Kolombiya'da yarım asırlık iç çatışmanın kısa süren barış süreci

Kolombiya hükümetiyle FARC arasındaki barış anlaşmasında örgütün başmüzakerecisi Ivan Marquez, otomatik silahlar taşıyan militanlarla, aralarında örgütün sembol isimlerinden Jesus Santrich ve "El Paisa" olarak tanınan Hernan Dario Velasquez'in göründüğü videoda okuduğu manifestoyla tekrar silahlanma kararını açıkladı.

Marquez, 52 yıl süren iç çatışmaya barışı getiren anlaşmayı bozma kararının, Kolombiya Devlet Başkanı Ivan Duque hükümetinin barış anlaşmasına ihanet etmesi nedeniyle alındığını söyledi.

Silahlanma kararıyla örgütün yeni bir mücadele aşamasına geçtiğini belirten Marquez, "Hedefimiz halkın çıkarlarına saygı duyan asker ve polis değil yalnızca ülkenin geleceğinin kapılarına kilit vuran yozlaşmış oligarşidir. Devlet, yeni bir mücadeleyle tanışacak, yalnızca bize karşı yapılan saldırılara cevap vereceğiz." diye konuştu.

Örgütün para için adam kaçırmayacağını belirten Marquez, asker ve polislere işaret ederek, "Aynı sosyal seviyeden kardeşler olarak birbirimizi öldürmeye devam etmeyeceğiz. Havana'daki barış görüşmeleri ve takip eden dönemde tıpkı halk gibi Kolombiya'da barışı destekleyen asker ve polislerin olduğunu fark ettik." ifadelerini kullandı.

FARC'ın eski lideri tekrar silahlanmaya karşı

FARC'ın eski lideri ve yeni siyasi parti Toplumun Alternatif Devrimci Gücü'nün (FARC) Genel Başkanı Rodrigo Londono, eski liderlerin tekrar silahlanma kararına karşı çıkarak, "Ben bu gemiyi terk etmiyorum. Bu çok talihsiz bir haber. Bazı arkadaşlar barış yolunu izleme isteğini kaybetti ama biz bu yolda devam edeceğiz. Herkesin izleyeceği yol artık belirlenmiştir." değerlendirmesinde bulundu.

Tekrar silahlanan eski liderler hakkında Londono, "Örgüt olarak yarım asırdan fazla bir sürede başaramadıklarının farkında değiller ve birtakım kafası karışmış az sayıda kişi bundan çok daha azını elde edebilir. Bugün silahlı ayaklanma bir geleceğe sahip değil." ifadelerini kullandı.

FARC'ın kurulması

Latin Amerika'nın en eski silahlı örgütü FARC'ın kuruluşu, 1950'lilerin sonun kadar Kolombiya'da "şiddet dönemi" olarak bilinen muhafazakarlarla liberallerin kanlı çatışmalarına sahne olan dönemde, Küba devriminden etkilenen ve silah bırakmayan liberallere dayanıyor.

Latin Amerika'nın en uzun süren iç çatışmasına sebep olan sol görüşlü silahlı örgütü FARC, Manuel Marulanda Velez adıyla tanınan "Tirofijo" lakaplı Pedro Antonio Marin'in liderliğinde 1964'te ülkenin Tolima yönetim bölgesine bağlı Marquetalia kasabasında kuruldu.

Kurulduğu ilk yıllarda ülke için büyük bir tehdit oluşturmayan FARC'ın, 1970'e kadar yaklaşık bin militanı bulunuyordu. FARC'ın güçlenmesi 1980'li yıllarda örgütün uyuşturucu kaçakçılığından para kazanmasıyla başladı. 1975'te ülke çapında yalnızca 5 cephesi bulunan FARC'ın, 1980'lerde cephe sayısı 40'a yükseldi.

Kolombiya'da silahlı çatışmaların bilgilerini kaydeden Ulusal Tarihsel Bellek Merkezine göre (CNMH), ülkede 50 yıldan fazla süren iç çatışma dönemi boyunca 262 bin 917 kişi hayatını kaybetti. Hayatını kaybedenlerin yüzde 82'sini (215 bin) siviller oluştururken, 47 bin 917'sini örgüt ve silahlı kuvvetler mensupları oluşturdu.

Öte yandan, aynı dönemde kaybolan kişilerin sayısı 80 bin 514, kaçırılan kişi sayısı 37 bin 94 ve zorla silah altına alınan çocukların sayısı ise 17 bin 894 olarak kaydedildi.

Ayrıca Kolombiya'da iç çatışma nedeniyle yaklaşık 6 milyon kişi göç etti.

FARC ile yapılan ilk barış görüşmeleri

FARC ile yapılan ilk barış görüşmeleri 1982'de Devlet Başkanlığı görevini yürüten Belisario Betancur döneminde başladı. Kolombiya'nın Meta yönetim bölgesine bağlı La Uribe kentinde 1984'te aralarında FARC'ın da olduğu birtakım silahlı gruplar, çatışmaya siyasi çözüm bulabilmek için ateşkes anlaşması imzaladı.

Betancur döneminde ülkede varlık gösteren bütün örgütlerin siyasete katılmasının önünü açan, çoğunu sol görüşlü partilerin oluşturduğu Vatanseverler Birliği (UP) koalisyonu kuruldu.

Hükümetle FARC arasında bir yandan barış görüşmeleri devam ederken, diğer yandan FARC'ın etki alanını artırarak barış görüşmelerini "devrimin ayak sesleri" olarak görmesi ve paramiliter grupların da UP mensubu 2 binden fazla kişiyi öldürmesi, barış anlaşmasına engel oldu.

FARC ile Kolombiya hükümeti arasında yapılan ikinci barış görüşmeleri 1991-1992 yıllarında ülkenin Eski Devlet Başkanı Cesar Gaviria döneminde Venezuela ve Meksika'da yapıldı ancak sonuç alınamadı. Bu görüşmelere, FARC'ın yanı sıra ülkede faaliyet gösteren farklı silahlı gruplar da katıldı.

Ardından 1998'de dönemin Devlet Başkanı Andres Pastrana hükümetinin girişimleriyle tekrar başlayan müzakereler 2002'ye kadar sürdü ancak görüşmelerden sonuç alınamadı.

Başarısızlıkla sonuçlanan görüşmelerin neticesinde, Kolombiya ile ABD, ülkedeki iç çatışma ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele amacıyla "Kolombiya Planı" isimli askeri anlaşma imzaladı.

Güçlenen ve yenilenen Kolombiya silahlı kuvvetleri uzun bir süre başta FARC olmak üzere ülkedeki silahlı gruplara karşı başarılı operasyonlar yürüttü.

FARC ile imzalanan barış anlaşması

Ülkenin önceki Devlet Başkanı Juan Manuel Santos'un 2010'da göreve gelmesiyle, bir yandan FARC'a karşı başarılı operasyonlar devam ediyor diğer yandan da örgütle barış anlaşması için müzakereler yürütülüyordu.

Hükümetle örgüt arasında yaklaşık 4 yıl süren müzakerelerin ardından 2016 Haziran'da ateşkes, aynı yılın eylül ayında da halk oylamasına sunulmadan sembolik bir barış anlaşması imzalandı.

Dönemin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-Moon'un katılımıyla yapılan sembolik barış anlaşması sayesinde Santos, Nobel Barış Ödülüne layık görüldü.

Referandum, barışa anlaşmasına engel olmadı

Barış anlaşmasının halk oylamasına sunulduğu 2016 Ekim'de sandıktan "hayır" oyunun çoğunlukta çıkması, FARC ile hükümet arasındaki barış anlaşmasının imzalanmasını geciktirse de engellemedi.

Referandum sonrası uzatılan ateşkes ve devam eden Havana görüşmelerinin ardından eski FARC lideri Rodrigo Londono ile dönemin Devlet Başkanı Santos arasında 24 Kasım 2016'da Kolombiya'nın başkenti Bogota'daki tarihi Colon Tiyatrosunda barış anlaşması imzalandı.

FARC, barış anlaşmasından sonra ilk defa 2017 Mart'ta silah bırakmaya başladı ve aynı yılın haziran ayında BM'ye 8 bin 102 silah teslim etti.

Türkiye, Kolombiya'daki barış sürecine destek verdi

Kolombiya hükümetiyle, FARC arasındaki barış sürecine Türkiye, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) üzerinden çeşitli yardım faaliyetleriyle destek verdi.

Türkiye'nin barış sürecine sağladığı katkılardan en önemlisi, FARC'la barış görüşmeleri başladığında, anlaşmanın uygulanması için pilot bölge olarak seçilen ve ülkede en çok mayın döşenen yer olarak bilinen Orejon'da okul yaptırması oldu.

Okulun açılışını Mayıs 2017'te Santos yapmıştı.

FARC'ın partileşme süreci

Kolombiya'da yarım yüzyıldan sonra silah bırakan örgüt siyasi parti olma yolunda ilerledi ve 2017 Ağustos'ta eski örgüt lideri Rodrigo Londono başkanlığında FARC kısaltmasını kullanmak için Toplumun Alternatif Devrimci Gücü anlamına gelen "Fuerza Alternativa Revolucionaria del Comun" ismini alan parti kuruldu.

Kaynak: AA