İsrail'de giydikleri siyah kıyafetler ve saçlarının favori kısımlarını uzatmalarıyla dikkat çeken Ultra-Ortodoks (Haredi) Yahudileri temsil eden iki partinin, 2019 bütçesini onaylamak için "Haredileri askerlikten muaf tutan yasa tasarısının parlamentodan geçmesini şart koşması" koalisyonda krize neden oldu.
Başbakan Binyamin Netanyahu hakkındaki yolsuzluk soruşturmaları devam ederken, şimdi de ülkenin gündemine altı partili koalisyon hükümeti içerisindeki "zorunlu askerlik" tartışmaları oturdu.
Hakkındaki yolsuzluk soruşturmalarıyla köşeye sıkışan Başbakan Netanyahu'ya, bir çıkış yolu olarak erken seçim istediği ve koalisyondaki söz konusu krizi bu yönde kullandığı suçlamaları yöneltiliyor.
Netanyahu ise bu suçlamaları reddediyor. Seçimlerin 2019'da, vaktinde yapılmasını hedefliyor.
Son günlerde yapılan anketlere göre, İsrail parlamentosunda (Knesset) 30 milletvekiliyle temsil edilen Netanyahu'nun partisi Likud, en az 29 milletvekili kazanma ihtimaliyle yine birinci parti gözüküyor. Bu sonuçların Netanyahu'yu erken seçim kararı alma konusunda cesaretlendirdiği ifade ediliyor.
Zorunlu askerlik ve Şabat tartışması
Netanyahu liderliğindeki aşırı sağcı koalisyonda, Haredi partileri olarak bilinen Birleşik Tevrat (Yahudot HaTora) ile Şas (Doğulu Tevrat Muhafızları) da yer alıyor.
Parlamentoda 7 Milletvekiliyle temsil edilen Sağlık Bakanı Yaakov Litzman liderliğindeki Birleşik Tevrat Partisi ile 6 milletvekiline sahip Aryeh Deri liderliğindeki Şas Partisi, 2014'ten bu yana, aralarında Ultra-Ortodoks Yahudilerin dini okullarında (Yeşiva) eğitim gören öğrencilere de tolerans göstermeden askere almayı kapsayan ve böylece asker sayısını artırmayı öngören yasa tasarısını reddediyor.
İsrail'de zorunlu askerlik yapmayı reddeden Ultra-Ortodoks Yahudilerine tolerans gösteriliyor.
Koalisyon ortağı diğer partilerin zaman zaman Haredileri de zorunlu askerlik hizmetine dahil etme çabaları ve Yahudilerin dinlenme günü Şabat'ta (cumartesi) çalışma yasağını esnetme girişimleri hükümette çatlaklar oluşturuyor.
Buna karşın koalisyondaki İsrail Evimiz (Yisrael Beiteinu) Partisi Genel Başkanı ve Savunma Bakanı Avigdor Liberman ise yaptığı açıklamayla Haredileri askerlik hizmetinden muaf tutan yasa tasarısını reddettiğini ifade etti.
İsrail devlet radyosunun Başbakan Netanyahu liderliğindeki Likud partisinin önde gelen kaynaklarına dayandırarak verdiği habere göre, "Askerlik kanunu ile ilgili krizin çözüme kavuşturulmaması durumunda erken seçimlere gidilebileceği" uyarısıyla krizin boyutuna dikkat çekildi.
Anketler Netanyahu'yu erken seçim için cesaretlendiriyor
İsrail'de bulunmalarının sebebini "Yahudi şeriatını öğrenmek ve yaşamak" olarak açıklayan Harediler, aralarında askere gitmeyi kabul eden kişilere de saldırılarda bulunuyor. Yahudiler için kutsal sayılan Şabat günü uygulanan çalışma yasağının tavizsiz bir şekilde sürdürülmesini savunuyor.
Pazar günü ABD'ye düzenlediği ziyareti öncesi açıklama yapan Başbakan Netanyahu ise, "Seçimlere gitmiyoruz, bunun için sebep yok" ifadeleriyle "krizin üstünü örtmeye" çalıştı.
Ancak İsrail'in Jerusalem Post gazetesi Pazartesi günkü haberiyle, söz konusu krizin devam etmesi durumunda erken seçim olabileceğinin sinyalini verdi. Gazete, Kasım 2019'da yapılması planlanan seçimlerin gelecek Haziran veya Temmuz aylarında yapılabileceğine işaret etti.
Birleşik Tevrat Partisi geri adım atmıyor
Aynı haberde, Haredileri temsil eden partilerin, Haredileri askerlikten muaf tutmaması durumunda askerlik hizmetiyle ilgili yasa tasarısını onaylamayacağına vurgu yapılarak, Birleşik Tevrat Partisi Genel Başkanı ve Sağlık Bakanı Litzman'ın şu sözlerine yer verildi:
"Haredileri askerlikten muaf tutan yasa tasarısı geçirilmeden 2019 bütçesini onaylamamız mümkün değil. Söz konusu yasa tasarısı Likud ile koalisyon yapma şartımızdı. Koalisyonun devam etmesini isteyen tüm taraflardan bu tasarının geçmesine destek bekliyoruz."
Ayrıca Pazar günü İsrail ordu radyosuna konuşan Litzman, yasa tasarısının Knesset'te bir kez onaylanmasının yeterli olmayacağını ve 3 defa onaylanarak kanunlaşması gerektiğine vurgu yaparak, "Tasarı kanunlaşmazsa 2019 bütçesine karşı oy kullanacağız" dedi.
Litzman, koalisyondaki diğer partilerin görüşlerinin de açık olduğunun altını çizerek, "Bizim için uygun olursa koalisyondaki diğer partilerin önerilerine de açığız. Ancak şu ana kadar bize herhangi bir öneri yapılmadı" ifadelerini kullandı.
İsrail Cumhurbaşkanı çözüm için devrede
İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin de, koalisyon hükümetinde giderek derinleşen krizin çözüme kavuşturulması için görüş beyan ederek, uyarılar yaptı.
İsrail'in başkenti Tel Aviv yakınlarındaki Lid (Lod) kentinde Gazetecilik Konseyi tarafından Pazar akşamı düzenlenen bir konferansa katılan Cumhurbaşkanı Rivlin, "Bu sorunun çözümü zorlamakla değil uygun bir anlaşma ile olur. Bu meseleye diyalog yoluyla çözüm bulamazsak, siyasi arenadaki istikrarsızlık devam edecek" ifadelerini kullandı.
İsrail vatandaşı Filistinliler hariç, ülkede 18 yaşını dolduran her erkek zorunlu olarak 36 ay, kadınlar ise 24 ay askerlik yapıyor.
Daha önce İsrail'in Kanal 2 Televizyonu'nun adını vermediği İsrailli kaynaklara dayandırdığı haberinde, "İhtimaller çerçevesinde koalisyondaki hakim görüş, ülkede erken seçimin bu yılın haziran ayında yapılacağı yönündedir" ifadelerine yer verilmişti.
Aynı kaynaklar, Haredileri temsil eden koalisyondaki partilerin, Haredileri askerlikten muaf tutan yasa tasarısı parlamentoda onaylanmadan 2019 bütçesini onaylamayı reddettiğini belirtmişti.
Koalisyon ortaklarından Kulanu Partisi lideri ve Maliye Bakanı Moşe Kahlon'un, Başbakan Netanyahu ile daha önce yaptığı telefon görüşmesinde, 2019 yılı bütçe tasarısının ay sonuna kadar onaylanmaması durumunda hükümetten çekilmek ve istifa etmekle tehdit ettiği kaydedilmişti.
Kahlon erken seçim tartışmasını başlatmıştı.
Ultra-Ortodoks Yahudiler neden askere gitmiyor?
Yaklaşık 9 milyonluk İsrail nüfusunun yüzde 11,1'ini oluşturan Ultra-Ortodoks (Haredi) Yahudiler, toplumun laik kesimleriyle en çok entegrasyon sorunu yaşayan grup olarak öne çıkıyor.
Giydikleri siyah kıyafetler ve saçlarının favori kısımlarını uzatmalarıyla dikkat çeken Haredilerin büyük çoğunluğu, "dini vecibelerini yerine getiremeyecekleri" gerekçesiyle askere gitmeyi reddediyor.
Ağırlıklı olarak Kudüs ve Bney Brak şehirlerinde yaşayan Harediler, laik eğitim sistemini de kabul etmeyerek sadece dini eğitim veren "Yeşiva" adlı dini okullarda eğitim görüyor.
"Yeşiva" okullarında eğitim gören Yahudiler, zorunlu askerlik görevinden muaf tutuluyor. Zorunlu askerlik hizmetinin olduğu ülkede Haredilerin bu tutumu, polisle sık sık gerilim ve arbede yaşamalarına sebep oluyor.
Haredilerin büyük çoğunluğu akıllı telefon kullanmıyor ve televizyon izlemiyor. Harediler dini gerekçelerle çok çocuk yaptığı için nüfusları hızla artıyor.
Yahudi toplumunun gelir seviyesi en düşük kesimini oluşturan Haredilerin çoğu devletten maddi yardım alıyor.
Haredileri temsil eden iki partinin yer aldığı sağcı koalisyon hükümeti, askere gitmeleri ve laik eğitim sistemine dahil olmaları için Haredilere baskı yapmaktan kaçınıyor.
Kaynak: AA
12ºC
Ankara
