İran, neden yer altında askeri üs inşa ediyor?

1979’da Şah rejimine karşı Ayetullah Humeyni liderliğinde gerçekleştirilen “İslam Devrimi” İran ile başta ABD olmak üzere Batılı ülkeleri karşı karşıya getirdi. Batı ile İran arasındaki inişli çıkışlı gergin ilişkiler, bugüne kadar çözülmüş değil.

Öte yandan İran’ın nükleer çalışmalara başlaması da Batılı ülkeler tarafından sert yaptırımların uygulanmasına neden oldu. Bugün de devam eden bu yaptırımlar ülke ekonomisini olumsuz etkiliyor. İran'ın etkin olduğu bölge ülkelerinde karşılıklı saldırılar ve suikastlar gerçekleşse de ABD ve diğer Batılı ülkelerle uzun yıllardır yaşanan gerilim, sıcak çatışmaya hiç dönüşmedi.

[İran Devrim Muhafızları, 2021'de yeni bir yeraltı füze üssünü kamuoyuyla paylaştı. Fotoğraf: AP]

Peki, İran neden yüzlerce metre yerin altında üs inşa ediyor?

İran’ın yer altındaki üslerini inşa etmesinin en büyük sebebinin İsrail olduğu düşünülüyor. İsrail’in yok edilmesi gerektiğini düşünen İranlı yöneticiler ile İran’ın nükleer çalışmalarını kendisine doğrudan tehdit olarak gören İsrail arasındaki gerginlik Suriye ve Irak ve Lübnan’da kendisini gösteriyor.

Öyle ki, İran vekil güçleri vasıtasıyla Lübnan ve Suriye sınırlarında doğrudan İsrail’i tehdit ediyor. İsrail ise, İran’ın vekil güçlerini veya doğrudan İran güçlerini söz konusu ülkelerde hedef alıyor. 2011’de başlayan Suriye iç savaşından bu yana İsrail, yüzlerce İran hedefini düzenlediği hava saldırılarıyla imha etti.

Bu nedenle, olası bir savaşta ya da bir saldırı anında; saldırı silahlarının hedef alınacağını düşünen İran, hem balistik füzeleri hem de İHA’ları için yer altında üsler inşa ediyor.

[İran Devlet Televizyonunun 2015'te yayımladığı bir yeraltı füze üssü. Fotoğraf: AFP]

İran ne zamandır yer altında üs inşa ediyor? Bu üsleri neden ifşa ediyor?

İran’ın ilk defa yer altına üs inşa çalışmaları 1980’lerde yaşanan Irak savaşıyla başladı. İran’ın füze programının başlatılması ile ilk yer altı üssün ortaya çıkması aynı tarih: 1984.

Balistik füze, İHA, Deniz araçları…

İran’ın ülke geneline yayılmış onlarca yer altı üssü olduğu tahmin ediliyor. Metrelerce yer altında inşa edilen bu üslerin, yer üstünde inşa edilen üslere göre daha gizli olduğu düşünülüyor.

Yer altı üslerinden zaman zaman görüntü verilmesinin de psikolojik etki amacıyla yapıldığı tahmin ediliyor.

Son yıllarda görüntülenen en önemli yer altı üsleri hangileri?

İran Devrim Muhafızları Örgütü, ilk defa 2015 yılında yerin 500 metre altında inşa ettiği bir yer altı füze üssünün görüntülerini paylaşmıştı. Örgüt, söz konusu üslerin ülkenin dört bir tarafına yayıldığını da duyurmuştu.

2016’nın başlarında ise, İran Devrim Muhafızları Örgütü, dönemin meclis başkanı Ali Laricani’nin katılımıyla menzili 1700 kilometre olan bir füzenin tanıtımını da yerlatı üssünde yaptı.

Şubat 2019’da da eski İran Devrim Muhafızları Örgütü Komutanı Muhammed Ali Caferi, füze imal edilen bir yer altı üssünü ve bin kilometre menzile sahip bir karadan karaya füzeyi duyurdu.

İran, 2020’de ise, yer altında inşa edilen bir başka üssün görüntülerini paylaştı. Orta menzile sahip Emad Balistik füzesi de ilke defa görüntülendi.

Eylül 2021’de İran Devrim Muhafızları Deniz Kuvvetleri Komutanı, bir televizyon programında, ülke deniz kıyılarında 70 kilometreyi aşan yer altı üslerinin varlığından bahsetti.

Mart 2021’de de örgüt, seyir füzeleri ve balistik füzelerin bulunduğu yeni bir yer altı üssünün görüntülerini paylaştı.

Son olarak geçtiğimiz cumartesi günü İran, yüzlerce metre yer altında olan ve “313” adını verdiği bir üssün görüntülerini paylaştı. Ülkenin batısındaki dağlarda yer alan 313 üssünde yüzlerce İHA görülüyor.

İran, İHA üssünü neden ifşa etti?

İran’ın İHA programının oldukça ileri düzeyde olduğu biliniyor. Öyle ki, İran destekli Husi milislerinin İHA saldırıları binlerce kilometre uzaklıktaki Suudi Arabistan hedeflerini dahi vuruyor. Uzmanlar, Husilerin elindeki balistik füzelerin ve İHA’ların İran İHA ve füzelerinin kopyası olduğunu belirtiyor.

Yine Husilere karşı savaşan Suudi Arabistan’ında bu yönde birçok açıklaması var. Geçtiğimiz yıllarda Suudi Arabistan’ın petrol şirketi Aramco tesislerinin füze ve İHA’larla hedef alınması, İran’ın eriştiği gücü yeniden gündeme getirmişti.
Peki, yer üstündeki her hareketi uydular tarafından sıkı şekilde takip edilen İran, yer altına inşa ettiği üsleri neden kamuoyuyla paylaşıyor.

Bu sorunun cevabı da yine psikoloji. İran’ın sahip olduğu yetenekleri paylaşarak hem içeriye hem de dışarıya mesaj verdiği düşünülüyor.

[İran'ın geçtiğimiz günler yüzlerce metre yer altına inşa ettiği İHA üssünden görüntüler paylaştı. Fotoğraf: AFP]

İHA üssü görüntülerin İsrail ile artan gerginlikle ilgisi var mı?

Yüzlerce silahlı ve silahsız İHA ile dolu bir üssün görüntülerinin kamuoyuyla paylaşılması, İran’ın yaşadığı birçok olayın üst üste gelmesinin ardından gerçekleşti.

Yunanistan’ın ABD’nin talebi üzerine İran’a ait petrol tankerlerine el koyması, Devrim Muhafızları Ordusu mensubu ve Suriye’de görev yapmış bir Albay Seyyad Hodayi’nin suikast sonucu öldürülmesi ve Parçin Askeri Araştırma Tesisi’nde çıkan yangın ve bir mühendisin hayatını kaybetmesi. Bazı Batı ülkelerinin güvenlik birimleri, söz konusu tesisin İran’ın “nükleer silah programıyla” ilgili çalışmalar yürüttüğü tahmininde bulunuyor.

İran, özellikle Albay Hodayi’nin öldürülmesinden İsrail’i sorumlu tutuyor. İranlı resmi askeri yetkililer, İsrail’e dönük tehditlerde bulunarak, intikam alınacağını belirtiyor.

İran’ın bu olayların ardından İHA üssü görüntülerini paylaşması oldukça manidar.