Kıbrıs'taki İngiliz hakimiyeti, uzun müzakerelerin ardından, 16 Ağustos 1960'da Rumların ve Türklerin ortaklığını esas alan bir cumhuriyetin ilan edilmesiyle fiilen son buldu.
1960 yılında kurulan yeni cumhuriyetin anayasası Türklerin siyasi haklarını garanti altına alıyordu. Ancak bu dönem fazla uzun sürmedi. Ada'daki Türk nüfus, Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanmasını öngören Enosis hayalinin önündeki engel olarak görülüyordu.
1963 yılından itibaren, Akritas adı verilen planı aşama aşama uygulanmaya başlandı. Amaç, Kıbrıs'ı Türklerden temizlemekti. Bunun için Rum paramiliter güçleri kuruldu.
EOKA saldırılarında 364 Türk hayatını kaybetti, 103 köy boşaltıldı
1963'ün Aralık ayında Kıbrıslı Türklerin hafızasından asla silinmeyecek acı olaylar yaşandı. EOKA militanları Türklerin yaşadığı mahalleleri ve köyleri hedef aldı.
"Kanlı Noel" olarak anılan saldırılarda 364 Türk hayatını kaybetti.
103 Türk köyü boşaltıldı. Kanlı Noel'de çekilen bu fotoğrafsa hafızalardan hiç silinmedi. Türk alayında görevli Tabip Binbaşı Nihat İlhan'ın eşi ve üç çocuğu banyo küvetinde hunharca katledilmişti.
Türkiye, diğer garantör ülkeler İngiltere ve Yunanistan'ı müdahaleye çağırsa da olumlu yanıt alamadı. Ada'ya Birleşmiş Milletler Barış Gücü konuşlandırılsa da Türklerin üzerindeki baskılar 1964 yılı boyunca artarak devam etti.
İlk şehit pilot Cengiz Topel
6 Ağustos 1964'te Yunan Albay Grivas komutasında Rum ve Yunan kuvvetleri bu kez Erenköy'e saldırı başlattı. Erenköy’ü korumak için gizlice bölgeye gelen kimi öğrenci, veteriner, kimi öğretmen 500’e yakın Türk mücahidi, savunma ihtiyacı olan halkın yanında siper aldı. Rum saldırıları Erenköy'deki direnişi kıramadı.
Erenköy çevresindeki kuşatmayı sona erdiren ise Türk Hava Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği uyarı uçuşları oldu. O uçuşlar sırasında Türkiye; tarihindeki ilk hava şehidini de verdi.
Önce esir alındı, sonra işkence edildi
Cengiz Topel, Eskişehir'den Kıbrıs'a gönderilen 4'lü Filo'nun komutanıydı. Uçağı 8 Ağustos 1964'te isabet alarak düştü. Paraşütle atlamayı başardı ancak Rumlar tarafından esir alındıktan sonra işkenceye maruz bırakılarak şehit edildi.
Cenazesi ancak dört gün sonra alınabildi. 14 Ağustos 1964'te Edirnekapı'daki Sakızağacı Hava Şehitliği'nde toprağa verildi. Cenazesine binlerce kişi katıldı.
Ada'daki Türk toplumu, acı dolu günlerin bitmesi için 20 Temmuz 1974'te başlayacak Kıbrıs Barış Harekatı'nı beklemek zorundaydı.