Ülke profili: Macaristan

Orta Avrupa ülkesi Macaristan, denize kıyısı olmayan bir ülke. Batıda Avusturya ve Slovenya, kuzeyde Slovakya, doğuda Romanya ve Ukrayna, güneyde Sırbistan ve Hırvatistan ile komşu.

Başkenti Budapeşte olan Macaristan NATO ve Avrupa Birliği (AB) ile Vişegrad Dörtlüsü (Çekya, Macaristan, Polonya ve Slovakya) üyesi.

Ortasından Tuna'nın geçtiği tarihi başkent, "Buda" ve "Peşte" olarak isimlendirilen iyi yakadan oluşuyor. Bir dönem Osmanlı'nın da hüküm sürdüğü kentin iki yakasında da Tuna Nehri boyunca Macaristan tarihine ışık tutan binalar göze çarpıyor.

[Macaristan'ın başkenti Budapeşte. Fotoğraf: AA]

Macaristan’da parlamento tarafından seçilen devlet başkanı hem devletin başı hem de ulus birliğinin temsilcisi. Devlet mekanizmasının demokratik işleyişini gözetip silahlı kuvvetlere de başkomutanlık yapıyor. Anayasa gereği devlet başkanları en fazla 2 kez 5 yıl için seçilebiliyor. Janos Ader 13 Mart 2017’de parlamento tarafından Macaristan’ın 5. Devlet Başkanı olarak ikinci bir dönem için tekrar seçildi.

Macaristan, 1989 yılında parlamenter demokrasi rejimine geçti. Tek kamaralı parlamento, 4 yıllık bir süre için seçilen 199 milletvekilinden oluşuyor. Seçimlerde tek parti için yüzde 5, iki partili ittifaklar için yüzde 10, üç ve daha fazla parti içeren ittifaklar için yüzde 15 seçim barajı uygulanıyor.

Ülkede 2010 yılının nisan ayından bu yana Fidesz partisi lideri Viktor Orban başkanlığındaki Fidesz ile Hristiyan Demokratik Halkçı Partiden (KDNP) oluşan koalisyon iktidarda. Son genel seçimler 8 Nisan 2018 tarihinde yapıldı ve Başbakan Orban liderliğindeki Fidesz-KDNP ittifakı yüzde 48,9’luk oy oranıyla seçimi kazanıp 134 milletvekiliyle parlamentoda 3’te 2’lik çoğunluğu elde etti. 8 Nisan seçimlerinden sonra başta ana muhalefet partisi Jobbik’in lideri Gabor Vona olmak üzere, muhalefet partisi liderleri istifasını verdi.

Macaristan’da 13 Ekim 2019’da düzenlenen yerel seçimlerde, 1,7 milyon nüfuslu Budapeşte dışındaki ve nüfusu 50 binin üzerinde olan 23 büyük kentin 13’ünde Belediye Başkanlığını Fidesz-KDNP koalisyonu kazandı. Budapeşte dahil diğer 10 Büyükşehir Belediye Başkanlığını ise muhalefetin oluşturduğu koalisyon elde etti.

[Grafik: TRT Haber / Bedra Nur Aygün]

Ekonomisi

9,7 milyon nüfuslu ülkenin gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH) 160 milyar dolar civarında.

Başlıca ticaret ortakları Almanya, Çin, Romanya, İtalya, Avusturya ve Slovakya. Başlıca ihracat kalemleri otomobil, kara taşıtları için aksam parçaları, ilaçlar, telefon cihazları ve otomatik bilgi işlem makineleri olan Macaristan’ın öne çıkan ithalat kalemleri ise otomobil, kara taşıtları için aksam parçaları, ilaçlar, telefon cihazları, petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar.

Ülkede kara ulaşım araçları, giyim eşyası ve aksesuarları, metallerden nihai ürünler, tekstil elyafı ve mamulleri, elektrikli makine ve cihazlar ihraç edilirken, kara ulaşım araçları, elektrikli makine ve cihazlar, değişik sanayi kollarında kullanılan makine ve cihazlar, haberleşme, hayal-ses kayıt cihazları, organik kimyasal ürünler, büro makineleri ile bilgi işlem makineleri ithal ediliyor.

[Macaristan Başbakanı Viktor Orban. Fotoğraf: AA]

Türkiye ile ilişkiler

Macaristan ile Türkiye arasında dostane ilişkiler tarihten gelen bağlar ve kültürel yakınlık, NATO müttefikliği, başta AB ve Avrupa Konseyi olmak üzere uluslararası örgütlerde iş birliği ve Macaristan’ın Türkiye’nin AB üyeliğine verdiği destek çerçevesinde olumlu ilerliyor. İkili ilişkiler, son dönemde artan karşılıklı üst düzey ziyaretler ve istişare mekanizmaları ile her alanda ivme kazandı.

İki ülke arasında “Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’’ kuruldu.

Macaristan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında kurulan Türk Konseyinin de gözlemci üyesi.

Ekonomik/ticari odaklı bir dış politika takip eden Macar hükümeti, Türkiye’yi “Doğu’ya Açılım” politikasının merkez ülkelerinden biri olarak görüyor.

2013’te Macaristan’la ikili ticaret hacminin 5 milyar dolara çıkarılması hedefi benimsendi. Bu hedef 2018 yılında 6 milyar dolara çıkarıldı. 2013’te 1,8 milyar dolar olan ikili ticaret hacmi 2019’da 2,44 milyar dolara ulaştı. İhracat 1,189 milyar dolar, ithalat ise 1,259 milyar dolar.

Türkiye’den Macaristan’a 2002-2019 döneminde yapılan doğrudan yatırımlar 69 milyon dolar, Macaristan’dan Türkiye’ye aynı dönemdeki doğrudan yatırımlar ise 29 milyon doları buldu.

2018’in haziran ayı itibarıyla Türkiye’de 80’den fazla Macaristan sermayeli firma ve 10’a yakın irtibat bürosu faaliyet gösteriyor. Bu firmalar ticaret, turizm, enerji, kimyasal ürünler, cam ve cam ürünleri ve gıda alanlarında faaliyet gösteriyor. Macaristan’da faaliyet gösteren Türk firmaları ise başta tekstil, inşaat malzemeleri, mücevherat ve gıda olmak üzere, ağırlıklı olarak mal ticareti ile uğraşıyor.

Türkiye’yi 2019 yılında 150 bine yakın Macar turist ziyaret etti.

[Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan, Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile birlikte 2018’de, Macaristan’da bulunan ve TİKA desteğiyle restore edilen Gül Baba Türbesi'nin açılışını yaptı. Fotoğraf: AA]

Türkiye ile Macaristan arasındaki kültürel ilişkiler de önem taşıyor. Budapeşte’de Yunus Emre Türk Kültür Merkezi (YETKM), İstanbul’da da Macar Kültür Merkezi var. Ayrıca her iki ülkede Türkoloji ve Hungaroloji kürsüleri bulunuyor.

Ortak tarihi geçmiş çerçevesinde Macaristan’la önemli kültür mirası projeleri yürütülüyor. Budapeşte, Peç, Zigetvar, Eger gibi şehirlerde birçok eserin (cami, hamam, türbe) Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından restorasyonu için çalışmalar sürdürülüyor. Restorasyonu tamamlanan Gül Baba Türbesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ekim 2018’deki ziyareti sırasında açıldı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Galiçya Cephesi'nde yapılan muharebelere katılan 15. Kolordu'nun verdiği şehitlerin naaşları Budapeşte'de Galiçya Şehitliği olarak adlandırılan yerde.

Macaristan’da 3 binin üzerinde Türk yaşıyor.

Türkiye’nin Macaristan’da Eger, Sopron ve Szeged’de faal, Keszthely, Szetendre, Biatorbagy ve Pecs’te münhal durumda Fahri Konsoloslukları var. Macaristan’ın İstanbul’da Başkonsolosluğu Antalya, İzmir, Adana, Kütahya, Kayseri, Tekirdağ, Kocaeli illerinde faal, Trabzon ve Bodrum’da münhal Fahri Konsoloslukları yer alıyor.