Kuzey İrlanda'daki Kanlı Pazar kurbanlarının aileleri 50 yıldır adalet için savaşıyor

Kanlı Pazar katliamı, İngiliz tarihinde silinmez bir leke bırakıp onlarca ailenin hayatını sonsuza kadar değiştirdi. Kuzey İrlanda'daki çatışmaların uzamasına da yol açan katliamın faillerinden hiçbirine ceza verilemedi.

Etkileri hala devam eden olay, konut ve istihdamda Katoliklere karşı ayrımcılığı protesto etmek için Kuzey İrlanda'daki küçük bir kentteki sivil haklar yürüyüşü sırasında 30 Ocak 1972'de yaşandı.

İngiltere'yle birlik yanlısı Protestanların Londra'ya atfen Londonderry, ayrılıkçı Katoliklerin ise Derry dediği kentteki yürüyüşe müdahale eden İngiliz paraşütçü birliği mensupları, bir anda ateş açarak 31 silahsız sivili vurdu. Bunların 13'ü olay yerinde, yaralılardan biri de 5 ay sonra öldü. Ordu, katliam için meşru müdafaa iddiasında bulundu.

[Fotoğraf: GettyImages (30 Ocak 1972: Kanlı Pazar günü)]

Askerler önce aklandı

Ertesi gün, İngiliz hükümeti bir soruşturma başlattığını duyurdu. Sadece 3 haftada hazırlanan ve aynı yılın nisan ayında yayımlanan raporda, "eğer ilk önce karşı taraf ateş açmasaydı askerlerin ateş açması için bir sebep bulunamayacağı" belirtilerek ordu aklandı. Rapora, kurbanların aileleri tepki gösterse de o dönem dikkate alınmadılar.

Onlarca yıl süren mücadeleden sonra aileler, 1998'de yeni bir soruşturma açılmasını sağladı. 12 yıl süren soruşturmada, cinayetlerin "haksız ve gerekçesiz" olduğu ve kurbanların "hiçbirinin ölüm veya ciddi yaralanmaya neden olacak tehdit oluşturmadığı" sonucuna varıldı. Ayrıca askerlerin ateş açmadan önce hiçbir şekilde uyarı yapmadığı da belirtildi.

[Fotoğraf: GettyImages (30 Ocak 1972)]

İngiliz hükümeti 38 yıl sonra "üzgünüz" dedi

Raporun ardından dönemin Başbakanı David Cameron, parlamentoda yaptığı konuşmada, "Bu raporun sonuçları kesinlikle açık. Hiç şüphe yok, muğlak bir şey yok, belirsizlik yok. Kanlı Pazar günü yaşananlar, hem haksız hem de gerekçesizdi. Bu yanlıştı. Silahlı kuvvetlerimizin bazı mensupları yanlış hareket etti. Silahlı kuvvetlerimizin davranışlarından nihai olarak hükümet sorumludur ve bunun için hükümet ve esasen de ülkemiz adına çok üzgünüm." dedi.

[Fotoğraf: GettyImages (Kanlı Pazar'ın 50. yıldönümünü kutlamak için ''İngiliz Adaleti Yok'' yazılı duvar boyandı.)]

Kimse ceza almadı

Rapora veya "üzgünüz" açıklamasına rağmen hiçbir askere veya yetkiliye ceza verilmedi. 18 asker hakkında savcılığa şikayette bulunulsa da hiçbiri yargılanmadı. Soruşturma öncesi yapılan ve askerlerin verdiği delillerden hiçbirinin daha sonraki bir aşamada onları suçlamak için kullanılamayacağını öngören anlaşma sayesinde yargı yolu kapandı.

"Birkaç dakika sonra ağabeyim yerde ölüydü"

Buna rağmen aileler, 50 yıldır o gün öldürülenler için mücadeleye devam ediyor. Onlardan biri de 17 yaşındayken katledilen John Duddy'di.

Kardeşi Jim Duddy, "O günü, dün gibi hatırlıyorum. Çünkü o yürüyüşte 14 yaşındaydım. Paraşütçü birliği Bogside (kentteki bir mahalle) sokaklarına girmeden dakikalar önce kardeşimle konuşmuştum. Ama ayrıldık ve birkaç dakika sonra ağabeyim yerde ölü olarak yatıyordu" dedi.

Sadece Derry değil o dönem yaşanan başka cinayetlerin faillerinin de yargılanmadığını kaydeden Duddy, "Hukuk önünde hiçbir zaman eşit muamele görmedik" diye konuştu.

Duddy, bir gün adaletin sağlanıp sağlanamayacağına ilişkin soru üzerine de "Burada 50. yıl dönümünde seninle konuşuyorum. Ben veya diğer aile üyeleri bunu başarabileceğimize inanmasaydık bunu yapıyor olmazdık. Denemeliyiz. Onların (kurbanların) sesi olduk. Çünkü kendileri için konuşamazlar" ifadesini kullandı.

[Fotoğraf: GettyImages (İngiliz paraşütçüler, 30 Ocak 1972'de Kuzey İrlanda'da ateş açarak 14 sivili öldürdükten sonra ''Kanlı Pazar'' günü sivil haklar göstericilerini götürürken.)]

Kurbanlar için tören düzenlenecek

Kanlı Pazar'da hayatını kaybedenler, olayın yaşandığı kentte düzenlenecek törenle anılacak. Eski İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn'in de yer alacağı tören kapsamında önce bir yürüyüş düzenlenecek ardından da kurbanlar için yapılan anıta çelenk konulacak.

Ateş açılmaya başlanan 16.00'da ise bir dakikalık saygı duruşunda bulunulacak. İrlanda Cumhurbaşkanı Michael Daniel Higgins'in de törene katılanlara videolu bir mesajla seslenmesi bekleniyor.

İrlanda sorunu

İngiliz imparatorluğunun ilk sömürgesi İrlanda Adası'ndan İngiltere'nin elinde kalan kısmı teşkil eden Kuzey İrlanda, 1960'lı yıllardan 1998'e kadar Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere'yle birlik yanlısı Protestanlar arasındaki çatışmalara ve terör olaylarına sahne olmuştu. 40 yıla yayılan ve "Sorunlar" diye anılan yıllarda terör olaylarında 3 bin 500 kişi hayatını kaybetmişti.

Ada ancak 1998'de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması ile sükunete kavuşurken, Kuzey İrlanda'da çatışan tarafların ortaklığına dayalı bir bölgesel yönetim kurulması üzerinde anlaşılmıştı.

Belfast Anlaşması olarak da bilinen metinler, Kuzey İrlanda'da bugün yürürlükte olan bölgesel yönetimin temelini oluşturuyor.

Barış anlaşmasının üzerinden geçen 24 yıla karşın, bölge halkı arasında güven tam olarak tesis edilebilmiş değil.