Rusya-Ukrayna Savaşı'nın başlamasıyla enerji sorunu yaşayan Avrupa, enerji güvenliğini sağlamak amacıyla, Orta Asya'nın en büyük doğal gaz üreticisi ve ihracatçısı konumundaki Türkmenistan ile bu alandaki işbirliklerini geliştirmeye yönelik çabalarını artırdı.
Türkmenistan'ın 2008'de AB ile imzaladığı enerji işbirliği ve karşılıklı anlayışa ilişkin Çerçeve Anlaşması'na dayalı, taraflar arasında enerji alanındaki işbirliği yeni bir döneme girdi.
Bunun üzerine 2011'de eski Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ve dönemin Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso'nun başlattığı Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı projesinin yapım görüşmeleri yeniden ön plana çıktı.
Türkmenistan'ın bu projeyi hayata geçirerek Avrupa pazarına açılma politikası ülkenin öncelikleri arasında yer alırken, Türkmen yetkililer de çeşitli vesilelerle yaptıkları açıklamalarda, ülkelerinin Trans-Hazar boru hattı inşası yoluyla Avrupa’ya gaz tedarik etmeye yönelik kararlılığını dile getirmeye başladı.
Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye ve Avrupa'ya ulaştırılmasına ilişkin zapt imzaladı
Türkiye ve Azerbaycan'ın ortak girişimiyle Trans Hazar boru hattı projesi kapsamında Türkmenistan gazının Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı'na (TANAP) bağlanması gündeme gelirken, bununla ilgili ilk adım, 14 Aralık 2022'de Türkmenistan'ın Avaza bölgesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov'un katılımıyla düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları 1. Zirvesi'nde atıldı.
Zirvede konuşan Erdoğan, "Türkmen doğal gazının Batı pazarlarına taşınması için çalışmalara artık başlamamız gerekiyor. Hazar'daki dostluk sahasında, Türkmen ve Azerbaycanlı kardeşlerimizle işbirliğine hazırız." ifadelerini kullanmıştı.
Zirvede liderler, Türkmenistan gazının Türkiye ve Avrupa'ya ulaştırılması için üç ülke arasında Enerji Alanında İşbirliğinin Geliştirilmesine Dair Mutabakat Zaptı imzalarken, bu belge, Türkmen gazının Azerbaycan üzerinden Türkiye ve Avrupa'ya ulaştırılması için önemli bir yasal altyapıyı oluşturuyor.
Mutabakat zaptı, Türkmen doğal gazının TANAP üzerinden Türkiye ve Avrupa'ya taşınabilmesi için Türkmenistan'a önemli fırsatlar sunarken, zirvede, bu konunun detaylarını değerlendirmek için üç ülkenin yetkililerinin yer alacağı bir çalışma grubu oluşturulması da kararlaştırıldı.
Bu projenin hayata geçirilmesiyle hem Avrupa'daki enerji krizi sonucu ortaya çıkan doğal gaz sorununun çözümüne katkıda bulunulması hem de Türkmenistan'ın doğal gaz ihracatı coğrafyasının Avrupa'ya doğru genişlemesi umuluyor.
Türkmenistan, doğal gaz tedarikçileri ve tüketicileri arasında kilit konumda
Türkmenistan, sahip olduğu enerji rezervleri ve üretimiyle bölgedeki doğal gaz tedarikçileri ve tüketicileri arasında kilit konumda bulunuyor.
Resmi verilere göre, doğal gaz rezervlerinin yaklaşık 15 trilyon metreküp olarak tahmin edildiği Türkmenistan, bir taraftan üretimini artırmak için çaba gösterirken diğer taraftan da doğal gaz ihracat hacmini yükseltmeyi ve ihracat coğrafyasını genişletmeyi hedefliyor.
2020'de 66 milyar metreküp doğal gazın üretildiği Türkmenistan'da, enerji sektörünün geliştirilmesine yönelik yatırım projelerinin hayata geçirilmesi sonucunda 2021'de bu rakam 83 milyar metreküpe çıkarıldı. Böylece ülkenin bağımsızlığını kazanmasından bu yana yıllık en yüksek doğal gaz üretim seviyesine ulaşıldı.
Yıllık ortalama 80 milyar metreküple Orta Asya'nın en büyük doğal gaz üreticisi Türkmenistan, bunun yarısından fazlasını ihraç ediyor.
Türkmenistan'da yıllık üretilen doğal gazın yaklaşık 35 milyar metreküpü ülke içinde tüketilirken, 40 milyar metreküpü Çin'e, kalan kısmı ise Rusya, Özbekistan ve İran üzerinden Azerbaycan'a ihraç ediliyor.
Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattı
İlk şebekesi 2009'da hizmete açılan Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattının 3 farklı şebekesi üzerinden halen yıllık yaklaşık 40 milyar metreküp doğal gaz satışı gerçekleştiren Türkmenistan, halihazırda Çin'in en büyük tedarikçisi konumunda.
Çin ile boru hattının 4. şebekesinin inşasına ilişkin görüşmeler sürerken, bunun faaliyete geçmesiyle, boru hattı üzerinden yıllık ortalama 50 milyar metreküp Türkmen doğal gazının Çin'in güney bölgelerine ulaştırılması mümkün olacak.
Türkmenistan, Rusya'nın başını çektiği üçlü gaz birliğine "soğuk yaklaşıyor"
Bu arada, Ukrayna-Rusya Savaşı'nın başlamasıyla Batı'nın yaptırım ve ambargolarıyla karşı karşıya kalan Rusya, enerji alanında yeni arayışlar kapsamında Türkmenistan'ı da Kazakistan ve Özbekistan ile oluşturdukları üçlü doğal gaz birliğinde görme niyetini ifade etti.
Rusya'nın bu planı, Çin'in ana doğal gaz sağlayıcısı Türkmenistan'ı memnun etmedi.
Bununla ilgili konuşan Türkmengaz Devlet Kurumu Başkan Yardımcısı Murat Arçayev, "üçlü gaz birliği" ile hangi genişleme fırsatlarından bahsedildiği ve bununla hangi ülkelerin ilgilendiği gibi konuların açıklığa kavuşturulması gerektiğini belirtirken, uzmanlar, Arçayev'in sözlerini, Türkmenistan'ın "üçlü gaz birliğine soğuk yaklaştığı" şeklinde yorumladı.
7.5ºC
Ankara
