Film yıldızıydı, cumhurbaşkanı rolündeydi...
Seçimlere katıldı ve gerçekten cumhurbaşkanı oldu.
42 yaşındaki Vladimir Zelenskiy, Türkiye-Ukrayna ilişkilerinden Kırım'ın ilhakına, Tahran'da düşürülen uçaktan ülkesinin doğusunda devam eden çatışmalara kadar birçok konuyu TRT Haber'e değerlendirdi.
"Türkiye'deki ilgiden çok etkilendim"
Türkiye ve Ukrayna arasındaki ilişkiden çok memnun olduğunu söyleyen Zelenskiy, şunları söyledi:
"Aslında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Ukrayna'ya resmi ziyaretinden önce Türkiye-Ukrayna arasında gayriresmi bir ziyaret yaşanmıştı. Ukrayna Devlet Başkanı olarak seçildiğim zaman göreve başlamadan önce 2 günlük tatilim vardı ve Türkiye'ye, Bodrum'a gitmeye karar verdim. Türkiye'de bana olan ilgiden çok etkilendim. Aslında genel olarak ilgiden çok hoşlanmam, normal kıyafetler giyiyordum, beni takip eden özel koruma araçları yoktu ama yine de bana çok saygı duyuldu ve anladım ki bu, kişisel olarak bana duyulan saygıdan kaynaklanmıyordu, ülkeme duyulan saygıdan kaynaklanıyordu."
[Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, TRT Haber'in sorularını yanıtladı.]
"Serbest ticaret anlaşması imzalamamıza bir adım kaldı"
"Cumhurbaşkanı Erdoğan'la çok faydalı bir görüşmemiz oldu ve anladık ki iki ülke arasında iyi bir ilişki var. Ancak bunu daha da geliştirmemiz gerekiyor. Bence şimdi ilişkimizi daha farklı bir seviyeye taşıdık. Öncelikle serbest ticaret anlaşması imzalamamıza bir adım kaldı ki bu bizim için çok önemli. Çünkü bu anlaşmayı uzun yıllardır imzalayamadık. Yatırımcıların güvenliğini ve tarım, savunma ve enerji alanlarında farklı projeler üzerine de konuştuk. Turizm üzerine de konuştuk, biliyorsunuz Türkiye ve Ukrayna arasında turizm sektörü çok gelişmiş. Türkiye bu konularda önemli bir tecrübeye sahip ve biz de bunları Türkiye'den öğreneceğiz. Ayrıca Türkiye'nin Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine saygı duyması da bizim için çok önemli. Cumhurbaşkanı Erdoğan'la Donetsk ve Lugansk’taki işgal ve Kırım’ın ilhakı üzerine uzunca bir konuşma gerçekleştirdik.
Görüşmemizde ayrıca Kırım’ın ilhakından sonra Ukrayna tarafından kontrol edilen bölgelere göç eden Kırım Tatarları için özellikle Kırım sınırındaki Herson bölgesinde yapılacak yatırımları da görüştük. Kırım Tatarları güneşin altında kendilerine yer bulsunlar diye orada evler, oteller ve farklı altyapı projeleri gerçekleştireceğiz. Kırım-Ukrayna sınırında bir kontrol noktası da inşa ettik, Kırım Tatarlarına karşı olan tutumunu görmelerini istiyorum. Onlara değer verdiğimizi göstermek için yatırım yapacağız."
Düşürülen Ukrayna uçağı: Aileler için tazminat bekliyoruz
"Bu trajediden sonra ülkemiz her ülkenin yapması gerektiği gibi kendi vatandaşlarını korumak adına adalet ve en önemlisi gerçek adına her şeyi yapmaya başladı. Güvenlik ve savunma alanlarında yetkinliklerine bağlı olarak uzmanlarımızdan oluşan bir komisyonu Tahran’a gönderdik. İran Cumhurbaşkanı ile iki görüşme gerçekleştirdim. Her şeyi yaptık. Uluslararası ortaklarımızla, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Avrupa ülkeleri gibi dostlarımızla her detaya ulaşmak için iş birliği yaptık. Çünkü her detay bizi gerçek resme, orada gerçekten neler yaşandığına götürebilir. Şunu da söylemeliyim ki İran tarafı da bizimle iş birliği yapıyor. İran'ın uçağımızı düşürdüğünü kabul etmek zorunda kalması için her şeyi yaptık."
"Kaza mıydı değil miydi bilmiyoruz. Bu, gelecekte öğreneceğimiz bir şey. Şunu biliyoruz ki hayatını kaybeden insanları ailelerine, akrabalarına, çocuklarına geri döndürmemiz mümkün değil, bu yüzden bu olay büyük bir trajedi. Şahsen her aileyle buluştum, onlarla konuştum. Geri getirdiğimiz cenazeler dışında kara kutuları da geri getirmemiz gerekiyor. Çünkü kara kutular bize orada yaşanan her şeyi gösterecekler ve biz daha sonra kazara mıydı değil miydi öğreneceğiz. Şu an çok hassas bir dönem ve olay soruşturulup çözülene kadar, yüzde yüz emin olmadığım bir şey söylemek istemiyorum. Şu noktanın altını çizmek çok önemli, sevdiklerini kaybeden aileler için tazminat bekliyoruz."
Peki, Ukrayna hava sahasında düşürülen Malezya uçağı?
"MH-17 kazası büyük bir trajedi ve acıydı; sevdiklerini ve akrabalarını kaybedenler için hala bitmiş değil. Ve eminim ki bu acının tamamen bitmesi mümkün değil, sadece gerçekler bu acıyı biraz olsun dindirebilir. Gelecek duruşma 9 Mart’ta Lahey'de gerçekleşecek. Gerçekleri bildiğimiz kadar yardımcı oluyoruz ve iş birliği yapıyoruz. Mahkemeden önce Ukrayna'da çok sayıda insanın katıldığı bir soruşturma yürütüldü. Gerçeği en kısa sürede öğreneceğimizi umuyoruz. İran konusuna geldiğimiz zaman ise ne zaman biteceğini bilmiyoruz ama MH-17 konusunda tünelin sonundaki ışık görünüyor. Umuyoruz ki 9 Mart’taki duruşmada en azından bazı gerçekleri duyarız."
Ukrayna'nın doğusunda çözüm yakın mı?
Barışa giden yolda atılan en önemli adımlardan biri Normandiya Formatı'nın yenilenmesiydi. Normandiya Formatı'ndaki liderler 3 yıl boyunca toplanmadı. Tabi Minsk süreci de var. Minsk önemli bir yer, sorunu çözmek için önemli bir format. Ama doğrusu 3 yıl boyunca hiçbir diyalog olmadı; 4 lider bu savaş hakkında konuşma fırsatı bulamadı. Normandiya buluşmasının sonuçları oldu. İlk olarak tutukluların takası gibi önemli konularda konuştuk ve daha sonra 76 Ukraynalı'yı vatanına kavuşturduk. Düşünün, Ukrayna'da büyük bir tatil olan yeni yılda onları aileleriyle kavuşmuş gördüğüme ne kadar mutlu oldum. İkinci olarak saldırıların, bombalamaların durdurulması hakkında konuştuk. Hala bazı saldırılar oluyor. Ama eminim ki çalışacağız ve Donbass'taki bombardımanı durduracağız.
"Minsk'e 200'den fazla kişilik liste ulaştırdık"
"Normandiya Formatı'ndan önce çok iyi bir anlaşmaya vardık aslında; Rusya, tutuklu denizcilerimizi, siyasi tutukluları ve gemileri geri verdi. Şu anda gelecek bir tutuklu takası için 2 yolumuz var. Minsk'e 200'den fazla kişiden oluşan bir liste ulaştırdık. Bu çok önemli. Bu insanların isimlerini nerede olduklarını öğrendik. Bu insanları ne zaman ve hangi bölgelerden geri getireceğimizi bilmiyoruz ama bunu kesinlikle arzuluyoruz. Aslında bir araştırma devam ediyor. Rusya ile Kırım hakkında konuşuyor olmamız önemli, Rusya ile Kırım ve Kırım’ın Rusya tarafından kontrol edilen bölgelerindeki Kırım Tatarları hakkında diyalog halindeyiz. Bu insanlar özgür değil. Eğer diyalog varsa çözüm de olmasını bekleriz, ki ben bunu çok isterim."
[Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy]
Minsk Grubu mekanizmasının hala çalıştığını düşünüyor musunuz?
"Sahip olduğumuz tek şey Minsk süreci. Bu süreç yıllar önce çalışmaya başladı ve belki her istediğimiz olmadı fakat bazı olumlu sonuçları oldu. Biz liderler olarak bir şeyin üzerinde anlaştık. Ancak başka bir sürü teknik çalışmalar var. Şunu anlamak zorundayız, takas etmek istediğimiz insanların bazıları çoktan öldü. Bazıları işkence gördü, kimlerin orada olduğunu bilmiyoruz. Maalesef biliyoruz ki söz konusu insanların bazılarının sadece cenazelerini geri getirebiliriz. Minsk grubunda bütün bu konular üzerine çalışan insanlar var. İkinci sonuç diyalog kuruyor olmamız, bu bizim için çok önemli. Diyalog kurmadan ilerleyemeyiz. Üçüncüsü ise birliklerin çekileceği yerler hakkında konuşmak çok önemli. Demek istediğim geçen sene birliklerin çekileceği 3 bölge belirledik. Konuştuğumuz 3 nokta daha var. Bunlar insani bölge olarak adlandırılıyor. Neden insani bölge? Anlamanız için örnek vereyim; bir kişi Ukrayna tarafından kontrol edilen bölgede yaşıyor olabilir, başka kişi diyelim ki işgal edilmemiş bölgede yaşıyor. Her gün birbirlerini görmeleri gerekiyor ve her gün sınır denilen bölgeden geçmeleri gerekiyor. Bu yüzden farklı hizmetler alabilmeleri için bu kontrol noktalarını inşa etmemiz gerekliydi. Çok modern bir kontrol noktası, modern büyük bir yol ve köprü inşa ettik. Orada serbestçe, bir noktadan diğerine geçebiliyorlar. Bu konuların hepsi Minsk’te konuşuldu. Minsk grupları 2 haftada bir toplanıyor. Normandiya formatı o kadar sık toplanamıyor, birkaç ayda bir toplanıyoruz. Bizim için bütün bu önemli konuları konuşabilmek için Minsk Platformu'na ihtiyacımız var. Maalesef Minsk Platformu'nun çözemeyeceği büyük bir problem var. Bu da saldırıları ve bombardımanı durdurmak."
[Normandiya Formatı buluşması, 9 Aralık 2019. (Masadakiler soldan sağa: Vladimir Zelenskiy, Emmanuel Macron, Vladimir Putin, Angela Merkel.) | Fotoğraf: Reuters]
"Kırım, en zor konu"
"Kırım konusu en zor konu. Normandiya Toplantısı'na gittiğim zaman bu konuyu masaya koydum ancak orada yokmuş gibi davranıldı, çünkü herkes Donbass hakkında konuştu, Donbass’taki savaşın nasıl durdurulacağı hakkında konuştu. Kırım orada yoktu, hiçbir anlaşmada yoktu. Kırım bizim için çok stratejik bir konu. Bu yüzden Kırım hakkında konuşmadan Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü konuşamayız. Kırım her zaman ajandada üst sırada yer almalı. Ama görüyorum ki Kırım meselesi şu anda ajandada üst sırada yer almıyor. Biz Ukrayna olarak Kırım meselesini her zaman önemsemeliyiz, bu konuyu her zaman gündeme getirmeliyiz. Ancak sadece sohbet etmekten, konuşmaktan bahsetmiyoruz, eylemden de bahsediyoruz."
"Ticaret merkezi inşa edeceğiz"
"Biz Kırım'la geçici sınırımızın yakınında iki büyük ve son derece modern kontrol noktası inşa ettik. Bir ticaret merkezi inşa edeceğiz. Sadece kontrol noktası hakkında konuşmuyoruz. Arabanıza benzin alabileceğiniz, kafelerin olduğu, dinlenebileceğiniz, tuvalet ve banyoların olduğu, ibadet edebileceğiniz yerlerin bile olduğu bir bölge olacak. Kırım’ın yakınına ve Kırım’a altyapı için çok para yatırmak istiyoruz. Kırım’da altyapı noktasında birçok problemin olduğunu biliyoruz. Samimi olmak zorundayız, Kırım’ın ilhakından önce Ukrayna Kırım’a çok fazla yatırım yapmadı. Bu yüzden belki oradaki insanlar kimse bizi umursamıyor diye düşünebilirler. Ancak ben öyle değilim. Ben Ukrayna’yı önemsiyorum, Kırım’ı önemsiyorum. Kişisel olarak benim ve ailem için şu kısım çok önemli, işgalden önce 10 yıl boyunca kırım’a tatile gittik, orada bir apartman dairesi satın aldım, içini bile döşeyemedim. Yani Kırım Ukrayna’dır, kendine has bir doğası vardır ve biliyorum ki Ruslar, Belaruslar ve Kozaklar Kırım’a gidiyor ve orada tatil yapmaktan keyif alıyorlar. Ancak Kırım asla onların ana vatanı olmayacak. Tabi ki de orada bir hafta geçirmek keyif verici ancak kimse Kırım'ı Ukraynalıların sevdiği kadar sevmeyecek. Çünkü orası ruhumuzun bir parçası. Bu yüzden Kırım’a geri dönüyoruz ve en önemlisi kırım halkı için her şeyi yapmalıyız ve onları önemsediğimizi göstermeliyiz."
"Erdoğan'ı çözüm için masada görmek istiyorum"
"Sayın Erdoğan’la, Normandiya Formatı çerçevesinde Kırım sorununa yeteri kadar ilgi gösteremediğimiz konusunda çok faydalı bir konuşmamız oldu. Kırım konusunu gündeme getirmek için çok daha güçlü platformlara ihtiyacımız olduğunu konuştuk ve kendisi beni bu konuda destekledi. Bu yüzden sayın Erdoğan’ı bu sorunu çözme konusunda masada görmek istiyorum."
İktidara geldiğinizden beri Ukrayna-Rusya ilişkileri nasıl değişti?
"Öncelikle Putin ile iktidara gelmeden önce görüşmedim. Biz sonuç istiyoruz. Bu yüzden Rusya ile farklı şekillerde konuştum. Öncelikle savaşı gerçekten durdurmamız ve kendi bölgelerimize geri dönmemiz gerekiyor. Donbass'ta kim yaralandı kim öldü kim dönmedi, artık bütün bu gibi bilgileri okumak istemiyorum. Rusya ile farklı şekillerde konuşuyorum; Minsk’te, Normandiya Formatı’nda veya Putin ile birebir görüşmelerde sadece halklarımız hakkında değil farklı konularda da konuşuyoruz, tartışıyoruz. Mesela enerji konusu, çünkü bu aynı zamanda Avrupa'nın enerji güvenliği ile ilgili bir mesele. Biliyorsunuz geçen yılın sonunda enerji geçişi anlaşması imzaladık. Bu bizim için çok önemli, kazandığımız para ve kendi gaz sistemimizi korumamız Ukrayna için çok önemli."
Sinemada devlet başkanıydınız. Şimdi gerçekten devlet başkanı oldunuz. Hangisi daha zor?
"Arada dev bir fark var. Seçim kampanyam başlamadan önce bunu bilmiyordum. Çok zor. Aslında her iş zor, film çekmek de zor, devlet başkanı olmak da son derece zor. Filmlerde rol aldığım zamanlarda birkaç saatliğine zorluk yaşıyordum, şimdi ise 5 yıl boyunca zorluk yaşayacağım. Ama önemli olan sonunda ne olduğu."
[Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, yemin töreninde. Kiev, 20 Mayıs 2019 | Fotoğraf: Reuters]
"Ben isterim ki her şey benim filmimdeki gibi mutlu sonlu olsun, ülkemizi mutluluk hissine yükselttiğimiz bir son olsun. Sadece ben değil, milyonlarca insan böyle hissetsin. Sonuç olarak evet zor bir iş ama aynı zamanda sonucunu hayatımın sonunda hissedeceğim, sadece ben değil etrafımdaki milyonlarca insan. Hayatın filmlerdeki gibi olmadığını söylerler ama ben istiyorum ki işin sonunda benim filmimdeki gibi iyi, mutlu bir son olsun."
Kamera: Bülent Uzun, Tayfun Uslu
-0.2ºC
Ankara
