Libya'nın batısındaki en stratejik askeri nokta: Vatiyye Hava Üssü

Birleşmiş Milletler (BM) tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) askeri birliklerinin geçen pazartesi günü Trablus'tan Tunus sınırına kadar uzanan alanda kontrolü ele geçirmesinin ardından, söz konusu bölgelerden kaçan ülkenin doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter milislerinden bazıları başkentin 140 kilometre güneybatısında yer alan Vatiyye Hava Üssü'ne sığındı.

Vatiyye Üssü'ndeki Hafter milislerine yönelik 15 Nisan'da UMH güçlerince birkaç hava saldırısı gerçekleştirildi. UMH'ye bağlı silahlı birliklerin sözcüsü Yarbay Muhammed Kununu, bu saldırıları doğrularken karşı tarafın verdiği zayiata ilişkin açıklama yapmadı.

UMH yetkilileri 25 Mart'ta başlatılan "Barış Fırtınası" operasyonu kapsamında üssü ele geçirdiklerini ve aralarında pilotların da bulunduğu 27 askeri esir aldıklarını açıklamıştı.

Ancak Hafter'in bölge komutanı Abdullah el-Hemeli de bir açıklama yaparak, saldırıyı püskürttüklerini ve üssün büyük kısmının hala kontrolleri altında olduğunu duyurdu.

Vatiyye Üssü'nün Libya'nın batısı için önemi

"Barış Fırtınası" operasyonunun başladığı 25 Mart'tan bu yana Hafter'e ait savaş uçakları, rahatlıkla buradan havalanıp UMH mevzilerini bombalayamasa da çölün ortasında geniş ve çok korunaklı bir askeri alan olması hasebiyle Vatiyye Üssü stratejik önemini koruyor.

Ülkenin güneybatısındaki Cebel el-Garbi bölgesine bağlı Uceylat beldesi yakınlarında bulunan üsteki uçaklar, ülkenin batısısında hava güvenliğini sağlamanın yanı sıra özellikle de Trablus ve güneyindeki mevzileri bombalamak için kullanılıyordu.

İkinci Dünya Savaşı sırasında 1942 yılında açıldığı dönemde Ukbe bin Nafi olarak isimlendirilen Vatiyye, Mitiga Havalimanından sonraki en önemli hava üssü olarak kabul ediliyor. Vatiyye ayrıca Libya'da sivil uçuşların yapılmadığı tek üs olarak biliniyor.

Ağustos 2014'te Hafter milislerinin kontrolüne geçen Vatiyye'yi geri alabilmek için meşru hükümete bağlı Fecr-i Libya birlikleri 2016 yılına kadar üssün etrafında hazırlıklar yaptı. Nisan 2019'da kontrolü kısa süreli olarak sağlasa da daha sonra yeniden kaybetti.

Hafter milisleri Ağustos 2014'ten bu yana yaklaşık 6 yıldır üssü "Batı operasyonları komuta merkezi" olarak kullanıyor.

3 Nisan'da Vatiyye'ye düzenlenen hava operasyonunda üste bulunan Hafter milislerine ait park halindeki 3 adet Su-22 savaş uçağı ile çok sayıda araç, ağır silah ve tesis imha edildi. Ancak bu bilgi Hafter'in sözcüsü Ahmed el-Mismari tarafından kamuoyuna duyurulmadığı gibi medyaya da sızdırılmadı. Çünkü söz konusu operasyonda Hafter güçlerinin verdiği zayiat, Trablus'un batı bölgelerinde hava üstünlüğünün UMH'ye geçmesinde önemli bir rol oynamıştı.

Vatiyye'de kontrol kimin elinde?

Geçen pazartesi günü Libya'nın batısındaki Sabrata şehrinin yanı sıra 7 beldenin Hafter milislerinin elinden geri alınmasının ardından, kaçan milislerin bir bölümünün bu üsse sığınmaları, Vatiyye'de kontrolün daha çok Hafter'in elinde olduğu iddiasını güçlendiren bir gelişmeydi.

Sosyal medya ve Libya yerel basınında "devrik lider Muammer Kaddafi'nin oğlu Seyfulislam'ın Vatiyye'yi yönettiği" şeklinde paylaşımlar yapıldı. Ayrıca Sabrata ve Surman'da Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) ait panzerlerin yanı sıra 10 adet tankın da ele geçirilmesi Vatiyye'deki BAE ağırlığını gündeme getirdi.

Öte yandan BAE'nin Vatiyye'de bulunan komutanların tahliyesi için Tunus yönetiminden ara buluculuk talep ettiği ileri sürülüyor. Burada halen yabancı uyruklu askeri uzmanların ve subayların bulunduğu da iddialar arasında yer alıyor.

UMH askeri birlikleri tarafından tamamen kuşatılmış Vatiyye'de mutlak kontrol Trablus hükümetinin eline geçmek üzere. Ancak cumartesi günü Trablus'un güneydoğusundaki Terhune kentine başlatılan operasyon nedeniyle burasının şimdilik bekletildiği ifade ediliyor.

Üssün stratejik önemini artıran unsurlar

Libya'nın bütün batı bölgelerini kontrol altında tutabilen hava üssü, buradan kalkan savaş uçaklarının gerektiğinde Tunus ve Cezayir'de de yakıt ikmali olmadan operasyon yapabilmelerine imkan sağlıyor.

Amerikalılar tarafından 1942 yılında yapılan üs, 7 ile 10 bin asker kapasitesinde bir alt yapıya sahip. Libya'daki diğer askeri üsler önemini bulundukları şehirlerden alırken, Vatiyye kurulduğu bölgenin coğrafi özelliği ile ön plana çıkıyor.

Kaddafi döneminde Mirage 2000 savaş uçakları bulunuyordu

Kaddafi döneminde Vatiyye Üssü'nde, Fransız yapımı çok maksatlı Dassault Mirage 2000 savaş uçaklarının filosu bulunuyordu.

Arap Baharı isimli süreçte, 2011 yılındaki NATO müdahalesinde Vatiyye'de bulunan uçaklar, askeri mühimmat, hava savunma sistemleri ve radarlar imha edildi ancak alt yapı zarar görmedi.

Hafter milislerinin Libya'nın batı bölgeleri ile ilgili komuta merkezi, hala bu 50 kilometrekarelik alanda kurulan üste bulunuyor.

Üste uzun süre yetecek kadar yaşam malzemesinin saklanabileceği bir sistem var. Ayrıca gerektiğinde çatışma ve savunma için akaryakıt, silah ve mühimmat ikmaline de uzun süre ihtiyaç duyulmuyor.

Vatiyye'nin ele geçirilmesi UMH'nin güvenli bir üsse sahip olmasının yanında, Mitiga Havalimanına alternatif olarak başkentin batısındaki Zuvara Havaalanının da sivil uçuşlar için kullanılmasının önünü açacak.

Libya'yı takip eden bölge uzmanları, UMH'nin ülkenin batısında yeniden elde ettiği kazanımları koruyabilmesi için Vatiyye'de kontrolün sağlanmasının hayati önem taşıdığı, aksi takdirde üssün Hafter güçlerince büyük bir tehdit olarak tekrar faaliyete geçirilebileceği değerlendirmesinde bulunuyor.