Suriye iç savaşının 7 yılı

Suriye'de Mart 2011'de başlayan iç savaş, 7. yılını doldurdu. Terör örgütü DEAŞ'ın doğuşu, ABD'nin DEAŞ ile mücadele bahanesiyle destek verdiği YPG/PKK'nın ülkenin dörtte birini işgal etmesi, Rusya'nın savaşa dahil olarak ibreyi muhaliflerden rejimin lehine çevirmesi, Esed rejiminin Rusya desteğiyle bekasını garantilemesi, binleri öldürdüğü kimyasal silah katliamlarından sorumlu tutulmaması ve Türkiye'nin YPG/PKK-DEAŞ'a karşı operasyonlar düzenlemesi, iç savaşın dönüm noktaları arasında yer alıyor.

Halk ayaklanmalarının fitili, 15 Mart 2011'de Dera ilinde bir grup öğrencinin okul duvarına "Ey doktor (Beşşar Esed) şimdi sıra sende" yazmasıyla ateşlendi.

• Suriye'de savaştan önce ve sonra çekilmiş fotoğraflar arasındaki farklar

Beşşar Esed rejiminin ülke geneline yayılan protestoları şiddetle bastırması, olayları iç savaşa çevirdi.

Birleşmiş Milletler yetkililerinin, kimyasal silah kullanma, halkı açlığa sürükleme, tehcir etme, ablukaya alma, keyfi tutuklama, işkence etme gibi savaş suçlarının işlendiğine dikkati çektiği iç savaş, 7. yılını doldurdu.

Derlenen bilgilere göre, sivil kayıpların yüz binlerle ifade edildiği, 5 milyon 600 sivilin mülteci konumuna düştüğü savaşın dönüm noktalarının kronolojisi şöyle:

Mart 2011: Dera'da başlayan gösteriler Şam'a yayıldı.

Nisan 2011: Ülkenin her kentinde gösteriler başladı. Rejim ordusu Dera'ya girdi. Türkiye'ye göç başladı.

Mayıs 2011: Rejim ordusunun müdahalesiyle ilk sivil kayıplar verildi.

Şubat 2012: Batı'dan Esed'e istifa çağrıları yükselmeye başladı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 13 üyesi, Esed'in istifasını öngören tasarıya evet oyu verirken Rusya ve Çin veto hakkını kullandı. Rusya ve Çin, Esed'e arka çıkmaya başladı. Rusya, şimdiye kadar 11 karar tasarısını veto ederken Çin de büyük kısmında ona eşlik etti.

Temmuz 2012: Askeri muhaliflerin oluşturduğu Özgür Suriye Ordusu, Halep'in kuzeyini ele geçirdi. Terör örgütü YPG/PKK, ilk toprak kazanımlarını elde etti. Rejim, Suriye'nin kuzeydoğusundaki Haseke ilinin Amude ilçesini, ülkenin kuzeybatısında Halep iline bağlı Afrin ilçesini ve kuzeydoğudaki Kobani (Aynularab) ilçesini örgüte devretti.

Kasım 2012: Rejime muhalif kişiler, Katar'da Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonunu (SMDK) kurdu. Batılı ülkeler, SMDK'yi Suriye halkının meşru temsilcisi olarak tanıdı.

Aralık 2012: Muhalifler, cephe hatlarında İran destekli Hizbullah milisleriyle karşılaştı. Ancak liderleri Hasan Nasrallah uzun süre Suriye'deki varlıklarını inkar etti.

Haziran 2013: İsviçre'nin Cenevre kentinde ilk görüşmeler yapıldı. Siyasi geçişin çerçevesini çizen Cenevre 1 Bildirisi kabul edildi. 9. toplantısı Ocak 2018'de yapılan Cenevre sürecinden henüz sonuç alınamadı. ABD, 14 Haziran'da rejimin muhaliflere karşı kimyasal silah kullanıldığının tespit edilmesinin ardından muhaliflere desteğini artıracağını açıkladı.

Ağustos 2013: Esed rejimi, Şam'ın Doğu Guta bölgesinde 1400'den fazla sivili kimyasal silah ile öldürdü.

Kasım 2013: Rejimin Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütüne (KSYÖ) verdiği taahhüt çerçevesinde stoku imha etme süreci başladı. Ancak ilerleyen süreçte bu, kağıt üzerinde kaldı. Rejim, kimyasal silah kullanmaya devam etti.

Terör örgütü PYD/PKK elebaşlarından Salih Müslüm, Suriye'nin kuzeyinde oluşturdukları sözde yerel meclis kurduklarını, bunun, ileride ilan edecekleri özerk yönetimin ilk adımı olduğunu söyledi.

Ocak 2014: Terör örgütü DEAŞ, "kalesi" olarak anılacak Rakka'yı ele geçirdi. 2014, DEAŞ tehdidinin yükseldiği dönem oldu. Bu yükseliş, YPG/PKK'ya Batı nezdinde meşruiyet sağlamaya başladı.

Haziran 2014: DEAŞ, sözde hilafet ilan etti.

Eylül 2014: ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyon DEAŞ'a yönelik hava saldırıları düzenlemeye başladı.

Ocak 2015: ABD'nin hava desteğini alan YPG/PKK, Şanlıurfa'nın Suruç ilçesinin karşısına denk düşen, Suriye topraklarındaki Aynularab'ı (Kobani) DEAŞ'tan alıp kendisi işgal etti. Bu tarihten sonra örgüte ABD desteği arttı.

Mayıs 2015: Muhalifler, Suriye'nin kuzeybatısındaki İdlib ilini ele geçirdi.

Eylül 2015: Rusya, 30 Eylül'de iç savaşa doğrudan müdahale etti ve iç savaşın gidişatını rejimin lehine çevirdi. Rejim, Rusya'nın hava, İran güçlerinin kara desteğiyle muhaliflere karşı birçok cephede operasyon başlattı.

Ekim 2015: İran destekli milisler, Halep, Şam-Dera-Kuneytra, Humus ve İdlib'de rejime kara desteğini yoğunlaştırdı.

Aralık 2015: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, siyasi geçişin yol haritasını karara bağladı. Ülke genelinde ateşkes sağlanması, geçiş hükümeti üyelerinin belirlenmesi, yeni anayasa hazırlanması ve adil seçimlerin düzenlenmesi başlıklarını içeren 2254 sayılı karar, sonraki Cenevre toplantılarında temel müzakere belgesi kabul edildi. Tüm bunlar için iki yıllık bir süreç öngören karar, Esed'in iktidarını en az 2 yıl güvenceye almış oldu.

YPG/PKK, ABD'nin hava desteğiyle Fırat Nehri'nin üzerindeki Tişrin Barajı'nı DEAŞ'tan alarak nehrin batı yakasına geçti.

Şubat 2016: Rejim ve destekçileri, Halep'in Türkiye ile sınır temasını sağlayan insani koridoru kesti. Kenti kuzeyden ve güneybatıdan kuşattı.

Ağustos 2016: YPG/PKK, ABD'nin yoğun desteği sayesinde Fırat Nehri'nin batısındaki Menbiç'i işgal etti. ABD'nin "DEAŞ'ın Menbiç'ten çıkarılmasının ardından, YPG/PKK'nın burayı terk edeceği garantisi" boş çıktı. YPG/PKK, Fırat'ın batısında yayılma planını sürdürdü.

Türkiye, Fırat Kalkanı Harekatı'nı başlattı. 6 ay içinde ÖSO'nun desteğiyle Türkiye-Suriye sınırındaki toplam 2055 kilometrekarelik alan terörden arındırıldı.

Eylül 2016: Rejim, Halep'i tam kuşatmaya aldı. Yaklaşık 300 bin sivil, rejim güçlerinin tam kuşatmasına girdi ve 3 ay boyunca bin 138 sivil öldürüldü.

Aralık 2016: Türkiye ve Rusya'nın arabuluculuğu ve garantörlüğünde 13 Aralık'ta ateşkes ilan edildi ve siviller ile muhalif savaşçılar, İdlib'e tahliye edildi.

Şubat 2017: Türkiye ve Rusya, Halep ateşkes anlaşmasını Suriye geneline taşımak için Kazakistan'ın başkenti Astana'da bir arada geldi. Astana'da İran'ın da katılımıyla 8 toplantı düzenlendi. Bu sayede Suriye askeri muhalefeti, uluslararası alanda zemin kazanarak ön plana çıktı, Cenevre'ye gelmesi desteklendi.

Astana toplantısı, Cenevre sürecini de canlandırdı. Bir senenin ardından Cenevre 4 toplantısı yapıldı. Cenevre'de yıl boyunca yapılan 5 tur müzakerede Esed rejimi, bir yandan sahada saldırılarına devam ederken, diğer yandan BM Güvenlik Konseyinin 2254 sayılı kararında belirlenen siyasi geçiş gündemi yerine kendi eklettiği terörle mücadele başlığına odaklandı.

Nisan 2017: Rejim güçleri, 4 Nisan'da İdlib'e bağlı Han Şeyhun'a kimyasal silah ile saldırdı. En az 100 sivil öldü, 500'den fazlası yaralandı. Bunun üzerine ABD'deki yeni Donald Trump yönetimi, kimyasal saldırıyı yapan uçakların kalktığı Şayrat Hava Üssü'ne füze saldırısı düzenledi. Ancak ABD'nin tepkisi bununla sınırlı kaldı.

Mayıs 2017: Türkiye, Rusya ve İran, çatışmaların en yoğun olduğu 4 alanı (İdlib, Humus, Şam ve çevreleri ile güney cephesini) gerginliği azaltma bölgesi ilan etti.

Ekim 2017: TSK, Astana anlaşmaları çerçevesinde İdlib'e intikal ederek ateşkes gözlem noktaları kurma sürecini başlattı. Şimdiye dek 6 adet gözlem noktası kuruldu.

DEAŞ, Rakka ve Deyrizor'dan çıkarıldı. YPG/PKK, Rakka merkezini, Irak sınırındaki Deyrizor'un Fırat Nehri'nin doğusunda kalan enerji zengini bölümünü işgal etti.

Kasım 2017: Rejimin başkent Şam'ın doğusunda yaklaşık 400 bin sivilin 5 yıldır ablukada tuttuğu Doğu Guta kuşatması sıkılaştı. Rejim kara ve hava saldırılarını 14 Kasım'dan bu yana şiddetlendirdi.

Ocak 2018: Türkiye, Afrin'deki terör örgütleri YPG/PKK-DEAŞ'a karşı Zeytin Dalı Harekatı'nı başlattı. Şimdiye kadar bin 100 kilometrekareden fazla alan terörden arındırıldı. 

Kaynak: AA