Portre: Zimbabve'yi 37 yıl yöneten Robert Mugabe

Güney Afrika'nın denize kıyısı olamayan ülkesi Zimbabve'nin 1980'de bağımsızlığını kazanması ile başbakanlık koltuğuna oturan ve 37 yıl iktidarda kalan Robert Mugabe, 95 yaşında hayatını kaybetti.

Eski İngiliz sömürgesi olan ve bağımsızlık öncesi Güney Rodezya adını taşıyan Zimbabve'yi 37 yıl yöneten Robert Mugabe, 1924'te dünyaya geldi.

Güçlü hitabetiyle bilinen Mugabe, ilk olarak 1970'li yıllarda başını çektiği Zimbabve Afrikalı Ulusal Birliğinin (ZANU) beyazlara karşı verdiği mücadeleyle ün kazandı.

Mugabe, partisinin mart 1980 seçimlerini kazanması sonrasında ülkenin ilk başbakanı oldu ve ülkenin adı Zimbabve olarak değiştirildi.

1982-1986 yıllarında Mugabe'nin eski hükümet ortağı Joshua Nkomo ve partisi Zimbabve Afrika Halkları Birliği (ZAPU) ile yaşanan siyasi kriz iç çatışmaya dönüştü ve çatışmalarda yaklaşık 20 bin kişi hayatını kaybetti.

(Robert Mugabe'nin liderliğini yaptığı milis güçler. Fotoğraf: AFP)

Ancak Mugabe, ülke içinde tekrar uzlaşma çabalarını artırdı ve ZAPU ile anlaşma sağladı. Bu sayede 1987 yılında boşalan devlet başkanlığı koltuğuna oturdu.

Robert Mugabe daha sonra ülkede 1990, 1996, 2002, 2008 ve 2013 yıllarında yapılan seçimleri de kazanarak devlet başkanlığı koltuğunda oturmayı sürdürdü.

(Devlet Başkanı seçilen Mugabe ve selefi Joshua Nkomo. Fotoğraf: AFP)

Devlet Başkanı seçildikten sonra başbakanlığı ortadan kaldıran Mugabe, dünya çapında birçok eleştiriye maruz kaldı. Dönemi, yolsuzluk, siyasi muhalefeti bastırmak, toprak reformunu kötü idare etmek, ekonomiyi kötü yönetmek ve insan haklarını ihlal etmek suçlamaları ile anıldı.

Dahası ülkesi Zimbabve uzun yıllardır, dünyanın en yüksek enflasyon oranına sahip ülkesi konumunda.

(Zimbabve'de bir maden işçisi. Fotoğraf: AFP)

37 yıl iktidarda kaldı, halefini belirleme çabası sonu oldu

Robert Mugabe’nin yönetimindeki Zimbabve’de yaşananların temelinde, ülkeyi Mugabe’den sonra kimin yöneteceği yatıyordu.

Ülkede, ordunun müdahalesini getiren süreç, Mugabe'nin Devlet Başkan Yardımcısı Emmerson Mnangagwa'yı görevden almasıyla başladı.

Bu hamle, haleflik yarışında Mugabe'nin 52 yaşındaki eşi Grace Mugabe'nin bir adım öne çıktığı yorumlarının yapılmasına neden oldu.

(Mugabe'nin eşi Grace Mugabe. Fotoğraf: AFP)

Mnangagwa, görevden alınması sonrası iktidar partisi ZANU-PF'nin gücünü halktan değil, 2 kişiden alan bazı disiplinsiz ve bencil kişilerce yönetildiğini ileri sürdü. Bu açıklamanın ardından Mugabe'ye savaş açan Mnangagwa'ya ordudan destek geldi.

Genelkurmay Başkanı Constantino Chiwenga, Mnangagwa'nın destekçilerine yapılan tasfiyeye son vermek için "adım atmaya" hazır olduklarını belirterek, askeri müdahalenin işaretini verdi.

İktidar partisi ZANU-PF, bu açıklamadan sonra Genelkurmay Başkanı Constantino Chiwenga'yı "vatana ihanetle" suçladı ve askeri baskıya boyun eğmeyeceklerini açıkladı.

(Mugabe'nin istifasını isteyen protestocular, 18 Kasım 2017, Harare. Fotoğraf: AFP)

Darbe ile uzaklaştırıldı

Kasım 2017’de Mugabe’ye karşı harekete geçen ordu, başkent Harare’de devlet televizyonunu ele geçirdi. Sokaklara çıkan binlerce kişi de Mugabe’den görevi bırakmasını istedi.

Ordu, televizyondan okuduğu bildiride, Mugabe’ye yapılanın darbe olmadığını savundu.

(Tümgeneral Sibusiso Moyo, devlet televizyonundan açıklama yapıyor. 15 Kasım 2017, Harare. Fotoğraf: AFP)

Daha sonra ise Mugabe ile ordu arasında görüşmelerin başladığı duyuruldu. Ancak Mugabe, kuruculuğu ve liderliğini yaptığı ZANU-PF partisindeki görevinden alındı. Yerine ise eski Başkan yardımcısı Mnangagwa atandı.

Grafik: Şeyma Özkaynak

Kaynak: AFP, BBC, AA