Libya'yı 24 Aralık'taki seçimlere kadar kimler yönetecek?

Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL), seçimlere kadar ülkeyi geçici olarak yönetecek yürütme otoritesini oluşturan Başkanlık Konseyi için 24, Başbakanlık için de 21 aday bulunduğunu açıkladı.

Geçici yürütme otoritesi, Başkanlık Konseyi (başkan ve iki yardımcısı) ve Başbakanlık makamlarından oluşuyor.

Başkanlık Konseyi üyeleri ve Başbakan olmak üzere 4 yöneticinin yer alacağı yeni geçici hükümete seçilecek isimler, BM öncülüğündeki Libya Siyasi Diyalog Forumu'nun 75 üyesi tarafından 1-5 Şubat tarihlerinde Cenevre’de yapılacak oylamayla belirlenecek.

Cenevre’deki seçim süreci nasıl işleyecek?

BM Libya Temsilcisi Stephanie Williams’ın açıklamalarına göre, Başkanlık Konseyi üyeleri ve Başbakan, Libya Siyasi Diyalog Forumu'nun 75 üyesi tarafından seçilecek.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Libya’yı oluşturan 3 bölgeden (Batıda Trablus, doğuda Sirenayka, güneyde Fizan) birer aday belirlemeleri ve en az yüzde 70 oy oranıyla birini seçmeleri beklenecek.

Eğer bu gerçekleşmez ise her bölge geçiş otoritesinin 4 üyesi için birer aday belirlediği bir liste hazırlayacak. Oylamaya sunulabilmesi için her listenin 8’i batıdan, 6’sı doğudan, 3’ü de güneyden toplamda 17 tavsiye oyu alması gerekecek.

Bu listelerden, oyların yüzde 60’ını alan seçilecek. Eğer bu da sağlanamaz ise en fazla oyu alan iki liste için oy kullanılacak.

Yüzde 50+1’i alan liste geçiş dönemi otoritesini oluşturacak.

Kimler yarışıyor?

Başkanlık Konseyi için Libya Yüksek Devlet Konseyi Başkanı Halit el-Meşri, Savunma Bakanı Selahaddin Nemruş, UMH’nin Batı Cephesi Komutanı Usama Cüveyli ve Tobruk’ta konuşlu Temsilciler Meclisi Başkanı Akila Salih, uzun yıllar Libya’nın Amman Büyükelçiliği görevini yürüten Muhammed Hassan Süleyman el-Bergasi gibi isimlerden oluşan 24 kişi yarışıyor.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Başbakanlık için ise batı bölgesinden, İçişleri Bakanı Ali Fethi Başağa ve Başkanlık Konseyi Başkan Yardımcısı Ahmet Muaytik, doğu bölgesinden Cemal Ebukureyn, Atıl el-Hasiye, güney bölgesinden Usama Sayd, Muhammed Ensari gibi isimlerden müteşekkil 21 aday yarışıyor.

BM Libya Misyonu tarafından yapılan açıklamaya göre, geçiş döneminde aday olanlar, seçimlerde aday olmayacaklarını da taahhüt etti.

Bugün Cenevre’de başlayan seçimlerin galiplerinin kimler olacağı ise merak konusu. Başbakanlık için Ahmet Muaytik ile Fethi Başağa arasında zorlu bir yarışın yaşanacağı konuşuluyor.

Başkanlık Konseyi için ise Halit el-Meşri ile Akila Salih’in isimleri ön plana çıkıyor. Ancak Başkanlık Konseyi’ne 3 kişi seçilecek ve her biri ayrı bölgelerden olacak.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Hafter milisleri sonuçları kabul eder mi?

Muammer Kaddafi'nin devrilmesinden sonra istikrarsızlık sarmalına sürüklenen Libya'da 2015 yılında BM gözetiminde seçimlerin yapılması ve ülkenin çatışma ortamından kurtulması için Süheyrat Anlaşması imzalanmıştı.

Anlaşmanın taraflarından biri olan Hafter milisleri, anlaşma şartlarına uymayarak birçok şehire ağır silahlarla saldırmış, sivil katliamlara imza atmıştı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Rusya, Fransa ve Mısır tarafından desteklenen milis güçler, Nisan 2019'da da başkent Trablus'u ele geçirmek için saldırıya geçmişti.

Trablus ve çevresinde bir yıl süren savaşın sonunda Akila Salih'in de destek verdiği milis güçler hezimet yaşadı ancak geride insanlığa karşı suç sayılan "Toplu mezarlar" bıraktı.

Hafter milislerine bağlı Kanilerin kontrol altında tuttuğu Terhune'de yüzlerce insanın gömüldüğü toplu mezarlar bulundu. 

10 yıla yaklaşan süreç içerisinde Kuzey Afrika ülkesi Libya'da BM gözetiminde yapılan müzakereler, Hafter ve destekçileri tarafından sabote edildi. Peki, halihazırda devam eden sürecin sonucunu kabul ederler mi? 

Hafter milisleri ve destekçilerinin daha önce yaptıklarına bakıldığında, bu soruya olumlu cevap vermek neredeyse imkansız hale geliyor.

Halife Hafter- Akila Salih çekişmesi

2015 yılında BM gözetiminde imzalanan Suheyrat Anlaşması’nı tanımayarak, askeri ve siyasi paralel yapılar kuran Tobruk’taki Temsilciler Meclisi Başkanı Akila Salih ile milis güçlerin lideri Halife Hafter, uzun bir süredir anlaşmazlık yaşıyor.

Hafter’e “Mareşal” rütbesini Meclis Başkanı olarak takan Salih, 4 Nisan 2019’da başkent Trablus’a başlatılan saldırının da en büyük destekçisiydi.

Esasen Libya’nın doğusundaki önemli kabilelerden biri olan Ubeydat’a mensup olan Salih, Rusya’dan alınan destekten, paralı milis güçleri Wagner’in ülkedeki varlığına kadar birçok konuda Hafter’le iş birliği içerisinde.

Ancak, Trablus önlerinde yaşanan hezimetin ardından Salih ile Hafter arasında soğuk rüzgarlar esiyor. Aylardır süren Libya Siyasi Diyalog Forumu görüşmelerinin son evreye girdiği bu günlerde yerel medyada yer alan haberler, Akila Salih-Hafter çekişmesine, dış destekçilerin de müdahil olduğuna işaret ediyor.

[Tobruk'taki Temsilciler Meclisi Başkanı Akila Salih. Fotoğraf: AA]

Akila Salih, BM Libya Misyonu’nun açıklamasına göre, Başkanlık Konseyi için aday. Eğer gerekli oyu alabilirse, Başkanlık Konseyi Başkanı, yani Faiz es-Serrac’ın yaptığı görevi üstlenecek.

Ancak tam da bugünlerde Libya’nın doğusunda önemli bazı iddialar dolaşımda. Arap basınında da oldukça fazla yer bulan iddiaya göre, Hafter milislerinin 'Genelkurmay Başkanlığını' yapan Abdülrezzak el-Nazuri’ye bombalı bir suikast düzenlendi.

Emiratesleaks adlı sitede yer alan habere göre, suikastın arkasında Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) var. Zira sağlık sorunlarının olduğu bilinen Halife Hafter’den sonra doğudaki milislerin Akila Salih’e yakın Nazuri’nin kontrolüne geçmesini BAE ve Mısır istemiyor.

BAE ve Mısır’ın Hafter’e destekleri biliniyor. BM raporlarına da yansıyan bu destek, halihazırda da devam ediyor. Bu iddialar, Hafter ile Başkanlık Konseyi’ne aday olan Salih arasındaki çekişmeyi göstermesi bakımından önemli.

Peki, bu durumda Akila Salih’in BM gözetiminde devam eden siyasi diyalog görüşmelerinden çıkacak sonuca göre Başkanlık Konseyi’ne seçilmesi Hafter’in süreci kabul etmesini kolaylaştırır mı?

Libya’yı yakından takip eden uzmanların cevabını en çok aradığı sorulardan biri de bu.

Libya'da ateşkesle başlayan siyasi diyalog süreci

İsviçre'nin Cenevre kentinde 19-23 Ekim'de düzenlenen 5+5 Ortak Askeri Komite toplantıları sonucunda Libyalı taraflar arasında kalıcı ateşkes anlaşması imzalanmıştı.

BM öncülüğünde 9 Kasım'da Tunus'ta başlayan ve Libya'daki farklı siyasi ve sosyal kesimleri temsilen seçilen 75 kişi ile yürütülen "Libya Siyasi Diyalog Forumu'nda", 24 Aralık 2021'de Libya'da genel seçimlere gidilmesi kararlaştırılmıştı. Forum kapsamında, ülkedeki devlet kurumlarının birleştirilmesi ve seçimlere kadar ülkeyi yönetecek yeni bir Başkanlık Konseyi ve yürütme organının belirlenmesi hedefleniyor.

BM Libya Destek Misyonu'ndan (UNSMIL) yapılan açıklamaya göre, UNSMIL Temsilcisi Stephanie Williams, 3 Ocak'ta Libya’da ortak yürütme otoritesinin seçilmesine ilişkin meseleleri görüşmek üzere Danışma Komitesi’nin oluşturulduğunu açıklamıştı.

Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde düzenlenen Libya Siyasi Diyalog Formu'nun yeni toplantısı, İsviçre'nin Cenevre kentinde 13 Ocak'ta başlamıştı.