Rodos Adası'nda Osmanlı döneminden kalan çok sayıda tarihi eser, çeşitli şekillerde Müslüman Türk vakıflarından alınıp satılıyor, restorasyonlarla kimliksizleştiriliyor veya farklı amaçlarla kullanılıyor.
Balkanlarda Osmanlı mimarisiyle ilgili 12 kitabı ve 50'den fazla uluslararası makalesi bulunan Marmara Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Neval Konuk, yüzlerce yıl Osmanlı İmparatorluğu idaresinde kalan adalar ve Yunanistan'daki Osmanlı eserlerinin güncel durumları ile ilgili değerlendirmede bulundu.
Konuk, Rodos Adası'nda yer alan içinde Murat Reis Camisi, tekke binası, şehitlik ve türbelerin bulunduğu tarihi Murat Reis Külliyesi'nin öncelikle şehitlik olduğunu, Ada'nın 1522'de Osmanlı tarafından fethinden sonra şehit askerlerin buraya defnedildiğini söyledi.
[Fotoğraf: AA]
Kıbrıs'ı fetheden Murat Paşa'nın mezarının da bulunduğu tarihi yapının haziresinde iki Kırım Hanı ve bir İran Şahı'nın kabrinin de yer aldığını aktaran Konuk, külliyenin aynı zamanda Ada'daki Müslüman Türklerin düğün, sünnet, mevlit gibi manevi törenlerinin merkezi olduğunu kaydetti.
Konuk, gönüllü türbedar Şaban Kargınlıoğlu'nun 2018'de vefatından sonra külliyeye Rodos Adası Anıtlar Kurulu tarafından el konulduğunu ifade ederek, "Murat Reis Külliyesi, Rodos Adası'nda yaşayan Türklerin düğün, sünnet, mevlit ve diğer törenlerini yaptığı dini ve manevi merkezdi. Müzik fakültesine dönüştürüldü. Kültürel olarak büyük bir tahribat, dini olarak ise büyük bir saygısızlık bu." dedi.
"Yunanistan, sınırları içindeki tüm Osmanlı eserlerini yok sayıyor"
Yunanistan'ın Osmanlı eserlerini kaydetmeyerek yok saydığını dile getiren Konuk, "Batı Trakya ve adalar dahil Yunanistan genelinde kayıtlı Osmanlı-Türk eseri sayısı sıfırdır. Bu eserler Müslüman eseri olarak kaydediliyor. Müslüman çeşmesi, Müslüman kütüphanesi şeklinde. 'Peki bu Müslüman kim?' diye sorarsak cevabı olmuyor. Yunanistan sınırları içindeki tüm Osmanlı eserlerini zaten baştan yok sayıyor. Kabul etmiyor." diye konuştu.
[Fotoğraf: AA]
Konuk, Yunanistan'ın bağımsızlık ilanından Rodos'un 1912'de İtalyanlar tarafından işgaline kadarki dönemde inşa edilen Osmanlı eserlerinin de yok sayıldığını ifade ederek, "Bugünkü Yunanistan sınırları içindeki kamu yapıları, rüştiyeler, idadiler, hükümet konakları gibi yapıları da kabul etmiyorlar. Selanik'teki Hamidiye Hastanesi çok meşhur bir eser. Hala kullanılıyor. Hastaneyi Birinci Dünya Savaşı'nda Fransızlar kullandığı için bütün kayıtlarda, tezlerde ve turizm rehberlerinde Fransız Hastanesi olarak kayıtlı." ifadesini kullandı.
"Mezarlık ve türbeler planlı şekilde tahrip ediliyor"
Konuk, 1912'den bu yana tarihi mezarlığa İslami defin işlemi yapılmadığını belirterek, tarihi mezarlık ve türbelerin planı şekilde tahrip edildiğini ifade etti. Konuk şöyle devam etti:
"Tarihi mezar taşlarının çalınması söz konusu. Ayrıca Ada'da yaşayan Yunanlar mezarlığa sürekli kedi-köpek maması döküyor. Mezarlık içinde çok fazla kedi-köpek sirkülasyonu var. Bu mezar taşlarına 1912'den beri ziyarete gelen Türklerin ufak tefek onarımları dışında bakım da yapılmıyor. Kedi-köpek maması dökerek hem mezarlık tahrip ediliyor hem de hayvanlar oraya pisledikleri için bir çeşit aşağılama da söz konusu."
Tarihi mezarlıkta 250 mezar taşı ve 6 türbe olduğunu anlatan Konuk, şu ifadeleri kullandı:
"Bu 250 mezar taşı arasında tekkede görev yapmış din adamları, Kanuni Sultan Süleyman'ın bayraktarı, Mevleviler, alimler ve Rodos'un ileri gelen Türklerine ait mezar taşları var. Türbelere 110 yıldır bakım olmadığı için oldukça kötü durumdalar. Osmanlı tarihinde son derece önemli şahsiyetlerin türbeleri bunlar. Bu türbelerin sistematik şekilde yok edilme projesi yerel halk tarafından uygulanıyor. Türbelerden biri açık planlı, dört ayak üzerine kurulu Hasan Paşa ve eşi Ayşe Hanım'a ait türbeydi. Türbe 6 sene önceki sağanak yağışta yıkıldı."
Konuk, tarihi mezarlıktaki mezar taşlarının Osmanlı mezar taşı sanatının özgün örneklerini barındırdığına dikkati çekerek, "Çok değişik semboller barındıran ve Osmanlı-Türk plastik sanatları açısından çok önemli mezar taşları var. Mesela idam edildikten sonra defnedilen kişiye ait mezar taşının tam boyun kısmına idam sehpası konulmuş. Üzerinde bir kanca ve halat var. Mesela bu sembolü ben başka hiçbir mezar taşında görmedim." dedi.
"Restorasyonlarla Osmanlı mimarisi yok ediliyor"
Rodos'taki Osmanlı eserlerinin bakımsız bırakılarak tahrip edildiği gibi restorasyonlarla da kimliksizleştirildiğine işaret eden Konuk, şunları kaydetti:
"Türk kamuoyunun, Ali Paşa Camisi başta olmak üzere yapılan restorasyonlarda Osmanlı eserlerinin kimliğini kaybettirmeye yönelik son derece planlı bir tutum olduğunu bilmesinde çok büyük fayda var. Siz bütün duvarları renkli, anaokulu konseptinde bir cami restorasyonu gördünüz mü? Kavala Halil Bey Camisi ve Medresesi'nde sanki Venedik'te geziyorsunuz gibi oluyor. Bütün duvarları renkli olan cami restorasyonları söz konusu. Yani yapıların kimliği kayboluyor, özgünlüğü kayboluyor, üslubu kayboluyor. Bunun dışında minareler ve kitabeler de kaldırılıyor. Kubbede kurşun yerine Bizans mimarisi çağrışımı yapsın diye oluklu kiremit kullanılıyor. Restorasyonlarla Osmanlı mimarisi yok ediliyor."
Türkiye'nin son 20-25 yılda cemaati olmasa bile çoğu 19. yüzyıldan kalma çok sayıda Rum-Ortodoks kilisesini ibadete açtığını anlatan Konuk, sözlerini şöyle tamamladı:
"Edirne'de, Ordu'da, Çeşme'de, Alaçatı'da kiliseler cemaatleri olmasa bile restore edilip ibadete açıldı. Rodos'ta ise 1522'den 1912'ye kadar 390 yıllık Osmanlı hakimiyeti var. Osmanlı hakimiyetinin bütün evrelerini gösteren ve oradaki Türklerle hala manevi bağı kopmamış olan bir mekanla Türklerin tamamen iletişimin kesilmesinden bahsediyorum. Kültürel olarak büyük bir tahribat, dini olarak ise büyük bir saygısızlık bu."
16.2ºC
Ankara
