Libya'da neler oluyor?

Kuzey Afrika ülkesi Libya, 2011’de Muammer Kaddafi’nin devrilmesinden bu yana istikrara kavuşamadı.

Ülke önce terör örgütü DEAŞ’a karşı mücadele verdi.

DEAŞ ortadan kaldırıldıktan sonra ise, iki taraflı hükümet sorunu ortaya çıktı.

Şimdi bir tarafta General Halife Hafter’e bağlı Libya Ulusal Ordusu var, diğer tarafta başkenti Trablus olan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH).

Kim, kimin yanında?

Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin merkezi Trablus. Türkiye başta olmak üzere Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB) ve birçok üye ülke tarafından destekleniyor.

Temsilciler Meclisi ise, Libya Ulusal Ordusu ile birlikte, General Hafter’in darbesiyle kuruldu. Arkasında Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Rusya ve Fransa var.

UMH’ye bağlı güçlerin, düzensiz silahlı gruplardan oluşan birlikleri mevcut.

General Hafter güçleri ise, düzenli bir orduya sahip.

Hedef Trablus

Tarihler 4 Nisan’ı gösterdiğinde, Hafter’e bağlı Libya Ulusal Ordusu, Trablus’a operasyon başlattıklarını duyurdu. 

2014’ten bu yana hava trafiğine kapalı tutulan Uluslararası Trablus Havalimanı’nın çevresini vurdular. Bazıları merkeze çok yakın olan şehirleri de kuşattılar.

Kısa sürede, yaklaşık 1 buçuk milyon kişinin yaşadığı Trablus’ta, aralarında sivil ve askerlerin olduğu 40’tan fazla kişi hayatını kaybetti.

Karşı saldırı başlatan UMH’ye bağlı İçişleri Bakanlığı, olağanüstü hal (OHAL) ilan etti.

Misrata, Zintan ile Trablus’taki silahlı grupların da Hafter’e karşı mücadele etmesi söz konusu.

Hafter neyi hedefliyor?

Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonunun (UNSMIL), 14-16 Nisan'da ülkenin güneyindeki Gadamis kentinde, "Libya’daki anlaşmazlığı çözmek için uluslararası yol haritasının parçası olarak" diyalog konferansı düzenlemesi bekleniyordu.

Ülkenin doğusundaki askeri güçlerin lideri Hafter’in hamlesi, 14-16 Nisan’da yapılması planlanan Ulusal Diyalog Konfreansı’ndan 10 gün önce gelmiş oldu. Hafter’in amacı, konferans öncesi elini güçlendirmek.

Uluslararası camianın kabul ettiği meşru yönetim ve destekçisi Misrata kentini ortadan kaldırmayı hedefliyor.

General Hafter’in, başkent Trablus’un güneyindeki Gıryan kenti, batısındaki Sabrata ve bir ihtimal doğusundaki Sirte kenti üzerinden ilerlemesi senaryoları üzerinde duruluyor.

Trablus operasyonunun öncesinde dikkat çeken bir gelişme de, Hafter’in Suudi Arabistan ziyareti oldu. Hafter mart ayı sonunda, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman’la bir araya geldi.

Önce Kaddafi devrildi, sonra "Onur Operasyonu" oldu

Libya’da 2011 yılındaki halk ayaklanmasıyla Muammer Kaddafi rejimiyle muhalifler arasında çatışmalar başlamıştı.

Bu süreç Kaddafi’nin ölümü ve rejimin çöküşüyle tamamlandı.

2014’te ise, Halife Hafter liderliğindeki "Onur Operasyonu" ile Hafter muhaliflerinin kurduğu "Libya Şafağı" koalisyonu arasında iç savaş çıktı. Hafter’e göre bu operasyon, "İslamcı gruplara" karşı başlatılmıştı.

General Halife Hafter kimdir?

1943 Ecdebiye doğumlu General Halife Hafter, petrol zengini Libya’da son 5 yıldır yaşanan krizin önemli aktörlerinden biri. Sovyetler Birliği'nde askeri eğitim görüp Kaddafi'nin liderliğindeki orduya katıldı.

1969'da Kaddafi'nin Kral İdris'i devirmesinde rol oynadı. Bu adımı, onu Kaddafi'nin en çok güvendiği isimlerden biri haline getirdi. Kaddafi başa geçince Genelkurmay Başkanlığı yaptı.

1986 yılında, Fransa’nın desteklediği Çad güçleriyle çatışan birliklerin başına getirilmesi ise rüzgarı tersine çevirdi. Libya yenildi, 1987’de Hafter ve askerleri esir düştü. Kaddafi askerleri geri çekince de bir daha hiçbir şey eskisi gibi olmadı. Yıllarca hapis yatan Hafter, ABD’ye sürgüne gönderildi. ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatına (CIA) çalışmakla suçlandı.

2011’de Kaddafi karşıtı ayaklanma başlayınca da ülkesine geri döndü.

2014’ün şubat ayında, BM destekli seçimlerde yeniden güç kazandı.

Hafter güçleri, 2014'ten beri ülkenin doğusunda Tobruk ve önemli petrol limanlarının da olduğu büyük bir alanı kontrolü altında tutuyor.

Hafter’e göre, ülkenin istikrarını sağlayabilecek tek güç kendisi.

Kim, ne tepki verdi?

Hafter’in son hamlesine dünyadan da tepki yağdı.

Türk Dışişleri Bakanlığı, bölgede tırmanan gerginlikten duyulan endişeye işaret ederek, söz konusu "teşebbüslerin sivil halka zarar vermekten ve ülkeyi istikrarsızlığa sürüklemekten başka bir sonuca hizmet etmeyeceği" uyarısını yaptı.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Dışişleri Bakanı Muhammed Tahir Siyala ile konuyu telefonda görüştü.

Dünyadan Hafter'e tepki yağıyor

ABD, Trablus'taki unsurlarını tahliye etti.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’dan, "Halife Hefter’in güçlerinin askeri saldırısına karşı olduğumuzu açıkça söyledik ve Libya'nın başkentine yönelik askeri operasyonların derhal durması çağrısında bulunuyoruz" açıklaması geldi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Libya'daki taraflara ön şartsız diyalog çağrısında bulunarak, "Libya'da şu anda yaşanan krizin sebebi daha önce NATO'nun Libya'ya yaptığı müdahaledir" ifadesini kullandı.

BM, Libya’daki durumdan "endişeli". Sivillerin Trablus'tan çıkarılması için çağrı yaptı.

Avrupa’dan da "siyasi çözüm"e vurgu yapan açıklamalar geldi.

Trablus'taki Yüksek Uzlaşı Konseyi, başkent sakinlerinin Hafter'in saldırısıyla "şaşkınlığa uğradığı"nı ifade etti. Açıklamada, "Doğu bölgesi halkı, aşiret liderleri, önde gelenleri, ülke çıkarlarını üstün tutun, savaşı sonlandırma ve kan dökülmesini engelleme konusundaki sorumluluğunuzu üstlenin. Evlatlarınızı savaşın yakıtı yapmayın" denildi.

Kaynak: Reuters, AFP, AA, Al Jazeera