Kızıldeniz’de neler oluyor?

Yemen’deki Husilerin Babu'l Mendeb Boğazı'ndan İsrail limanlarına giden tüm gemileri hedef alarak Gazze Şeridi'nde devam eden savaşa müdahil olması, küresel petrol ve enerji ticaretinin geleceğine ilişkin endişeleri artırdı. Öyle ki, birçok uluslararası şirket Kızıldeniz rotasını değiştirdi.

İsrail’in Gazze’ye başlattığı ve binlerce masum sivilin hayatını kaybetmesine yol açan saldırılara karşılık olarak Yemen’deki Husiler İsrail'e yönelik ilk saldırılarını seyir füzeleri ve insansız hava araçlarıyla (İHA) gerçekleştirdi.

İsrail’in Kızıldeniz kıyısındaki kenti Eilat, Husi füze ve İHA’ların hedefi olurken, hem ABD hem de Tel Aviv yönetimi hava savunma sistemleriyle saldırıları engellemeye çalıştı.

ABD daha sonra füze ve İHA’ları engellemek için Kızıldeniz’e savaş gemisi gönderdi.

Gazze’de devam eden İsrail saldırılarının ardından ise Husilerin lideri Abdulmelik el-Husi, 14 Kasım'daki televizyon konuşmasında, Kızıldeniz'de İsrail gemilerini hedef alabileceklerini duyurdu.

Husilerin askeri sözcüsü Yahya Seri 19 Kasım'da X sosyal medya platformundan yaptığı açıklamada, İsrail'in abluka altındaki Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarına tepki olarak, İsrail bandıralı her türlü gemiyi hedef alacaklarını ilan etti.

Husiler, Babu'l Mendeb Boğazı'nda "Unity Explorer" ve "Number Nine" adlı iki İsrail gemisine İHA ve füze saldırısı düzenledi.

İsrailli denizcilik şirketi ZIM de 29 Kasım'da yaptığı açıklamada, Umman Denizi ve Kızıldeniz'deki güvenlik durumunu gerekçe göstererek gemilerinin Mısır'daki Süveyş Kanalı'nı kullanmayacağını belirtti.

CENTCOM ise 4 Aralık'ta X sosyal medya platformundan, Kızıldeniz'in güneyindeki uluslararası kara sularında 3 ticari gemiye 4 saldırı düzenlendiğini açıkladı.

Kızıldeniz'in güneyinde ABD donanmasına bağlı "USS Carney" destroyerinin ticari gemilerin yardım çağrısına yanıt verdiği aktarılan açıklamada, destroyerin gemilere yardım ederken kendisine doğru ilerleyen 3 İHA'yı da düşürdüğü ifade edildi.

Güzergah dünya ticareti için önem taşıyor

Babu'l Mendeb Boğazı, Asya ile Afrika kıtası arasında yer alıyor. Boğaz, Yemen ile Cibuti devletleri arasında Kızıldeniz’in Hint Okyanusu’na bağlantısını sağlıyor. En dar yeri 32 km genişliğinde olan Boğaz'dan yılda yaklaşık 33 bin gemi geçiyor.

Bu gemilerin önemli bir kısmını Basra Körfez Ülkeleri'nin petrollerini taşıyan tankerler oluşuyor. 

Dünya petrol tüketiminin yaklaşık beşte birinin geçtiği Boğaz'daki trafiğin güvenliği ve emniyeti uluslararası toplum tarafından yakından takip ediliyor. ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İsrail Boğaz'a yakın ülkelerde askeri üslere sahip olmak istiyor.

Diğer taraftan, Akdeniz ile Kızıldeniz'i birbirine bağlayan yapay bir su yolu olan Süveyş Kanalı, Afrika kıtası etrafında daha uzun bir yol kat etmek zorunda kalmadan Avrupa ile Asya arasındaki deniz ticaret yolunu kısaltıyor.

Amerikan Bloomberg ajansının verilerine göre, Basra Körfezi’nden gelen ham petrolün yaklaşık üçte ikisi dahil olmak üzere, dünya petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 10'u ve sıvılaştırılmış gaz ticaretinin yüzde 8'i Süveyş Kanalı'ndan geçiyor.

Her gün dünyadaki nakliye konteynırlarının yaklaşık yüzde 30'u 193 kilometre uzunluğundaki Süveyş Kanalı'ndan geçiyor.

Süveyş Kanalı İdaresi'nin istatistiklerine göre, Babu'l Mendeb Boğazı'nı geçerek Kanal'ın güneyinden gelen malların payı, Süveyş Kanalı'ndan geçen mal hacminin yaklaşık yüzde 47'sini oluşturuyor.

Ayrıca güneyden gelen mal ve gemilerin yaklaşık yüzde 98'i Yemen'deki Babu'l Mendeb Boğazı'ndan geçiyor.

Husiler'in "Gazze" hamlesi: İsrail'i hedef alan Husiler ne yapabilir?

Husi saldırıları etkili oluyor

ABD merkezli Bloomberg, Fransız Le Figaro gazetesi ve diğer Batılı basın ve düşünce kuruluşları Babu'l Mendeb Boğazı'ndaki güvenlik sorununun Kızıldeniz ve dolayısıyla Mısır’ın Süveyş Kanalı üzerindeki gemi trafiğini etkileyeceğini belirtiyor.

Bu durumun küresel çapta ekonomik durgunluğa neden olabileceği de konuşuluyor.

Zira Kızıldeniz’i kullanmayacağını açıklayan uluslararası denizcilik şirketi sayısı her geçen gün artıyor.

Dünyanın en büyük konteyner şirketi İtalyan-İsviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC), Danimarka merkezli deniz nakliye şirketlerinden Maersk, Alman taşımacılık şirketi Hapag-Lloyd ve Fransız gemicilik şirketi CMA CGM, güvenlik durumunun kötüleşmesinin ardından Kızıldeniz'de tüm seferlerini askıya alan şirketler arasında yer alıyor.

Son olarak İngiliz enerji şirketi BP, Kızıldeniz'deki tüm tanker trafiğini durduracağını bildirdi. BP'den yapılan açıklamada, "Kızıldeniz'de gemicilik açısından kötüleşen güvenlik durumu ışığında BP Kızıldeniz'den tüm tanker geçişlerini geçici olarak durdurmaya karar verdi. Bu ihtiyati duraklamayı, bölgedeki gelişmelere bağlı olarak sürekli gözden geçireceğiz" ifadeleri kullanıldı.

İngiliz enerji şirketinin kararı, şu ana kadar çoğunlukla mal taşımacılığını etkileyen sorunun enerji sevkiyatlarını da kapsayacak şekilde genişleyebileceği endişesine yol açtı. Bu durum ham petrol fiyatlarının da dün yüzde 2'nin üzerinde yükselmesine neden oldu.

Tayvanlı konteyner taşımacılığı ve nakliye şirketi Evergreen Marine de İsrail kargolarını kabul etmeyi geçici olarak durdurmaya karar verdiğini açıkladı. Şirketten yapılan açıklamada, gemilerin ve mürettebatın güvenliği için Evergreen Line'ın İsrail kargolarını kabul etmeyi geçici olarak durdurmayı kararlaştırdığı ve konteyner gemilerine bir sonraki duyuruya kadar Kızıldeniz'deki seyrüseferi askıya alma talimatı verdiği duyuruldu.

 Kızıldeniz rotasındaki değişiklikler

Babu'l Mendeb Boğazı’nda Husi saldırılarının artması ve bölgede yükselen tansiyon nelere yol açabilir? Dünyanın en yoğun Boğazı'ndaki güvenlik riski hangi ekonomik kayıplara neden olur?

Bu yeni durumu anlamlandırabilmek için önümüzde oldukça değerli bir örnek var.

2021 yılının Mart ayında 400 metre uzunluğunda ve 59 metre genişliğindeki dev gemi "Ever Given"ın Süveyş Kanalı'nda karaya oturması ve kanalda 6 gün boyunca çift yönlü seyir trafiğinin aksaması büyük endişelere neden olmuştu.

Öyle ki, kanalın bir hafta boyunca kapalı kalması, küresel ticarette günde yaklaşık 10 milyar dolar tutarında kayba neden oldu.

Süveyş Kanalı İdaresi'nin günlük kaybı ise ilk önce 14 milyon dolara, daha sonra ise günde 28 milyon dolara ulaştı. Bir haftada ise kayıp, yaklaşık 200 milyon dolar oldu.

Bu durum; nakliye, sigorta, üretim maliyetleri ve yakıt fiyatlarının iki katına çıkmasına, küresel petrol ve gaz fiyatlarının artmasına ve dolayısıyla küresel emtia fiyatlarının yükselmesine yol açtı.

Şimdilerde Babu'l Mendeb Boğazı’nda gemi trafiği devam etse de Husi saldırıları etkili olmaya başladı.

Süveyş Kanalı İdaresi, 19 Kasım'dan bu yana 55 geminin rotasının Babu'l Mendeb Boğazı yerine Afrika'nın güney ucundaki Ümit Burnu'na yönlendirildiğini duyurdu.

Süveyş Kanalı İdaresi Başkanı Usame Rabi, yayımladığı yazılı açıklamada, "19 Kasım'dan bu yana 55 geminin rotası Ümit Burnu'na yönlendirildi. Ancak bu aynı dönemde Süveyş Kanalı'nı kullanan 2 bin 128 gemiye kıyasla küçük bir oran" ifadelerini kullandı.

ABD ne yapıyor?

Kızıldeniz’deki Husi saldırılarına karşı savaş gemisi göndererek karşı koymaya çalışan ABD, bir süredir bölgede uluslararası bir güç kurma çalışmalarını da sürdürüyordu.

Bugün ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, yaptığı yazılı açıklamada, Kızıldeniz'de artan Husi saldırılarının serbest ticaret akışını tehdit ettiğini, masum denizcileri tehlikeye attığını ve uluslararası hukuku ihlal ettiğini belirtti.

Bu konunun çözümü için uluslararası bir talep olduğuna işaret eden Austin, "Bu nedenle Operation Prosperity Guardian'ı (Refah Muhafızı Operasyonu) kurduğumuzu duyuruyorum. Bu, Ortak Deniz Kuvvetleri ve 153. Görev Gücü'nün çatısı altında Kızıldeniz'deki güvenliğe odaklanan önemli bir çok uluslu güvenlik girişimidir" ifadesini kullandı.

Misyonda ABD'nin yanı sıra İngiltere, Bahreyn, Kanada, İtalya, Fransa, Hollanda, Norveç, Şeyseller ve İspanya yer alıyor.

Al Jazeera’ye konuşan Yemen hükümetinden bir kaynak da ABD’nin kendilerine Husilere karşı kurulacak koalisyona katılma davetinde bulunduğunu söyledi.

Öte yandan ABD’nin kurduğu koalisyon konusunda büyük bir tartışma yürütüyor.

Özellikle Arap ülkelerinde koalisyona katılmanın “İsrail’in Gazze saldırılarına destek” anlamı taşıyacağı görüşü sık sık dile getiriliyor.

İran: "olağanüstü sorunlarla" karşılaşır

İran da bölgede bir deniz gücü kurulmasına karşı çıkıyor. İran Savunma Bakanı Tuğgeneral Muhammed Rıza Aştiyani, ABD'nin, Yemen'deki Husilerin eylemlerine karşı Kızıldeniz'de uluslararası koalisyon kurması halinde "olağanüstü sorunlarla" karşılaşacağını söyledi.

İranlı Bakan ayrıca "Bu bölgede bütün ülkeler var ancak bu bölge bizim bölgemiz. Biz o bölgeye hakimiz ve kesinlikle o bölgede kimse manevra yapamaz" ifadelerini kullandı.