Seçim sonrası ilk ziyaret, verilen önemin göstergesi

Azerbaycan’da seçimleri kazanan İlham Aliyev, ilk yurt dışı ziyaretini Türkiye’ye yaptı. Bu ziyaret, iki ülkenin yakınlığını göstermenin yanında diplomasinin yazılı olmayan bir kuralını da yeniden hatırlattı.

Bu kurala göre ülkelerde yeni bir yönetim işbaşına geldiğinde, dış ilişkilerde en çok önem verilen ülke ziyaret edilerek diplomatik faaliyetlere başlanıyor. Türkiye açısından 1980’li yıllardan itibaren yeni başbakan ve cumhurbaşkanlarının ilk ziyaret ettiği ülke KKTC oldu. Azerbaycan da 1991'de bağımsızlığını kazanmasının ardından ‘ilk’ kapsamına eklendi. Türkiye’de ilk ziyaretler KKTC ve Azerbaycan’a yapılıyor.

Türk Dünyası ve Balkanlar'da Türkiye hassasiyeti

Türkiye’nin diplomatik alanda önemsendiğinin bir göstergesi de bu ziyaretler. Son dönemde Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Balkanlar ve Kafkasya’da genellikle ilk ziyaret için tercih edilen ülke Türkiye.

Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in yanı sıra Türkmenistan Devlet Başkanı Kurbankulu Berdimuhammedov 2012’de, Kırgızistan Devlet Başkanı Sooranbay Ceenbekov 2018’de, Özbekistan Devlet Başkanı Şevket Mirziyoyev ise 2021’de ilk yurt dışı ziyaretlerini Türkiye’ye yaptılar.

Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Konsey Üyesi seçilen Bakir İzzetbegoviç 2015’te, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 2021’de yeniden seçildikten sonra ilk resmi ziyaretini Türkiye’ye yaptı.

NATO üyeliği için Türkiye’nin onayını isteyen İsveç’te Başbakan Ulf Kristersson’un 2022’de seçimi kazanmasının ardından ilk ziyaret ettiği ülke Türkiye olurken, Kanada Başbakanı seçilen Justin Trudeau G20 zirvesi vesilesiyle ilk ziyaretini Türkiye’ye yapmıştı. İtalya Başbakanı seçilen Giorgia Meloni de G7 Dönem Başkanı sıfatıyla ilk yurt dışı gezisini Türkiye’ye yaptı.

Görünenden daha fazla yakınlık var

Altınbaş Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Çağrı Erhan diplomaside sembolizmin önemine değinerek, “Bu sembolizm hem devlet ve hükümet başkanlarının hem de bakanların ziyaretlerinde, kullandıkları dil, hitap tarzı, karşılama biçimlerinde, aile fotoğraflarında yer almalarıyla, verilen değeri gösterir” diyor. Türkiye’de devlet politikası olarak ilk ziyaretlerin hep KKTC ve Azerbaycan’a yapıldığının altını çizen Erhan, şunları söylüyor:

“Aynı durum Azerbaycan ve KKTC için de geçerli. Bu ülkelerde seçim sonrası ilk ziyaretler Türkiye’ye yapılıyor. Azerbaycan’dan üst düzey bir ziyaret olursa havaalanında karşılıyoruz. Hitaplar önemli. ‘Gardaşım’, ‘aziz kardeşim’ diye hitap ediliyor. Bu, dünyaya da bir mesajdır. Uluslararası ilişkilerde dostluk düşmanlık yoktur, çıkarlar vardır denir ama Türkiye açısından KKTC ve Azerbaycan’da çıkarların ötesinde bir yakınlık söz konusu. Sayın Cumhurbaşkanımız, Türkiye’deki seçimden sonra ilk ziyaretini Azerbaycan ve KKTC’ye yaptı. Sayın Aliyev de hem bu yakınlığı göstermek hem de iade-i ziyaret için geldi.

Ülkeler bu ilk ziyaretle, diğerlerinden önde tuttukları ülkeyi gösterir ancak Türkiye-Azerbaycan yakınlığı bunun da ötesinde çünkü yıllar önce Sayın Haydar Aliyev’in dediği gibi, ‘iki devlet tek millet’ söz konusu. Bunun en somut örneği, Karabağ Savaşı’nda ve sonrasında Şuşa Mutabakatı’nda ortaya çıktı. Cumhurbaşkanımız, ‘Azerbaycan nasıl istiyorsa, öyle yardım edeceğiz” dedi. Sayın Aliyev ise Türkiye’nin olmadığı toplantılarda, aleyhte bir durum olursa, ‘Türkiye’nin burada temsilcisi yoksa, ben varım’ diyerek müdahale ediyor. Bunlar iki ülke ilişkilerinin yakınlığını gösteriyor.”

“Herkes kendi kulübünün başkanını ziyaret eder”

Bu ‘ilk ziyaretlerde’ genellikle komşuluk ilişkilerinin etkili olduğunu kaydeden Erhan, “Herkes kendi kulübünün başkanını ziyaret eder. Örneğin AB’ye sonradan giren Baltık ülkeleri ile Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri ilk olarak Almanya’yı ziyaret ediyor çünkü AB’de etkili olan ülke o” yorumunu yapıyor. Türkiye’nin Türk Konseyi’ni oluşturan ülkelerle de ilişkilerini geliştirdiğine dikkat çeken Erhan, “Türk Konseyi’ni oluşturan ülkelerle aynı milletin farklı parçalarıyız. Balkan ülkeleriyle ise gönül yakınlığımız var. Bugün Bosna-Hersek, Sırbistan, Kosova gibi gerilimleri hiçbir çıkar beklemeden çözmeye çalışan tek ülke Türkiye. Bu biliniyor ve bu nedenle AB’den daha samimi ve sıcak bulunup yaklaşılıyor” diyor.

Avrupa’da Almanya

Prof. Dr. Erhan’ın dikkat çektiği Almanya, AB ve komşu ülkelerin ilk sırasında. Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron, 2022’de ilk yurt dışı ziyaretini Almanya’ya yaptı. İngiltere Başbakanı Boris Johnson da ilk ziyaretini 2019’da yine Almanya’ya yapmıştı. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, 2021’de göreve geldikten sonra ilk ziyaretini Fransa’ya gerçekleştirdi.

Birleşik Krallık’ın baskın ülkesi konumundaki İngiltere’de öncelik döneme göre değişiyor. Boris Johnson’un tercihi Almanya olurken, Thresa May, İskoçya’ya ziyaret etmişti. Kasım 2022’de görev gelen Rishi Sunak ise ilk yurt dışı ziyaretini BM İklim Zirvesi’ne katılarak Mısır’a yaptı. Kral Charles ilk ziyaretini Fransa’ya yapmak istedi ancak gösteriler nedeniyle ertelenince 2023’te Almanya’yı ziyaret etti.  Veliaht Prens Wiliam ise evlendikten sonra ilk ziyaretini, devlet başkanlığını hala Britanya Kralı’nın yürüttüğü Kanada’ya yapmıştı.

ABD’de gelenek Kanada ve Meksika’yı ziyaretle başlamak olduğu halde Joe Biden ise 2021’de ilk yurt dışı ziyaretini İngiltere’ye yaptı.

Orta Doğu ve Uzak Doğu 

Irak Başbakanı Mustafa Kazımi, 2020’de seçildikten sonra ilk ziyaretini İran’a yaptı. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ise 2021’de seçimin ardından ilk ziyaretini Tacikistan’a gerçekleştirdi. Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah Es Sisi, ilk ziyaretini Cezayir’e gerçekleştirirken Gazze’deki katliamlarla dünyanın tepkisi çeken İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu 2022’de, Yunanistan Başbakanı Kriakos Miçotakis 2019’da ilk yurt dışı ziyaretlerini Kıbrıs Rum Kesimi’ne yaptılar.

Çin’de Şi Cinping, 2013’de Komünist Parti Genel Sekreteri seçildikten sonra ilk ziyaretini Rusya’ya yaptı. Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong-Un da 2018’de seçildikten sonra ilk ziyaretini Çin’e yapmıştı.