Birleşmiş Milletler (BM) yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı'nda (UAD) kamuya açık yapılan oturumda, Ukrayna'nın, Rusya aleyhine açtığı "soykırım" davasında "yargı yetkisi" ve "kabul edilebilirlik" şartlarına ilişkin karar açıklandı.
Kararın açıklandığı oturumda, Ukrayna tarafını Büyükelçi Anton Korineviç ve Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Hukuk Genel Direktörü Oksana Zolotaryova temsil ederken Rusya tarafını, Dışişleri Bakanlığından Büyükelçi Gennady Kuzmin, Dışişleri Bakanlığı Hukuk Dairesi Genel Hukuki Konular Bölüm Başkanı Konstantin A. Kosorukov ve avukat Kirill Udovichenko temsil etti.
Divan, Rusya'nın yaptığı 6 itirazın 5'ini reddederek bu ülkenin 1948 tarihli BM Soykırım Sözleşmesi'ni ihlal ettiğine ilişkin Ukrayna tarafından açılan davaya bakmaya yetkisi olduğuna hükmetti.
UAD, Ukrayna'nın açtığı davanın "kabul edilebilirlik" şartlarını da sağladığını ve davanın esasına ilişkin inceleme yapacağını belirtti.
UAD'ın kararı taraflarca temyize götürülemiyor
Divan, bu davada, Rusya'nın Ukrayna'da soykırım yapıp yapmadığına ilişkin bir karar vermeyecek olup sadece Rusya'nın, Kiev yönetimini soykırım yapmakla itham etmesinin BM Soykırım Sözleşmesi'nin ihlali anlamına gelip gelmediğini araştıracak.
Divan'ın kararı Ukrayna ve Rusya için bağlayıcı ve kesin olurken taraflarca temyize götürülemiyor.
Ukrayna'nın başvurusu
Ukrayna, "Donetsk ve Luhansk bölgelerinde soykırım yapıldığı" şeklindeki Rus iddialarına karşı çıkarak 26 Şubat 2022'de Rusya aleyhine UAD'ye dava açtı.
Ukrayna davada, Rusya'nın kamuoyuna yaptığı açıklamalarda Ukrayna'ya haksız şekilde soykırım ithamlarında bulunduğunu ve bunun, 1948 tarihli BM Soykırım Sözleşmesi'nin ihlali anlamına geldiğini savundu.
Ukrayna, Rusya'nın kendisini haksızca soykırım yapmakla suçladığını kaydederek Divan'dan Ukrayna'nın soykırım yapmadığını ilan etmesini istedi.
Ukrayna, Divan'dan, telafisi mümkün olmayan zararların engellenmesi ve hak ihlallerinin önüne geçilmesi için acil "tedbir kararı"na hükmetmesi talebinde bulundu.
UAD, 16 Mart 2022 tarihli tedbir kararında, Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna topraklarında başlattığı "askeri operasyonu" derhal durdurmasını istedi.
Rusya'nın itirazları
Rusya, 6 başlık altında topladığı itirazların neticesinde UAD'nin davayı düşürmesini talep etti.
İlk olarak Rusya, Ukrayna ile arasında Soykırım Sözleşmesi kapsamında "uyuşmazlık" olmadığını ileri sürdü. Divan bu itirazı reddetti.
İkinci olarak Rusya, uyuşmazlığın BM Sözleşmesi kapsamındaki kuvvet kullanma yasağının istisnalarına ilişkin olduğunu, bu sebeple "konu bakımından" Soykırım Sözleşmesi dışında olduğunu ve davanın yetkisizlik sebebiyle reddedilmesini istedi. Divan, Rusya'nın bu itirazını kabul etti.
Üçüncü olarak Rusya, Ukrayna'nın davayı açtıktan sonra iddialarını genişleterek davayı Soykırım Sözleşmesi'nin, konusu dışına çıkardığını ve UAD'nin Soykırım Sözleşmesi'ne dayanarak tüm uluslararası kurallar hakkında karar verme yetkisi olmadığını savundu. Divan, bu itirazı reddetti.
Dördüncü olarak Rusya, Ukrayna'nın Divan'dan, "Donetsk ve Luhansk bölgelerinde soykırım yapmadığını tespit etmesini" istemesinin pratik bir faydası olmadığını belirterek davanın düşürülmesini istedi. Divan, bu itirazı reddetti.
Beşinci olarak Rusya, Ukrayna'nın, Divan'dan, soykırım yapmadığına dair bir beyan talep edemeyeceğini kaydetti. Divan bu itirazı reddetti.
Son olarak Rusya, Ukrayna'nın UAD'ye dava açarak yargı sürecini amacını dışında kullandığı ve suistimal ettiği gerekçesiyle davanın düşürülmesini savundu. Divan bu itirazı reddetti.
Davaya 32 devlet müdahil olmuştu
Batılı ülkelerin birçoğu, Ukrayna'nın Rusya'ya karşı açtığı soykırım davasına, UAD Statüsü'nün 63. maddesi kapsamında müdahillik talebinde bulunmuştu.
UAD, 9 Haziran 2023'teki kararında, Ukrayna'nın, Rusya'ya karşı açtığı soykırım davasına müdahil olmak isteyen 33 ülkeden ABD hariç diğer 32'sinin talebini kabul etmişti.
Müdahillik talepleri kabul edilen devletler arasında AB üyesi ülkeler başta olmak üzere Birleşik Krallık, Avustralya, Yeni Zelanda ve Norveç bulunurken bu devletlerin bazıları 18-27 Eylül 2023 tarihlerindeki duruşmalarda sözlü beyanlarda bulunmuştu.
Rusya'nın "soykırım iddiaları"
Rusya, Ukrayna'da Rus etnik kökene sahip nüfusun yoğun yaşadığı Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki halka soykırım yapıldığını iddia etmiş ve Ukrayna topraklarında askeri operasyona başlamıştı.
Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki ayrılıkçılar sözde yönetimler ilan etmiş, Rusya da bu yönetimleri tanımıştı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, amaçlarının, "Kiev tarafından soykırıma maruz kalan insanları korumak, Ukrayna'yı Nazizm ve militarizmden arındırmak" olduğunu belirtmişti.
7.4ºC
Ankara
