Rusya-Çin ilişkileri Pekin lehine gelişiyor

Geçtiğimiz günlerde ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Başkanı William Burns, birçok platformda uzun yıllar konuşulacak bir tartışmanın fitilini ateşledi.

Esasen ABD’li yetkililer, Ukrayna savaşının başladığı Şubat 2022’den bu yana, Çin’in Rusya’nın yanında savaşa müdahil olma girişimlerinin doğuracağı sonuçlar konusunda uyarılar yapıyordu.

Burns ise, geçmişte yapılan açıklamalardan farklı birkaç noktaya değindi. Bunlardan en önemlisi hem ABD hem de Avrupa ile ilişkileri bozulan, petrol ve doğalgaz ihracı engellenen Rusya’nın Çin’in sömürgesi olabileceği iddiasıydı.

CIA Başkanın sözlerinin tamamı şöyle;

“Rusya, Çin'e giderek daha bağımlı hale geliyor. Enerji kaynakları ve hammadde ihracatı alanında bağımlıkları artıyor ve bir açıdan zamanla Çin'in ekonomik sömürgesine dönüşme riskiyle karşı karşıyalar.”

Peki, Burns bu sözleri hangi bağlamda söyledi?

Konu tabii ki Ukrayna’ydı. Burns, CBS kanalına verdiği röportajda, Çin’in Ukrayna savaşında Rusya’ya destek olmak için ‘ölümcül silah’ yardımında bulunma olasılığına dikkat çekti.

Hatta daha da öteye giderek, “Çin liderliğinin ölümcül silah sağlamayı düşündüğünden eminiz” dedi.

Bu ifadeler, Biden yönetiminin bu konudaki geçmiş değerlendirmelerine göre köklü bir değişikliğe işaret ediyordu.

Zira CIA Başkanı, nisan ayı başlarında Georgetown Üniversitesi’nde öğrencilere hitaben yaptığı bir konuşmada, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in “Rusya’nın çok önemsediği ölümcül silahları Ukrayna’da kullanılmak üzere sağlama konusunda çok isteksiz olduğunu” söylemişti.

Burns, söz konusu röportajında da Çin’in Rusya’ya öldürücü yardım gönderme kararını henüz vermediğini vurgulayarak, “Henüz nihai bir kararın verildiğine ve ölümcül ekipmanın sevkiyatına dair kanıt görmüyoruz” dedi.

ABD yönetiminin bu bilgileri paylaşma amacının Çin’i ölümcül yardım gönderme kararından caydırmak olup olmadığına dair bir soruya ise, “Plan bu. Şi’nin bunu sağlaması çok riskli ve akılsızca bir adım olur” yanıtını verdi.

Burns, ‘CIA, Şi’nin bu konuda hangi görüşte olduğunu biliyor mu?’ şeklindeki bir soruyu ise şöyle yanıtladı;

“Bence Çinliler, ölümcül ekipman sağlama konusunda ifade ettiğimiz endişelerin sonuçlarını değerlendirmeye çalışıyor. Bazı ciddi sonuçlarla karşılaşacakları noktalar var ve biz de bunu açıklığa kavuşturmaya çalıştık.”

CIA Başkanının 1 ay arayla verdiği iki röportajda çok önemli olarak görülen bir netlik var. Bunlardan birincisi ABD, “Rusya’ya sağlanacak ölümcül” silah konusunda daha ciddi.

İkincisi ise, Çin-Rusya ilişkilerinin nereye evrilebileceği konusunda endişeleri var.

Ekonomik göstergeler ne diyor?

Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, Ukrayna Savaşı başlamadan önce, yani 2021’de AB, Rusya'dan 155 milyar metreküp doğal gaz ithal etti. Bu miktarın 15 milyar metreküpünü LNG ithalatı oluşturdu. Rusya'nın AB'nin toplam gaz ithalatındaki payı yüzde 45 olurken, toplam gaz tüketimindeki payı yüzde 40 olarak hesaplandı.

[Kuzey Akım 1 ve 2 doğal gaz boru hatlarında oluşan sızıntı, doğalgaz sevkiyatına büyük darbe vurmuştu.]

Ukrayna Savaşı’ndan sonra ise Rusya’nın doğalgaz ihracatı ciddi oranlarda düştü. Ancak Rusya yeni pazarlar bulmakta zorlanmadı.

Yeni Pazar: Çin

CIA Başkanı Burns’un sözlerini, Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak’ın açıklamaları üzerinden anlamlandırmak daha doğru olacaktır.

Novak, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, Rusya’nın Avrupa’ya gönderdiği enerji kaynaklarının önemli oranda yeni pazarlara yönlendirildiğini söyledi.

 “Avrupa’ya gönderdiğimiz petrolün yüzde 20’sini Çin ve Hindistan gibi Asya pazarlarına yönlendirdik.”

Novak, doğal gaz ihracatında da benzer bir durumun yaşandığına işaret etti:

 “Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatını yaklaşık yüzde 30 azalttık ve bir kısmını Asya’ya yönlendirdik. Özellikle Sibirya’nın Gücü üzerinden Çin’e sevkiyatı yaklaşık yüzde 50 artırdık.”

Ambargolara rağmen petrol gelirleri arttı

Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, ülkesinin geçen yıl petrol üretim ve ihracatını artırdığını belirtti:

"Petrol ve doğal gaz sektöründen elde edilen bütçe gelirleri de 2022'de yüzde 28 artarak 2,5 trilyon rubleye çıktı."

Rus petrol sektörünün "dost olmayan" ülkelerin yaptırımlarına rağmen 2022'yi verimli tamamladığına işaret eden Novak, "Geçen yıl 535 milyon ton petrol üretildi, bu da 2021'e kıyasla 10 milyon ton yani yüzde 2 artış demek" dedi.

Petrol ihracatının da geçen yıl 2021'e kıyasla yüzde 7 arttığını belirten Novak, Sibirya'nın Gücü doğal gaz boru hattı üzerinden Çin'e sevkiyata dikkat çekti:

"Petrol ve doğal gaz sektöründen elde edilen bütçe gelirleri de 2022'de yüzde 28 artarak 2,5 trilyon rubleye (yaklaşık 37 milyar dolar) çıktı. Sibirya'nın Gücü üzerinden sevkiyat 15,5 milyar metreküpe çıkarak rekor kırdı." 

[Rusya petrol ve doğalgaz gelirlerini yüzde 28 arttırdı.]

İki ülke arasındaki ilişkiler derinleşiyor

Rusya, Ukrayna; Çin ise Tayvan konusunda Batı ile kriz yaşıyor. Her iki ülke de, pek çok alanda birbirine destek veriyor.

Pekin ile Moskova arasındaki ticaret hacmi de derinleşen ilişkilerin en büyük göstergesi.

Öyle ki, iki ülke arasında 2021’de 148 milyar dolar iken, bu rakam 2022’de 190 milyar dolar ile rekor bir seviyeye ulaştı.

2021’in Şubat ayında iki ülke lideri Pekin kış Olimpiyatlarında bir araya geldi. Stratejik işbirliği vizyon belgesi imzaladı.

[Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Çin ziyaretinde 30'a yakın anlaşma imzalandı.]

Çin Devlet Başkanı Şi de salgın sonrası ilk yurtdışı ziyaretini Rusya’ya gerçekleştirdi. Bu ziyaret hem Ukrayna ile savaşta olan Rusya’ya destek hem de derinleşen ilişkilere atfedilen önemin bir göstergesi olarak görüldü.

Öte yandan Şanghay İşbirliği Örgütü'nün Avrasya ölçeğinde daha da etkili olması için Moskova ve Pekin’in ortak gündem maddesi. Zira her iki ülkede sık sık tek kutuplu olmayan bir dünyanın varlığından söz ediyor.

Özellikle Ukrayna Savaşı ile rekor seviyede artan ticari ilişkiler ve örtüşen siyasi vizyon, Pekin ile Moskova’yı çok kutuplu dünyanın önemli partnerlerinden biri yapabilir.

Ancak CIA Başkanı Buns’un Rusya için söylediği “Çin'in ekonomik sömürgesine dönüşme riski” de uzun vadede yine Batı’nın Rusya karşısında takınacağı tutuma bağlı olarak önemini koruyacaktır.

Her ne kadar Çin-Rusya ilişkileri gelişse de, birçok önemli yazar ve düşünürün de de değindiği gibi, Pekin-Mokova hattında değişken, ABD ve Avrupa’nın Rusya siyaseti olacaktır.