Türk dünyasında işbirliği: Doğal gazdan sonra sıra petrolde mi?

Türk dünyası arasındaki iş birliği ve ticaret her geçen gün daha da gelişerek büyüyor. Öyle ki, değerli coğrafyalarda yer alan Türk ülkelerin birbirleriyle yaptığı anlaşmaların önemi uluslararası pazarın da merceği altında.

Birçok enerji kaynağının rezervine sahip Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın enerji üslerinde hareketlilik arttıkça bölgeden gelecek yeni projeler de gündemi belirlemeye aday. O projelerden biri de Trans Hazar Petrol Boru Hattı…

Bu hat için henüz imzalar atılmasa da yeni gelişmelerin yakın zamanda yaşanması olası. Atılacak imzalarla olası Trans Hazar Petrol Boru Hattı’nın bölgedeki petrol entegrasyonunda dengeleri değiştirmesi bekleniyor.

Uzmanlara göre proje, güzergahın önemli noktalarının yer aldığı Türkiye’yi, bölgesel ve uluslararası alanda rol sahibi yapabilir. Öyle ki, Türkiye petrol ticaret merkezi olma potansiyelini daha da güçlendirebilir.

Hazar Denizi’ndeki enerji noktalarının önemini ve Trans Hazar Petrol Boru Hattı’nın getirilerini Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener ile konuştuk.

“Uluslararası pazarlar hedefleniyor”

Öncelikle Akyener, Trans Hazar Petrol Boru Hattı'nın uzun yıllardır planlanan bir proje olduğunu belirtiliyor ancak, hala hat için imzalar atılmış değil. Akyener, bu hattın gerçekleştirilmesini en çok isteyen iki ülkenin Kazakistan ve Türkmenistan olduğunun altını çiziyor. Hatta, “Kazakistan bir petrol boru hattıyla ürettiği petrolü Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'na ve belki ileride Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'nın da genişletilmiş versiyonuna nakletmeyi hedefliyor” diye ekliyor ve şöyle anlatıyor:

“Trans Hazar Petrol Boru Hattı, Kazakistan ve Türkmenistan'ın petrol ve doğal gaz üretimini Azerbaycan'a taşımak ve oradan uluslararası pazarlara ulaştırmak amacıyla planlanan bir boru hattı projesi. Boru hattının iki ayağı var; Kazakistan'dan Bakü'ye petrol taşıyan bir boru hattı ve Türkmenbaşı'ndan Bakü'ye doğal gaz taşıyan bir boru hattı. Bu projenin hedefleri arasında bölgesel enerji entegrasyonu, Türk dünyası iş birliği ve enerji güvenliğinin artırılması yer alıyor. Ancak, projeyle ilgili bazı soru işaretleri ve ekonomik sürdürülebilirlik konuları da var. Henüz proje imzalanmadı ancak ileride gerçekleşmesini umuyoruz.”

“Ceyhan Limanı'nın stratejik önemi artar”

Trans Hazar Petrol Boru Hattı'nın ekonomik katkılarının oldukça önemli olması bekleniyor. Bu petrol boru hattı gerçekleştirilebilirse, “Kazakistan ve Türkmenistan'a petrol ve doğal gaz ihracatını daha etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirebilme imkanı doğar” diyor Akyener:

“Azerbaycan, daha fazla petrol taşıyarak Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'nın kapasitesini tam olarak kullanabilir ve Kazakistan'ın petrol ihracatının bir kısmını da bu güzergahtan gerçekleştirebilir. Bu durum, Türkiye'nin Ceyhan Limanı'nın stratejik önemini artırırken, Kazakistan'ın da Rusya'ya olan bağımlılığını azaltma amacını destekler.

Aynı şekilde, Türkmenistan'ın daha fazla doğal gaz üretebilmesi ve Türkiye'ye sevkiyat yapabilmesi için bu boru hattı büyük bir fırsat sunar. Türkmenistan'ın vergi sistemi ve yatırım çekme politikalarında iyileştirmeler yapması durumunda, Türkiye'nin desteğiyle Türkmenistan'ın doğal gaz ihracat potansiyeli artabilir. Bu da Türkmenistan'ın ekonomik kalkınmasına ve doğal gaz ihracatında müşteri çeşitliliği sağlamasına yardımcı olabilir.”

“Ülkelerin ekonomik büyüme potansiyelini artırır”

Trans Hazar Petrol Boru Hattı'nın hedefi, bölge ülkeler arasındaki bağları daha ileri seviyeye taşıması yönünde. Akyener, böyle bir hattın kriz durumlarında enerji tedarik güvenliği için de oldukça önemli olacağına işaret ediyor:

“Boru hattının gerçekleştirilmesiyle birlikte, bu ülkeler arasında enerji alanında daha güçlü bir iş birliği ve entegrasyon sağlanır. Enerji sektöründeki iş birliği, ülkelerin ekonomik büyüme potansiyelini artırır, istihdam yaratır ve bölgesel kalkınmayı destekler. Aynı zamanda, kriz durumlarında enerji tedarik güvenliğini sağlamak için alternatif bir sevkiyat yolunun olması da büyük bir avantaj olur.

Trans Hazar Petrol Boru Hattı'nın gerçekleştirilmesiyle birlikte, bölgedeki enerji kaynaklarının daha etkin bir şekilde kullanılması ve ihracat potansiyelinin artması beklenir. Bu da bölgedeki ülkelerin ekonomik büyümesini ve kalkınmasını desteklerken enerji arz güvenliğini de sağlar. Ancak, bu projenin gerçekleştirilmesi birçok teknik, ekonomik ve politik zorlukları beraberinde getirecektir ve detaylı bir planlama ve iş birliği gerektirecektir.”

“BTC tam kapasite kullanılamıyor”

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Hattı'nın kapasitesi yaklaşık 1,2 milyon varil civarında. Ancak bu kapasitenin yarısı bile kullanılamıyor diyor Akyener ve detayları şöyle ekliyor:

“Azerbaycan'ın petrol üretiminin düşmesi nedeniyle BTC'nin taşıma kapasitesi 500-600 bin varil arasına düşmüştü. Şu an için Kazakistan ise günlük ortalama petrol sevkiyatını 30-40 bin varil arasında gerçekleştiriyor. Bu sevkiyat gemilerle yapılıyor şu anda, petrol boru hattıyla değil. Bazı günler tanker yanaşmıyor ancak bu rakam ortalama. Fakat şimdilik Kazakistan'ın hedefi, liman kapasitelerini artırarak günlük petrol sevkiyatını 400-500 bin varil aralığına çıkarmak. Bu şekilde BTC’nin kapasitesinin de kullanılması hedefleniyor.”

“Türkiye, petrol ticaret merkezi olabilir”

Akyener, Trans Hazar Petrol Boru Hattı'nın Türkiye'ye enerji ticaretinde önemli bir rol verebileceğini belirtiyor, bölgesel ekonomik entegrasyona katkının stratejik kazanımlar sağlayacağını söylüyor:

“Hat, Türkiye'ye çeşitli petrol kaynaklarından tedarik imkanı sağlar. Bu durum, Türkiye'ye enerji konusunda stratejik çeşitlilik getirir. Rafineriler, belirli petrol türlerini kullanarak çalışma verimliliklerini artırır. Trans Hazar Petrol Boru Hattı, Türkiye'ye farklı petrol çeşitlerinin ulaşmasını sağlayarak rafinerilerin daha etkin bir şekilde çalışmasına katkıda bulunabilir.

Hat, Türkiye'nin stratejik önemini de artırır. Ceyhan Limanı, önemli bir petrol ticaret merkezi haline gelebilir. Türkiye, Ceyhan'da petrol ve petrol ürünleri piyasasıyla birlikte depolama ve ticaret merkezi olarak konumunu güçlendirebilir. Ayrıca, Trans Hazar Petrol Boru Hattı, Türkiye'nin bölgesel iş birliğine katkıda bulunabilir. Örneğin, Irak üzerinden daha fazla petrol alımı için Kerkük-Ceyhan Boru Hattı revize edilebilir. Irak'ın İpek Yolu projesi kapsamında Basra Petrol'ün de Ceyhan'a ulaşmasıyla ilgili çalışmalar yapılabilir. Bu tür projelerle Türkiye, bölgedeki petrol ticaretine daha fazla entegre olabilir.

Uzun vadede, Türkiye Trans Hazar Petrol Boru Hattı üzerinden sağlanan petrol ticaretiyle birlikte doğal gaz ticaret merkezi olma hedefini güçlendirebilir. Yani, Türkiye, enerji ticaretinde önemli bir rol oynayabilir ve bölgesel ekonomik entegrasyona katkıda bulunabilir.”