Yemen'de iki yılı aşkın süredir devam eden çatışmalar nedeniyle sağlık sisteminin neredeyse tamamen çökmesinin ardından piyasada kanser, kalp, şeker ve astım gibi hayati öneme sahip bir çok ilacın tükenmesi, sınırlı sayıdaki diğer ilaçların ise astronomik fiyatlarla satılıyor olması ülkede yeni trajedilerin yaşanabileceğine yönelik endişeleri artırıyor.
Meşru yönetime darbe yaparak Eylül 2014'te başkent Sana ve birçok bölgeyi ele geçiren Husiler ve devrik lider Ali Abdullah Salih yanlıları ile hükümet güçleri arasında çatışmaların yaşandığı Yemen'de, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre 6 bin 600'den fazla kişinin hayatını kaybettiği, 35 bin civarında kişinin yaralandığı, 3 milyon insanın ise iç göçmen durumuna düştüğü belirtiliyor. Birleşmiş Milletler (BM) raporları da ülkede 21 milyon insanının yani nüfusun yüzde 80'inin insani yardımlara ihtiyaç duyduğunu ortaya koyuyor.
İlaç ihtiyacının yüzde 95'i ithalata dayanan Yemen'de, yerel para birimi riyalin değer kaybetmesi, meşru hükümetin yanı sıra Husilerin de ülkeye getirilen ilaçlara gümrük uygulaması, ilaç şirketlerinin bankalardaki eksiklik nedeniyle doları karaborsadan temin etmesi gibi nedenler ilaç fiyatlarında astronomik sayılacak artışlara yol açıyor.
İlaç fiyatlarında bin 500 ila 2 bin riyale varan artış
Yemenliler uzun süredir devam eden güvenlik ve ekonomik krizin ardından şimdi de büyük bir sağlık kriziyle karşı karşıya kaldıklarını söyledi.
Özel bir ilaç firmasında çalışan Ahmed el-Udeyni isimli Yemenli, Husiler ile Salih yanlılarının kontrolünde bulunan Sana'da ekonomik durumun son derece kötü olduğunu, buna karşılık ilaç fiyatlarında yapılan sürpriz artış nedeniyle halkın büyük sıkıntı yaşadığını ifade etti.
Halkın önemli bir kısmının işsiz olduğunu, çalışanların ise yaklaşık 6 aydır maaşlarını alamadığını anlatan Udeyni, hayati öneme sahip bazı ilaçların piyasada bulunmadığını, sınırlı sayıdaki diğer ilaçların ise yüksek fiyatlarla satıldığını belirtti.
Son dönemde bazı ilaçların fiyatında bin 500 ila 2 bin riyale varan artış görüldüğünü kaydeden Udeyni, "Birkaç gün içerisinde sinüzit ilaçları bin 800 riyalden (yaklaşık 6 dolar), 2 bin 800 riyale (10,7 dolar) yükseldi. Eczacılar bu durumu yerel para biriminin değer kaybetmesine ve ithalattaki zorluklara bağlıyor. Her şey kötüye giderken bizim gelir kaynağımız dahi yok." dedi.
Udeyni bankalarda yaşanan dolar sıkıntısı nedeniyle ülkedeki ilaç şirketlerinin, yabancı firmalarla anlaşma yapabilmek için karaborsadan dolar almak zorunda kaldığını, bunun da ilaç fiyatlarına artış olarak yansıdığını kaydetti. Udeyni ayrıca bankalarda 250 riyal olan doların karaborsadan 350 dolara temin edilebildiğini aktardı.
Piyasada bazı ilaçlar tükendi
Sana'da eczacılık yapan Ammar Sinan, şeker başta olmak üzere piyasada kanser, kalp ve astım gibi hayati öneme sahip bir çok ilacın tükendiğini, ameliyat ve ilk yardımda gereken pek çok ilacın bulmasında dahi zorluk yaşandığını ifade etti.
Sinan, "Uçaklarla özel dondurucularda getirilmesi gereken insülin başta olmak üzere şeker hastalarının kullandığı ilaçların tamamen tükenmesi nedeniyle sıkıntı yaşıyoruz. Ayrıca kanser, kalp ve astım gibi hayati öneme sahip bir çok ilaç da tükeniyor. Hatta cerrahi operasyonlar ve ilk yardımda gerekli ilaçların yanı sıra ameliyathane araç gereçlerinin temin edilmesinde dahi sıkıntılar var." diye konuştu.
Sinan, ilaç fiyatlarındaki artışı "yerel para biriminin dolar karşısında değer kaybetmesi ve ilaç firmalarının açgözlülüğünden" kaynaklandığını ileri sürdü.
İlaç taşıyan gemilerin limanlarda bekletilmesi
İlaç ithal eden bir firmada çalışan Muhammed Matari ise ülkeye ilaç taşıyan gemilerin koalisyon güçleri tarafından denetim gerekçesiyle limanlarda uzun süre bekletildiğini söyledi.
Söz konusu gemilerin limanlarda bazen bir aya yakın bekletildiğini kaydeden Matari, ilaç firmalarının gemilerin limanda kaldığı her gün için bir ücret ödediğini ve bunu da ilaç fiyatlarına yansıttığını aktardı.
İlaçlara çifte gümrük uygulanması
Matari ayrıca Suudi Arabistan ile Yemen arasındaki El-Vedia Sınır Kapısı'ndan ülkeye giren ilaçlara Husiler ve meşru hükümet tarafından gümrük uygulandığını söyledi.
Bu çifte gümrük uygulamasının nakliyat ve gümrük ücretlerini ikiye katlandığı belirten Matari, firmaların "ilaç fiyatlarını yükseltmek ya da ülke için bir felaket olabilecek şekilde ithalatı durdurmak" dışında herhangi bir seçeneği olmadığını ifade etti.
Mahir Ahmed isimli eczacı da "Husilerin Eylül 2014'te Sana'yı işgal etmelerinin ardından, başkentte merkezleri bulunan GlaxoSmithKline gibi uluslararası ilaç firmaları Yemen'i terk etti. Ayrıca Sana ve bazı kentlerin işgali ve yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle ülkeden ayrılan firmalar da var." dedi.
Piyasada şeker, anksiyete, öksürük ve anjina pektoris (göğüs ağrısı) ve tansiyon ilaçlarının bulunmadığını aktaran Ahmed, "Zaman zaman çeşitli ilaçlar kaçak yollarla getiriliyor. Ancak eskiye göre yüzde 30 ila 50 arasında yükselen fiyatlarına rağmen bu ilaçlar kısa sürede tükeniyor. " şeklinde konuştu.
İlaç ithalatı yarı yarıya geriledi
Resmi verilere göre, ilaçların yüzde 95'i ithal edilen Yemen'de 2015'te ilaç ithalatı 54 milyar riyal iken, 2016'da bu rakam 25 milyar (117 milyon dolar) riyale kadar düştü.
İki yılı aşkın süredir devam eden çatışmalar nedeniyle gıda ve sağlık alanlarında büyük sıkıntılar yaşanan ülkede, başta kolera olmak üzere kızamık, çiçek gibi hastalıklar kol geziyor. Uluslararası örgütler her fırsatta "çocuk felcinin" ülkede etkili olmasından duydukları endişeyi dile getiriyor. Dünya Sağlık Örgütü ülke genelinde kolera nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının 103'e, şüpheli vakasının ise 21 bin 790'a ulaştığını kaydediyor.
Husiler ile Salih yanlıları ise sağlık krizine uluslararası koalisyonun havadan ve denizden uyguladığı ablukanın neden olduğunu ileri sürüyor. AA
12.6ºC
Ankara
