itirazlar 

Irak yasalarına göre, parlamentonun görev süresi dolduğu andan itibaren hükümette anayasal boşluk sürecine girileceği ifade edilirken, bazı anayasa hukukçuları buna itiraz ediyor.

Ancak Başbakan İbadi yaptığı basın toplantılarında, "Anayasa mahkemesi seçim sonuçlarını onaylayana kadar anayasal boşluk söz konusu olmayacak. Hükümet görevine devam edecek" şeklinde konuşuyor.

Seçimlerdeki hile iddiaları

12 Mayıs tarihinde yapılan düşük katılımlı seçimlere, özellikle Kerkük ve diğer kuzey bölgeleriyle ülkenin batısında da hile iddiaları gölge düşürmüştü.

Bunun üzerine olağanüstü oturumla toplanan parlamento, oyların yeniden elle sayılması ve mevcut seçim komiserliği üyelerinin görevine son verme kararı almıştı.

Parlamentoda ayrıca Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) güvenlik güçlerinin kullandığı oylarla yurt dışı oylar ve ülke içerisindeki sığınmacıların bulunduğu bölgelerdeki oyların iptali kararı da alınmıştı.

Hükümet kurma çalışmaları sekteye uğradı

Yoğun siyasi tartışmalara neden olan bu karar anayasa mahkemesine taşındı.

Mahkeme, oyların yeniden sayılması kararını onaylarken, parlamentoda alınan diğer kararların iptalini "anayasal haklara aykırı" şeklinde değerlendirdi.

Anayasa mahkemesinin son sözü, ülkedeki hükümet kurma çalışmalarını da sekteye uğrattı. 

Koalisyon şartı

Ramazan Bayramı sonrası hızlanması beklenen hükümet kurma çalışmaları henüz istenilen düzeyde ilerleyemiyor. Irak anayasasına göre, seçimden birinci çıkan değil, seçim sonrası parlamentoda en büyük grubu /koalisyonu oluşturan taraf hükümeti kurabilecek.

Çıkan seçim sonuçları ise, hiçbir siyasi tarafın tek başına hükümet kurmasına izin vermiyor.

Askeri vesayet çıkışı ve Sisi örneği

Irak'ta oluşan siyasi boşluk ve tartışma ortamında askerin duruma müdahale edeceği yönündeki iddialar da dile getirilmeye başlandı.

Bu iddialar üzerine bir açıklama yapan Irak Elektrik Bakanı Kasım Fehdavi, Irak’ta yönetim boşluğunu Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi gibi birinin giderebileceği ve buna ihtiyaç duyulduğunu söyledi.

Anayasal boşluk oluşuyor mu?

Iraklı Hukuk Uzmanı Dr. Tarık Harb, "Irak anayasası parlamentonun yasama süresinin 4 yıl olduğunu açık şekilde yazıyor. Bunun dışında ne şekilde olursa olsun yasama yetkisini uzatmak anayasal değil. Bu, anayasa değişimi gerektirir. Parlamentonun ilk oturumu 1 Temmuz 2014'te yapıldı kapanışı da 1 Temmuz 2018'de olacak" dedi.

Harb, hükümetin 1 Temmuz sonrası anayasal boşlukla karşı karşıya kalacağı tartışmalarıya ilgili ise şunları söyledi:

"Hükümet açısından anayasal boşluk olmayacak. Yasama veya parlamento boşluğu olacak. 2010 yılında 8 ay parlamentosuz kaldık. Bakanlar Kurulu yasası, hükümete parlamentonun yokluğunda mutlak yasama yetkisi veriyor." 

Harb, yeni hükümetin kurulmasının 2010 ve 2014 yıllarına göre daha az çetrefilli olacağını vurguladı.

"Çünkü o yıllarda daha büyük siyasi gruplar vardı. Şimdi ise küçük gruplar söz konusu. Şimdi en yüksek oy oranına sahip grup (Sairun) yüzde 17'dir. Dolayısıyla tüm gruplar birbirine ittifak için ihtiyaç duyacak."

İttifak nasıl şekillendi?

Şii liderlerden Mukteda es-Sadr, 329 sandalyeli Meclis'in 57 sandalyesini kazanarak, seçimin birincisi oldu.

Sadr, daha sonra Haşdi Şabi gruplarının yer aldığı İran'a yakın Fetih Koalisyonu'nu da ittifaka kattı.

Sadr, bunun ardından Başbakan İbadi ile anlaşarak ittifak şemsiyesini genişletti.

Söz konusu hükümet ittifakının en büyük anlaşmazlık konusunu, kimin yeni dönemde Başbakanlık koltuğuna oturacağı oluşturuyor.

Şii lider Sadr, yeni hükümet konusunda gözettiği bazı noktaları İbadi'ye ilettiğini ve bunların yolsuzlukla mücadele, ordunun güçlendirilmesi ve hükümete müdahale edilmemesi, mezhep üstü bir ittifakla teknokratlar hükümeti kurulması olduğunu söyledi.

Sadr, daha önce de Haşdi Şabi'nin de içinde yer aldığı Hadi el-Amiri liderliğindeki Fetih Koalisyonu ile ittifak kurduğunu açıklamıştı.

Irak'ta 12 Mayıs'ta yapılan seçimlerde Sadr'a bağlı Sairun Koalisyonu'nun 329 sandalyeli Meclis'te 54 sandalye elde ederek birinci olduğu duyurulmuştu.

Fetih Koalisyonu ise 47 sandalyeyle ikinciliği kazanmıştı. Başbakan Haydar el-İbadi'nin koalisyonu da 43 sandalye kazanarak seçimin üçüncüsü olmuştu.

Öte yandan Irak Meclisi seçime hile karıştığı iddiaları nedeniyle oyların yeniden elle sayılması, yurt dışındaki seçmenlerin ve sığınmacıların bulunduğu bölgelerle Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) güvenlik güçlerinin oylarının iptal edilmesi kararı almıştı.

Kaynak: AA